Roportajkerdox: Ugur SERMÎYAN
Ugur Sermîyan: Yarsanî kam ê? Ma înan nameyanê “Ehlê Heq”, “Elîyullahî”, “Yarsan”, “Kakeyî” û “Goran”î ra bi kamcîn name bikerîme?
Şahab Walî: Kurdê ke zê yarsanî yenê naskerdene – ez vana kurdî, çike ewro yarsanê ke kurd nîyê kî estê, yanî kesê ke dima îmanê xo bi no dîn ardo, înan rê mîyanê yarsanan de “çesbîde” yeno vatene. Êyê ke may û pîyî ra yarsan ê, înan rê kî “çêkîde”, yanî keso ke kok ra yeno vajîyeno. La hetê tarîx û etnîsîteyî ra yarsanî kurd ê. Mîyanê nameyanê zê “ehlê heq, elîyullahî” ûsn. ra seba namekerdişê înan, ez terefgîrê nameyanê “yarsan” û “kakeyî” ya. Ma vînenîme ke ewro seba înan zafane nameyê “ehlê heq”î yeno vatene. La ganî ma bizanîme ke no name reya verêne hetê oryantalîstê fransizî Comte de Gobineauyî ra ameyo gurenayene. Oryantalîstê ke ey dima ameyê, înan kî no name gurenawo û ma şîkînîme vajîme ke nê nameyî cayê xo girewto. Temaşe yo, herçiqas Mînorskîyî bi xo kî vato ke no namekerdiş xelet o, ey bi xo kî nuşte û weşananê xo de no name gurenayo. Heto bîn ra kî termê “ehlê heq”î nameyêk o ke heme hereketanê batinîyan (mîstîkan), bitaybetî kî hurûfîyan, seba xonamekerdişê xo gurenawo. Pêrune ra muhîmêr, metnanê pîrozan ê yarsanan de, ke ma şîkînîme ci rê vajîme edebîyatê yarsanan, termê “ehlê heq”î qet çîn o. Goreyê mi, seba namekerdişê na grûbe gurenayîşê termê “ehlê heqî” kêmanîyêka pîl a. Çike gama ke ma metnanê dînîyan wanenîme, vînenîme ke înan xo zê “yarsan, yaristan, kakeyî” û dînê xo kî zê “dînê yarî” name kerdo. No termo ke çekuyanê yar û sanî (kilmkvateyê sultanî) ra ameyo ra, manaya terefgîranê Sultan Sehakê Berzencîyî dano. O mabênê seserranê 13. – 14. de ciwîyayo, şexsîyet yarsanan o tewr pîl û reformkerdoxê dînê yarî yo.
Nufusê yarsanan çend o, cayê ke ê tede zaf ê û merkezê înan ê muhîmî kotî yê? Yarsanî teberê Îranî de kotî estê?
Goreyê mi, seba nufusê yarsanan, hûmarêka qetî dayene bena xelete. Çike destê ma de melumato fermî çîn o. La gama ke ma qayîtê mintiqayanê Îranî yê ke ê tede ciwîyenê, kenê, ma şîkînîmê vajîme ke ê Îran de hema-hema di mîlyon ê. Tepîya, Kurdîstanê Başûrî de kî nufusêde yarsanan o muhîm esto. Yarsanî Îran de zafêrî rojhelatê eyaletê Kirmaşanî de mintiqaya Guranî de sixlet ê. Ancîna ma şîkînîme behsê yarsananê Îlam, Lorîstan û Hemedanî kî bikerîme. Reyna ma Îran de mîyanê azerîyan de kî cematanê yarsanan vînenîmê. Ziwanê nînan helbet pira-pira bîyo azerîkî, la azerî hema înan rê vanê “guran”. Goreyê mi, no name kî têkilîya xo bi mintiqaya înan a cografîka verêne esta. Ancîna tayê cematê yarsanan estê ke koçê mintiqayanê cîya-cîyayanê Îranî kerdo. Zê nimûne, vakurê Îranî de mintiqaya Kelardeştî de yan kî derûdorê Qazvînî de. Kurdîstanê Başûrî de kî zafêrî mintiqayanê Kerkûk, Xaneqîn û Silêmanî de ciwîyenê. Seke mi cor ra kî va, teberê Îranî de Kurdîstanê Îraqî de zaf yarsanî estê. Reyna Efxanîstan de kî qalê estbîyayîşê yarsanan beno. Ewro ma şîkînîme qalê yarsananê dîasporayî kî bikerîmê, yanî înanê ke koçê Ewropa kerdo. Nê, zafane welatanê Skandînavya ra Norweç û Swêd de ciwîyenê.
