Festîvala Mizurî ra tepîya

Destê Edîtorî ra:

Festîvala 11. ya Kultur û Tebîetê Mizurî hewteyo verên bi eleqeyêda girse qedîya. Xeylê panelî, konserî û protestoyanê duştê awbendan de musnay ke Dêrsim ancîya (onca) bêveng nîyo. Labelê perso ke ma persenê, Dêrsimî kamcîn zon (ziwan) de veng da?

Festîvala Mizurî bi nîyadayîşo pêroyî rind vêrd ra. Xeylê kesî beşdarê panel, konser û kombîyayîşan bîy. Merdim (mordem) besekeno vajo ke kalîteya konser û deyîrbazan par û pêrar ra gore tenêna rind bî. Feqet çi heyf ke konseran de kilamî bi kirmanckî û kirdaskî amey vatene, labelê deyîrbazê ke kilamê xo qedênay, bi tirkî qisey kerd. Têde qiseykerdoxan kî tena tirkî qisey kerd. Sloganê çepgiranê tirkîstan bi tirkî bîy, vilawekî bi tirkî bîy vila. Sloganî tirkî bîy, kitabê ke roşîyê, bi tirkî bîy. Ti vana ke pêro fraksîyonanê çepgiran festîvale de reklamê zonê (ziwanê) tirkî kerd. Tena ê ney, henî asa ke endamanê BDP kî kampanyayê xo yê bêîtaetîye Dêrsim de kerd xo vîr ra. Pêro qiseykerdoxanê BDP bi tirkî qisey kerd. Prensîbê bêîtaetîya sîvîle û xoserîya demokratîke ke ajandaya înan de bîyo, Dêrsim de nêame xebitnayene. E, BDP ke seranser bi tirkî qisey kerd, normal o ke çepgirî kî tirkî qisey kenê. Înan ra teber kî na nêweşîya zonêxoqiseynêkerdişî hunermend û roşnvîranê dêrsimijan de esta. Merdim (mordem) bi mirozinîye besekeno vajo ke na festîvale de kirmanckî tena hetê kokiman ra ameye qisey kerdene.

Ma naye zanenîme, dewleta tirke kî rind zanena û coka wextê ma ser o kay kena. Ê zanenê ke eke henî dewam bikero, des serran ra tepîya kirmanckî bi xo bena vîndî. Ma emser festîvale ra fetilîya, miletî de qisey kerd. Ma emser reyna dî ke şarê Dêrsimî tenêna bîyo xemgîn, tenêna qefilîyo. Operasyonê dewlete, ekonomîya xirabine û viraştişê awbendan hertim jê (sey) sîye serê festîvale de mendêne.

Festîvale ra ver kî rexneyî amey kerdene. Çîyêde balkêş ê emserî no bî ke kesê jê (sey) Yaşar Kaya û Huseyîn Aygunî festîvale rexne kerd. Enteresan o ke Aygun ke her serre festîvale rexne keno, rexneyê xo kî bi tirkî keno. Verê ke Huseyîn Aygunî bi zonê (ziwanê) dewlete rexneyê festîvale bikero, şêro çênaya (kênaya) xo rê kirmanckî salix bido. Seke ma festîvale de fekê şarî ra heşna û zanenîme, çênaya (kênaya) Aygunî werteyê dormeyê xo de xo ra vana tirke. Kolejêde Anqara de bi pereyê pîyê xo goreyê kultur û sîstemê tirkperweran ra wanena, pîyê xo kî yeno “dêrsimijîye” keno. Ahmet Kayayî reyê vatîbî, na çi nakokîya yaman a… Heqê Yaşar Kaya û Huseyîn Aygunî çin o ke rexneyê festîvale bikerê, çike plan û projeya înan de kultur û şexsîyetê Dêrsimî ney, wa pere û karê asîmîlasyonî esto. La, hewce nêkeno ke ma tîya (îta) ra dergûdila qalê nê meselan bikerîme. Gerek na babete BDP û CHP werteyê xo de munaqeşe bikerdêne.

Seke cor ra va, ma miletî mîyan de fetilîya. Kam ke kirmanckî zano, ma ey/aye de qisey kerd. Ju (yew) vatena nacnîyêda kokime eleqeya ma tera kerd. Va, “Lazê m’, ez sas ben, kilamû zonê ma de vanê, tirkî qesey kenê. Ma rê xewer danê nîya. Kamo ke tirkî qesey keno, zonê ma nêzono, kilamunê ma k’ mevazo”. Na nacnîye mekteb felan nêdîyo, kitabê Mao bêvan nêwendo, tirkî kî nêzanena, labelê vatişê aye duştê stratejîyêda tirkîperwerîye de erj û îftîxarê kirmanckî musneno. A rast vana, kamo ke kilamanê ma vano û goşdar keno, çayê zonê (ziwanê) ma kî nêmuseno? Kam ke welatê ma de wazeno çepgirîye ya kî sîyasetêde bîn bikero, gerek raver ra zonê (ziwanê) ma bimuso ke vilawekanê îdeolojîya xo zonê (ziwanê) şarî de vila bikero. Kam ke wazeno kitabanê Mao, Lenîn yan sîyasetkarêde bîn biroşo, gerek raver ra nê kitaban biçarno kirmanckî ser. Kamî ke prensîbê bêîtaetîya sîvîle û fikrê xoserîya demokratîke fam kerdo, gerek raver ra kirmanckî bimuso ke dima Kurdîstano azad rono. Kam ke slogananê tirkî Dêrsim de erzeno, bizano ke no welat welatê şarê Seyîd Rizayî yo û zonê (ziwanê) Seyîd Rizayî kî kirmanckî bî. Kam ke Seyîd Rizayî ra hes keno û verê heykelê ey de resiman anceno (onceno), gerek kî zonê (ziwanê) ey bimusê. Bê kirmanckî pêro nê çîyî dewamkerdişê bêbextî, bêrezî û asîmîlasyonê sipî yê 1938 yo.

Festîvale de zafê reyan qalê “şoreş”î bî. Bi tirkî qalê şoreşî bî. E, qiseykerdox û panelîstan fam nêkerd. Nacnîye fam kerd. Şoreş, vilakerdişê zonî (ziwanî) der o.