Arêkerdoẍ: Alî Aydin Çîçek
Mintiqa: Qisle, Dêrsim
Qeseykerdoẍ: Saît Bakşî
Ca û tarîx: Îstanbul/Tuzla – 2017
Dem û dewranî amê verdê ra şîyê, ebe hazarû serrû ra raver dewrêde howt qatî binê hardî de dewade morû bîya. Morû weşîya xo na dewe de ramita. Hukmdarê morû kî Sahê Morû bîyo. Sahê Morû sareyê xo îsan bîyo, hermeyê xo, destê xo, qorê xo, ningê xo morî bîyê. Zobîna cem û cemalê xo henî ke rindek bîyo, rindîya nîyanêne ser û binê hardî de qe çînê bîya. Dîna de çixa ke morî bîyê, pêro binê meyata dey de bîyê.
Hardê dîna ser o kî welatê bîyo, hukmdarê ê welatî kî zu padîşayê bîyo. Welatê ê padîşayî de mordemode feqîr bîyo. O mordemo feqîr her roze sono xo rê birra kolû-molû keno top ano roseno, ebe o tore ra weşîya xo rameno.
Tepîya, rozê urzeno ra sono birr de xo rê kolû keno top. Xêle ke fetelîno, sono mixarade tarîye de vejîno. Yeno nat, sono dot, têde fetelîno, mixara de rastê xejîna beno. Mixara zaf xorî, zafî kî tarî bena. Teyna besenêkeno ke xejîna ci ra vezo bîya ro. Ebe zar û zor ra mixara ra vejîno yeno dî-hîrê hevalûnê xo ra vano:
– Mi ewro cayê xejîna dîya, ez besenêkeno ke teyna vejî bîyarî. Bêrê ma şîme pîya vejîme bîyarîme.
O be dî-hîrê hevalûnê xo ra teknenê sonê serê mixara. Hevalê xo yê feqîrî mixara de verdanê ro, sono cêr zereyê mixara. Xejîna de çi ke esto, keno top keno torbe, hevalê xo oncenê anê serê hardî. Ê hevalî werteyê xo de qesey kenê vanê:
– No wa şêro mixara de vindo. Ma ke nika ci ra vejîme bîyarîme, gereke bara juyê kî dey dîme.
Ê feqîrî mixara de caverdanê yenê. Feqîr berbeno, qureno, nata yeno bota sono, bêçare maneno. Nîyadano ke mixara de hunde gilê derjênî roştî asena. Sono kineno, kineno cawo ke roştî yena, uza xêle keno hîra, pira nîyadano, cawode henî rindek vêneno ke pêro baẍ û baxçe wo, çîçeg o, gul û gulîstan o, her cayê xo pêro kesk o. Tekneno sono o baxço rindek de vejîno. Nat û dot de nîyadano ke o baxçe pêro pirrê morûn o. Morî yenê dormeyê ro ci cênê, benê leyê Sahê Morû.
Sahê Morû text û payê xo ser o ronîsto, nur û cemalê xo henî ke rindek o, çimê feqîrî a rindîya dey ra manenê. Sareyê xo îsan o, zobîna her cayê xo morî yê. Sahê Morû vano:
– Ti kotî ra ama îta? Mi sima îsanû ra zaf zerar dîyo. Ti êndî mi rê meyman a, hardê dîna nêsona. Meterse, ez qarisê to nêkeno, to ra ṭowa nêvano.
Sahê Morû vano: “Ez ke ney raverdî, no sono cayê mi îsanû ra vano, îsan yeno mi kîseno.” Mordemo feqîr cayê xo zaf rind o, çêfê xo hurendî der o, hama aqil û fikrê xo daîma çêyê xo û hardê dîna der o. Çira ke howt qatî binê hardî der o.
Çixa rojî, çixa serrî, çixa waxt ke vêreno ra, no mordemo feqîr zaf xerîbîya çêyê xo û dîna keno. Sahê Morû ra vano:
– Mi raverde ez êndî şêrî hardê dîna.