Çi demê vîyarteyî de, çi roja ewroyêne de, yarsanê namdarî kam ê?
Tarîxê yarsanan o pîroz mîtolojîya Îranî ya kane ra bestî ya. La hetê tarîxî ra, zê kesanê verênan ê muhîman ra, ma şîkînîme qalê Behlûlî bikerîme. No zat seserra 9. de ciwîyayo û goreyê yarsanan o zahîrê “nûrê Heqî” yo. Na rêzila tecellîyan (zuhûran) dima bi Baba Serheng (seserra 10.), Baba Nawus, Şa Xweşîn (seserra 11.), Sultan Sehak, Şa Wesqulî, Baba Celîl (seserra 15.), Xanê Ateş (seserra 17.) û Zêîd Birake (mabênê seserranê 18. – 19. de) ya dewam kena. Sewbîna Baba Tahîrê Hemedanîyo ke goreyê texmînan dewrê Şa Xweşînî de ciwîyayo, kî wayîrê cayêde muhîmî yo. Ewro bêguman sermîyanê yarsanan o tewr muhîm û karîzmatîk, tornanê Zêîd Birakeyî ra Zêîd Nesreddînê Heyderî yo ke mîyanê heme yarsanan de zê pîrêde pîroz û bimbarek yeno qebulkerdene. Sewbîna mîyanê yarsananê ciwanan de zê şexsîyetêkê karîzmatîkî ma şîkînîme behsê Zêîd Xelîlê Alînejadî bikerîmê. Zêîd Xelîl 2001 de, Swêd de bî qurbanê ju cînayetî ke kerdoxê xo nêameyê peydakerdene.
“Yarsanîye dîne kurdan o”
Ti şîkîna derheqê etnîsîte û ziwanê yarsanan de tayê melumat bidê?
Yarsanî hetê etnîsîteyî ra kurd ê. Helbet seke mi verê kî va, yarsanê ke eslê xo kurd nîyê û bado bîyê bawermendê nê dînî, ê kî estê. Hetê ziwanî ra ziwanê yarsanan lehçeya hewramkî ya kurdkî ya. No ziwan teyna ziwanê qiseykerdişî ney, ney ra muhîmêr, seba ke ziwanê metnanê pîrozan o, kî wayîrê cayêdê taybetî yo. Çike tecellîyê Heqî, yanî pîlê yarsanan, dînê xo bi nê ziwanî eşkera û vila kerdo.
Goreyê to yarsanîye dînê kurdan o?
Esasen ma şîkînîme nîya vajîme. No sîstemê bawerîye mîyanê kurdan de vejîyawo. Êyê ke bawermendê nê dînî yê, kurd ê û ney ra muhîmêr xo zê kurdan vînenê û terîf kenê. Goreyê mi tewr muhîm kî o yo ke ziwanê metnanê înan ê pîrozan kurdkî ya.
Organîzebîyayîşê dînê yarsanan senîn o? Ti şîkîna derheqê sîstemê ocax û hîyerarşîyê mabênê mordemanê yarsanan ê dînîyan de melumat bidê?
Sîstemê yarsanan o komelkî-dîn des û ju keyeyan ra yeno ra. Înan ra “xandan” vajîyeno. Nê xandanî neslê şexsîyetanê Heften û Heftewaneyê ke meleknasîya yarsanan teşkîl kenê, ci ra yê. Mordemanê nê keyeyan rê “zêîd” vajîyeno. Pîrî û delîlî kî nê zêîdan ra yê. Her keyeyê yarsanan bi heme mordemanê xo wa, hetê ju-di û ge-gane kî hîrê zêîdan ra îdare benê. Nê îdarekerdoxan ra “mesnednişîn” vajîyeno. La eynî wext de, ju mordemo karîzmatîk kî esto ke hetê heme keyeyan û mesnednişînan ra zê sermîyanî yan kî pîrî yeno qebulkerdene.
