Wendoxê delalî,
nuştoxê ma yê qedirgiranê rehmetî Munzur Çemî nuşteyê xo yê “To rê oxir bo 2004” ke des û heşt serrî ver vejîyabî, tede derheqê peynîya serre de nîya nuştbî: “Dem çiqas kî çapik vêreno ra, wendoxê delalî. Merdim ke raste vajone, demo nikayên de rojî bîyê saetî, saetî kî bîyê deqeyî. Her di lingê merdimî yew postal der ê. Rew ravaje, bi leze şo kar, bi leze bigureye, bi leze ro otobus û trêne nîşe, bi leze nan bure ûêb. Bi kilmekîye, kamcî kar kena bike, her çî ganî bi leze bone. Ma kam şîkîno vajo ke no çîyêdo rind o?” Pêro nê serran ra tepîya nê vateyî hîna raşt vejînê. Beno ke ewro dem lezêr kî ravêro. Coka ge-gane raarisîyayîş û peysernîyadayîş elzem o ke merdim raya ke ameyo xo vîr ra mekero.
Seke wendoxê ma zanenê, Munzur Çemo sînaye na aşme nêweşîya derge ra dime şî heqîya xo. Aşme ey ra ver kî yewna nuştox û kedkarê ziwanê ma yo bêemsal, Mehmûd Nêşiteyî, dinya xo vurnaye. Nê di dêvanê ziwan û kulturê ma cayê xo olîmposê Kirmancîye de girewt, ma înan bi sereberzîye yad kenîme. Çi heyf o ke emser xeberê xirabinî nê wefatanê bêwextan de sînorkerde nêbîyî. Hewteyo ver kiştena hîrê kurdanê Parîsî sey sîya sîyaye xo ant ma ser de. Dinya keyf û kelebutê xo de roşanê Noelî pîroz kerdêne, ma meyîtê xo yê gêncî dardî we. Reyna Parîs, reyna hîrê kurdê ke hetê nîjadperestêde gonîserdinî ra ameyî kiştene.
Kombîyayîşê ma yê peynîya serre de edîtorê ma derheqê nê serebûtî de va ke “No ma rê oca musna ke hardê gonîya kurdû çîn a. Ha Rojawan ha Parîs, kurdî kişînê, protestoyî benê, la na herbî hetê her kesî ra xo vîr ra bena.” Tabî, argumano sereke argumano newe nîyo: seba ke kurdî besenêkenê nîzamê dinya de cayê xo bicêrê, gonîya înan kî lez rişîna. Kurdî hema rind rêxistin nêbîyê, ê sey yew şarî hereket nêkenê. Nêzanenîme ma çend rey na lawike vate, la babeta ci hîna yew mende. 2022 de kî kurdî parçe-parçe yê. Çi est o ke peynîya kombîyayîşê ma de qal ameyo ra ke no parçebîyayîş çîyêdo paradoks o. Hetê ra raya azadîye de asteng o, la heto bîn ra kî no parçebîyayîş zereyê xo de yew dînamîk sevekneno. Reqabetê werteyê kurdan, kurdan keno hêzdarêr û dînamîkêr. Nê parçeyê dînamîkî raya têkilî û hemkarîyanê bi dewlet û rêxistinanê cîya-cîyayan kenê ra, coka ê şîkînê xo xafil de biçarnê yew hêzo stratejîk û xurt. Beno ke rojê ê xo çarnenê benê yew katalîzatoro ke keyberê dewletbîyayîşî rakero.
No, nîyadayîşêdo rindek o. Xora, yew taybetmendîya însanan a fewqeladîye na ya ke mîyanê şert û şurtanê tewr xirabinan de kî merdim şîkîno roştî bivîno. No, bingeyê hêvî yo. Ma kî nêwazenîme serre bi xeber û hiziranê tarîyan bîyarîme peynî. Ma hebikê bala xo bidîme çîyanê roştan ser. Peynîya peyêne de ma aşma gaxanî der îme. Gaxan şar û kulturê ma de hem roşano bimbarek hem kî aşmêda xeyrameyîşî ya. Gaxan de ma serra kane ra vanîme “oxir bo”, serra newîye ra vanîme “xeyr ameya”, bi hêvîyanê newe û kanan ra verê xo çarnenîme ameyoxî û pabeyê roştî manenîme.
Merasîmê gaxanî girêdayîşê kirmancan bi erdê xo rê yew nimûneyo erjaye yo. Herçiqas ke erd û asmênê şima xoser nêbê kî, şima reyna domanê nê dîyaran ê. Seveknayîşê rîtuel, roşan û rûmetanê xo seveknayîşê nê girêdayîşê welatî yo. Erd û asmên bi urf û edatan, bi ziwan, kultur û cuya sosyale beno welat. Seke Munzur Çemî va, nê tewir çîyî “esteyê miletan” ê.
Peynîya nuşteyê xo yê “Oxir bo 2004″î de Munzur Çem nîya nuseno: “Teng û zehmetî moralê ma xirab mekerêne. Qet şikê mi çîn o ke virênîya miletê ma roştî ya.”
Serrnewe û gaxanê şima bimbarek bo.
Bimanê weşîye de,