Sahê Morû vano:
– Tamam, to verdano ra êndî so, hama cayê mi keşî ra mevaze. To çimûnê xo ra ez dûne, o ra gore canê to bîyo zê canê morû, ti gereke canê xo kî era keşî memusne, kes canê to mevêno.
No mordem Sahê Morû ke sa vano qebul keno, ci ra xatir wazeno howt qatî binê hardî ra vejîno yeno serê dîna. Çêyê xo de weşîya xo rameno. Hama keşî ra nêvano ke ez şûne leyê Sahê Morû, mi Sahê Morû dîyo.
Rozê yena, welatê nê feqîrî de çêna padîşayê ê welatî nêwes kûna. Toxtorî yenê, hekîmî yenê, derman danê ci, se kenê nêweşîya na çêneke rê çare nêvênenê. Padîşa emir dano vano:
– Çixa ke ulema û zonayoẍî nê welat de estê, pêrune rê xebere birusnê berê pêser, qesey bikerê, belçîya ê nêweşîya çêna mi rê çareyê vênenê.
Ulema û zonayoẍî yenê pêser, werteyê xo de qesey kenê. Ju ulema vano:
– Dermanê nêweşîya na çêneke goştê Sahê Morûn o. Sahê Morû bivênê bîyarê bikîşê, goştê dey bigîrênê, uwa goştê dey na çêneke dêne buro, o waxt bena wese.
Ulema û zonayoẍê bînî vanê:
– Ma Sahê Morû kamî dîyo, kam zoneno? Uwo ke Sahê Morû dîyo çitur bellî beno?
Vano:
– Kamo ke Sahê Morû dîyo, canê dey pul be pul o, belek o.
Kam ke esto miletî pêro kenê top, canê ju be ju de şêr kenê. Canê keşî de ṭowa nêvênenê. En peynîye de o feqîro ke şîyo leyê Sahê Morû, ey anê nîyadane, vanê:
– Sahê Morû ney dîyo! Canê ney pul û pul o, belek o!
Cênê benê leyê padîşayî. Padîşa vano:
– Ti gereke Sahê Morû bikîşê, goştê dey bîyarê!
Mordemo feqîr mezmur maneno qebul keno. Tekneno sono leyê Sahê Morû. Çi bîyo, çi nêbîyo ci rê qesey keno, vano:
– Hal-mecal nîya r’ o: Padîşayî ferman veto, ez gereke to bikîşîne. Ez ke to mekîşîne, padîşa mi kîseno. Ti sa vana, ez se bikerî?
Sahê Morû vano:
– Ez zono ke ti mi kîsena, mi kî zonêne ke merdena mi ebe destê to ra bena. Hama kîştena mi keşî ra mevaze. Morê mi bizonê ke to ez kîştûne, dîna de çixa ke morî estê, pêro-pîya yenê pêser îsanû ra hêfê mi cênê.
Sahê Morû eke nîya qesey keno, o mordemo feqîr zaf mutesîr beno, ebe o mutesîrê xo ra Sahê Morû gos dano. Sahê Morû onca qesey keno, vano:
– Ez zono ke ti mi kîsena. Goştê mi bigîrêne, uwa goştê mi bere çêna padîşayî de bisimo, nêweşîya xo vêrena ra, bena wese.
Sahê Morû urzeno ra text û payê xo ra, morûnê xo ra xatir wazeno, vano:
– Ez sono welatê nê mordemî, çêyê dey de zamanê beno meyman, xêle serrî nêno, sima mi merax mekerê, qarisê keşî mebêne!
Sahê Morû ebe ê mordemî ra pîya teknenê yenê serê hardê dîna. O mordem Sahê Morû kîseno, goştê dey gîrêneno, uwa goştê dey beno dano çêna padîşayî. Nêweşîya xo vêrena ra, çêneke bena wese. O mordem kî o welat de beno Lokmano Hekîm.