Bawerîya yarsanîye de cayê fîguranê îslamî çi yo? Eke ma persa ke hertim seba elewîyan yena perskerdene, yanî “na bawerîye mîyanê îslamî der a yan teberê îslamî de” seba yarsanan pers bikerîme, ti senî cewab dana? Yarsanî şîî yê?
Persêde zaf xorîn û biproblem o. Hetê ra no, ê babetanê ke derheqê yarsanan de tewr zêde yenê munaqeşekerdene, înan ra ju yo. Bêguman na babete de fikrê cîyayî estê. Ma şîkînîme nê fîkran nîya tesnîf bikerîme:
- Êyê ke yarsanî zê dînêde xoser hesibnenê.
- Êyê ke yarsanî zê terîqetêde zereyê îslamî hesibnenê.
- Êyê ke yarsanî zê bawerîyêda senkretîke hesibnenê.
Ez koma peyêne ra dest pêbikerî û iîkrê xo vajî. Derheqê “bawerîya senkretîke” de ez bi xo fikrê îslamologê fransizî Henry Corbinî zaf raşt vînena. Goreyê Henry Corbînî termê “senkretîkî” cigêrayoxê qelpî (tembelî) seba ke derheqê keşfê kokê ju bawerîye de zehmet nêancê, gurenenê. Ez vana no zaf raşt o. Çike her bawerî şert û mercanê xo yê wext û mekan ro vêrena ra û demêde dergûdila de yeno ra. No prosesê raameyîşî de faktorê mîtolojîk, cografîk, komelkî, ekonomîk û kulturî a bawerîye ser o raştaraşt tesîr kenê. Bi vatişêde bîn, sîstemê bawerîyan asmên ra zê paket nênê war. Demêde dergûdila de binê tesîrê faktoranê ke mi vatî, de yenê têlewe, benê ju. Dima, ancîna goreyê şertanê zeman û mekanî vurîyenê û hetê ra bingeyê xo seveknenê û hetê ra kî xo adapteyê dewrî kenê. Yanî beno ke çîyêde bi nameyê “bawerîya senkretîke” çîn a. Çîyêdo xeylê normal o ke wext mîyan de bawerîyî bandora jubînan de bimanê. Axir amancê heme bawerîyan ju nîyo?
“Yarsanî xo zê muslumanî name û terîf nêkenê”
Eke ma bêrîme fikro dîyin ser, êyê ke yarsanan îslam mîyan de hesibnenê, ez vana ganî ma her çî ra ver qayîtê îslamî, çîyanê îslamî yê bingeyênan, wacîbat (çîyê ke ganî bêrê kerdene) û ferzanê ey bikerîme. Dînê îslamî de hîrê nuqteyê bingeyênî estê: tewhîd (jubîyayîşê Heqî), me’ad (bawerîya axretî) û nubuwet (bawerîya pêxemberî). Kemera qorî ya dînê îslamî tewhîd o, yanî qebulkerdişê jubîyayîşê Heqî. Ma şîkînîme no fikrê monoteîstî heme dînanê juhomayîyan de bivînîme. Helbet beno ke îlmê kelamî (paradîgmaya dînî) heme dînan de cîya bibo, la ma şîkînîme vajîme ke bawerîya tewhîdî pêrune de eynî yo. Dînanê monoteîstan de bawerîyêda hempara bîne kî me’ad, yanî axret rê bawerkerdiş o. Na babete de kî ma dînanê juhomayîyanê cîya-cîyayan de fikranê tewir-tewiran vînenîme. La bawerîya bingeyêne hemîne de eynî ya: merg peynîya cuye nîya. Nubuwet kî bawerîyêda îslamî ya karakterîstîk a. Nubuwet, yanî pêxemberî, bawerkerdiş û “xatem ul-enbîya” (pêxembero tewr peyên) bîyayîşê Hezretî Mehemmedî. Nîya bawerkerdene, taybetmendîya îslamî ya û çi şîî çi sunî, muslumanî pêro nîya bawer kenê.
