Se bikerî, kam ra se vacî?
Wulle seba ziwanê ma kirmanckî kî vileyê mi çewt o, barê mi giran û derdê mi tewr giran o.
Nê demanê peyênan de derheqê ziwanê ma de tayê çîya vînena, wanena û xo bi xo qarîna, heredîna, kûna xo ver û bêveng-bêveng ziwanê ma rê nalena. Ge-gane vana vengê xo berz kerî û bi qerayîş vacerî “ey şima êdî bes o”, oncîya kî bêveng û bêkes manena û veng nêkena. De ez se bikerî, wulle seba ziwanê ma kirmanckî kî vileyê mi çêwt o.
Ziwan zaf hesas o, zaf nazik o, zaf kî muhîm o
Çi heyf o ke hona tayê kesî mana û muhîmîya ziwanê dayîke rind nêzanê, eke bizanitênê, qedr û qîymet dênê ziwanê dayîka xo û bi hîsêde xirabin ney, bi hîsêde rind û delal xo nêzdîye ra ziwanî kerdêne. Ziwan zaf hesas o, zaf nazik o, zaf kî muhîm o. Ziwan kamî ya, ziwan welat o, ziwan heyat o, ziwan estbîyena ma wa… Coka ez vana ma nê hesasîyeta bicêrîme çimanê xo ver û naye ra gore gamanê xo bierzîme. Hem kî bi dîqet, hem kî bi hashasîyet û bi muhîmîya ziwanî gamanê xo bierzîme.
Nê gamî çik ê û ma kamcîn xususanê ziwanî de dîqet bikerîme? Nê xususê ke gere ma dîqet bikerîmê, honde zor û zahmetî kî nîyê. Seke mi va “ziwan zaf hesas o, zaf nazik o, zaf kî muhîm o.” Naye bicêrîme çimanê xo ver û henî hereket bikerîme. Tayê hevalê ma ke çîyê bi ziwanê ma kirmanckî binusnê, honde dîqet nêkenê, danê piro û çi ame verê fekî, vanê û goreyê keyfê xo kî nusnenê.
Heya, her kes kî zê nameyê xo rind zano ke ziwanê ma binê xeta vîndîbîyene der o. La mêrone na mana ke no ziwan binê xeta vîndîbîyene der o wa her kes goreyê keyf û goreyê quralê xo nê ziwanî binusno. Tam na noqta de vana ke bi no qeyde, bi no usûl ma ziwanê xo bi destanê xo û hem kî bi qelema destê xo kişenîme.
Şima kî rind zanê ke yê her ziwanî yew qeyde û quralêde xo esto. Yê ziwanê ma kî zê her ziwanî qeyde û quralê xo estê. Ma vacerîme qeyde û quralê qesekerdene estê, qeyde û quralê nusnayene estê. Nê qeyde û quralê ziwanê ma çik ê? Ma gere goreyê qeyde û quralanê ziwanê xo, ziwanê xo rê xizmet bikerîme û binê na xeta vîndîbîyene ra raxelesnîme.
Bingeyê Ziwanî alfabe ya
Bingeyê ziwanî alfabe ya. Naye ra gore gere qomê man o kirmanc bi yew alfabe binusno. Yew ziwan ke bi yew alfabe nêame nusnayene, mi ra gore o ziwan ne raverşîyayîş de raye cêno ne kî ziwanêde standard de raye cêno. Yanî bi kilmek ez nayê vacî “mileto, eke ziwanêde xo yo muşterek çîn o, alfabeyade xo ya muştereke ke çîn a, raxelesîyena ê miletî û ê ziwanî kî çîn a.”
Ziwanêde standard û raştnuştiş zaf muhîm o.
Gere ma na meseleya standard û raştnuştişî qet meerzîmê peyê goşan. Ma û hevalê ma yê ke bi ziwanê ma kirmanckî nusnenê, honda wo ke ma dest ra ame, ziwanêde standard û raştnuştişî ser o vinderîme.
Ma ke wazenîme qedir û qîymet biderîme ziwanê xo, ziwanê xo na tenge ra raxelesnîme, gere her kes kî hetê xo ra nê xususan bicêro dîqet û henî ziwanê xo rê xizmet bikero.
Ziwanê ma de ke xizmet yeno kerdene, gere no xizmet kî bi karêde profesyonel bêrone huzbarê qomê ma. Bi ziwanê ma kirmanckî ke yew kovare vejîna, na kovare kî bi karêde profesyonel bêrone huzbarê qomê ma. Nuşteyê kovare gere pêro bi yew alfabeyade standarde, bi ziwanêde standard û raştnuştiş û hetê yew zanitoxî ra bêrone redaktekerdene û henî vejîyo. Nê xebatê ke bi ziwanê ma kirmanckî yenê kerdene kî meşte-bîro pêro arşîv de ca cênê, coka ez vana destpêkerdena nê xebatanê nîyanênan de gere hevalê ma nê xususan de dîqet bikerê.
Ziwan ke kamî ya, ziwan ke welat o, ziwan ke heyat o, ziwan ke estbîyena ma wa, gere ma kî sere de ziwanê xo rindek qese bikerîme, ziwanê xo raşt binusnîme û biwanîme… Ma ke bêqusur nê ardî ca, o waxt ma kî zanîme ke ma ziwanê xo ra has kenîme, qedr û qîymet danîme ziwanê xo û ziwanê xo rê wayîr vejîme.
De ez se bikerî, wulle hona kî seba ziwanê ma vileyê mi çewt o, coka mi nê nuşteyê xo de nê çîyê muhîmî ardî ra ziwan û nusnayî.