Ebi nînan, çimeyê dînê îslamî yê bingeyênî Quran û “ehadîsê nebewî” (qalê pêxemberî) yê. Na babete ser o heme muslumanî hemfikr ê. Nê di xusûsanê bingeyênan ra teber, mefhûmê “îmametî” esto ke ma şîkînîme ey zê bawerîya merkezî ya şîîyêne name bikerîmê. Yanî, welayetê îmamanê neslê pêxemberî rê îman ardene. Ma şîkînîme nê mefhûmê îmametî heme şîîyan de (îsna’eşerîyanê bidesûdiîmaman, îsmaîlîyanê bihewtîmaman û zeydîyanê bipancîmaman de) bivînîmê. Ma şîkînîme vajîme hetê teferuatan ra tayê cîyayîye bibê kî taybetmendîya pêrune ya hempare bawerîya “îmamet”î ya. No doktrîn doktrînêde hende bingeyên o ke H. Corbin mezhebê şîîyêne zê “imamologie” (îlmê îmamîye) terîf keno. Teberê nê doktrînan de pratîk û ayînê dînî yê ke heme muslumanî anê bi ca estê: nimac, roce, hec ûsn. Nê, çi sunî çi şîî, pratîkê heme muslumanan ê. Nê taybetmendîyê îslamî yê.
Nika, perso bingeyên no wo: keso/a ke hewcedarîyanê zê nubuwet, îmamet, Quran, hedîs, nimac, roce, hec ûsn. rê bawer nêkeno/a û nînan nêano/a ca, ma şîkînîme ey/aye ra vajîme musluman o/a? Ma ne bawerîya yarsanîye de ne kî metnanê na bawerîye yê fermîyan de rastê qet ju doneyî nênîme. Ma pratîkê nînan kî nêvînenîme. Yanî, pratîkê îslamî yê dînî zê nimac, roce, hec ûsn. yarsanan de çîn ê. Mefhûmê nubuwet û îmametî kî çîn ê. Bawerîya înan a merdene ra pey bi temamî cîya wa, çike ê reenkarnasyonî rê bawer kenê ke no îslam de temamen bawerîyêda xelet û çewt a. Quran, zê kitabanê îlahîyanê bînan, metnêde pîroz hesibnenê, la aye referans nêmusnenê û metnanê xo yê dînîyan de aye ra yan kî ayetanê aye ra behs nêkenê. Reyna ma bawerîya yarsanan de rastê hedîsanê pêxemberî kî nênîme. Eke ma nînan bidîme pêser, ma senî yarsanan zê terîqetêkê zereyê îslamî biercnîme? Reyna, xusûsêdo bîn esto ke zaf muhîm o: yarsanî xo zê muslumanî name û terîf nêkenê. Keso/a ke vaco: “ez musluman nîya, yarsan a”, ma çitur şîkînîme vajîme “ney, ti musluman a?”
Yarsanan de tayê şexsîyetê îslamî, bitaybetî yê mezhebê şîa, vejîyenê vernîye: Hezretî Elî û Îmam Husên. No senî yeno îzehkerdene? Goreyê mi, seba ke no bêro îzehkerdene, ganî ma qayîtê metnanê yarsanan û tarîxê îslamî bikerîme. Wexto ke ma qayîtê metnanê yarsanan kenîme, ma vînenîme ke termê şîîyan ê teknîkî zafêrî metnanê seserra hîcrî ya çarinede vêrenê ra. Çira seserra hîcrî ya çarine? Wexto ke ma qayîtê tarîxê îslamî kenîme, ma vînenîme ke seserra hîcrî ya çarine zê “seserra şîîyan” ameya terîfkerdene. Bi vatişêde bîn, heme cografyaya îslamî binê bandura mezhebê şîa de bîya. Xelîfeyo sunî yo ke Bexdad de bîyo, binê bandura buweyhîyanê şîîyanê zeydîyan de bî, reyna ma hukmatê fatimîyan Misir de vînenîme. Ancîna ganî estbîyayîş û bandora karmatîyanê îsmaîlîyan kî bêro îlawekerdene. Goreyê mi, eke ma nînan bikerîme hesab mîyan, ma çira seserra hîcîr ya çarine de bawerîya yarsanan de rastê tesîrê şîîyîye yenîme, hîna weş fam beno. Ez vana zaf normal o ke o wext yarsanî kewtê vayê şîîyîye ver. Helbet no fikrê min o şexsî yo.
Sewbîna, Hezretî Elîyo ke hetê yarsanan ra zê tecellîyê Heqî yeno qebulkerdene, ancîna goreyê yarsanan, tecellîyê Dewrê Şerîatî yo. No tecellî (Hezretî Elî) dewrê Sultan Sehakî de, ke yarsanî nê dewrî rê vanê Dewrê Heqîqete, kewto donê (tonê) Sultan Sehakî û êndî bîyo kamil. No çî, seba Îmam Husênî kî eynî yo. Ey kî Dewrê Heqîqete de donê Baba Yadîgarî de kamilen tecellî kerdo. Ma ke nê xusûsî pêro pîya nayî pêser, ez vana xelet nêbeno ke ma vajîme yarsanîye dînêdo xoser o.
Cayê cênîye mîyanê yarsanan de senîn o?
Ma şîkînîme vajîme cênîyî yarsanan mîyan de, goreyê cîrananê xo kurdanê sunî-şîîyan, hîna rehet ê. Beno ke no semedê bawerkerdena reenkarnasyonî ra bo. Çike keso ke na cuya xo de hetê leşe ra camêrd o, beno ke cuya xo ya bîne de hetê leşe ra bibo cênîye. Reenkarnasyon bawerîya yarsanan a tewr merkezî ya. Reyna, edebîyato ke metnanê yarsanan ê pîrozan ra teşkîl bîyo, qismêkê ey o muhîm hetê pîlanê yarsanan ê cênîyan ra ameyo wereardene.
[Notê Ugur Sermîyanî: Cênîyî yarsanan mîyan de bîyê tembûrwanî, kewtê mîyanê melekanê pîrozan û heta înan kilamî kî vatê. Zê nimûne, tayê cênîyê ke edebîyatê yarsanan de wayîrê kilaman ê, nê yê: Xatûn Dayrak (Remzbar/Rezbar), Dayê Tebrîzê Hewramî, Celale Xatûn Loristanî (Mama Celale), Reyhan Xanim Loristanî, Fatime Loreyê Goran, Lîza Xanim Caf, Xatûn Meyzerd, Dayê Xezan Sergetî, Pîr Nazdar Xatûnê Şîrazî, Nêrgiz Xanim Şahrizûrî, Xatûn Zer Banû Derzîyanî, Semen Xanimê Dewdanî. Kesê ke wazenê derheqê cênîyanê yarsanan de zanayîşê xo bizêdnê, şîkînê tezê Sevda Orak Reşite ke bi nameyê “Edebîyatê Yarsanan de Cênîyê Şaîrî” weşanîyayo, biwanê.]
Ti wazena derheqê Defteranê yarsanan de ma ra se vacê?
Goreyê mi, nê metnê ke zê defterî name benê û îthafê her dewrê û şexsîyetî benê, çimeyanê tewr muhîman yê edebîyatê kurdkî yo dînî ra yê. Nê “kilam” yan kî şîîrê ke goreyê yarsanan seserra hîcrî ya dîyine de bi hawayêde fekkî vajîyayê, dewrê Sultan Sehakî de bi emrê Sultanî hetê Pîr Mûsî ra arê dîyê û nusîyayê. Helbet tesbîtkerdişê tarîxê nê metnan çetin o. La goreyê mi çîyo muhîm o yo ke şarî mîyan de qebul bîyo ke nê metnî ê dewrî ra yê û fonksîyonê înan esto. Nuştişê nê metnanê ke leteyê zêdeyê înan hema zê destnuşteyî estê, heta dewrê Zêîd Birakeyî dewam kerdo û no qayde lîteraturêde dînî yê çend hezar pelgan peyda bîyo. Ziwanê nê metnan zafane lehçeya hewramî ya kurdkî ya. La herçend kêmî bibê kî, kilamê bi sorankî yan kî fariskî kî estê.
“Elewî û Yarsanan mîyan de eleqeyê esto”
Goreyê to mabênê elewîtîya kurdanê Dêrsimî û yarsanan de eleqeyê esto? Na babete ser o fikrê to çi yo?
No persêdo zaf teknîk o. Goreyê mi eleqeyêdo organîk esto. Helbet no fikrê min o şexsî yo. Destê mi de hema doneyê tarîxî çîn ê, bi temamî hîsî yo. Helbet mi ke va elewîyîye, meqsedê mi elewîyîya kurdan a. Çike goreyê mi, elewîyîya kurd û tirkan ju hesibnayene rast nîya. Eleqeyê esto. Ez ney rîyê sîstemê bawerîye, unsûranê kulturî, ziwanî, ayînan, sîstemê xanedan-ocaxî û heta pîrozîya muzîkî ûsn. ra vana. Ancîna ma vînenîme ke metnanê yarsanan de dewranê cîya-cîyayan de nameyê Hacî Bektaşî vêreno ra. Esasen seba muqayesekerdene destê ma de doneyê bawerîye estê, la ganî mordem eleqeyê tarîxî tesbît bikero. Seba ney kî, ganî tarîxê kurdan o ke zafê ci tarî de mendo, ser o cigêrayîşî bêrê kerdene. No karêdo çetin o. Eke mewzûbehîs nê di grûbê ke cografyaya xo de zê heterodoksî ameyê terîfkerdene bibê, no kar hîna beno çetin.
Cayê lehçeya hewramkî mîyanê kurdkî de çi yo?
Ez ziwannas nîya. Coka zaf rast nêbeno ke ez no war de qisey bikerî, ancîna îlmî kî nêbeno. Çîyo ke ez şîkîna vajî, na lehçe bingeyê ziwanê kurdkî yo. Şîîrê edebîyatê kurdkî yê tewr kanî bi na lehçe ameyê nuştene û çi heyf ke lehçeya ke ser o tewr kêmî xebate ameya kerdene kî ancîna lehçeya hewramkî ya. Na rewşe ewro kî nîya dewam kena. Helbet statuyê polîtîkî yê lehçeyanê kurmanckî û sorankî raştaraşt tesîrê na rewşe keno. Mi gore eleqeyê xo bi fermîkerdişê lehçeyê ra esto. No xusûs ser o xebate kewena para cigêrayoxanê ke serbest gureyenê.
Tayê ziwannasê rojawanijî îdîa kenê ke goranî (hewramî) ya ke yarsanî zafane pê qisey kenê, mîyanê ziwanê kurdkî de nîya. Fikrê to na babete ser o çi yo?
Seke mi va, ez ziwannas nîya. Eke çîyê vajî, raşt nêbeno. Ez teyna wazena naye vajî: eke mordemêk xo hetê kamîye ra zê kurd û ziwanê xo kî zê kurdkî bizano û terîf bikero, kesê bînê ke bi kurdkî qisey kenê (cîyayîyê qijkekî bibê kî) ey fam bikerê, êyê ke kurdkî nêzanê, zê nimûne farisî, ziwanê ey fam nêkerê, cigêrayoxêdo rojawanij vejîyo û vajo: “ez gêrayo ci, ziwano ke ti pê qisey kena, kurdkî nîya”. Na vatena ey qet raşt nêbena. Rojawanijê ke nîya vanê, zafê înan kurdkî nêzanê. Temaşe nîyo?
Yarsanî, dinyaya ke globalîze bena de, kulturê xo senî seveknenê û ramenê? Globalîzasyon û modernîzasyon komelê yarsanan ser o senî tesîr kenê?
Helbet yarsanî kî tesîrê şertanê dinyaya globale û vurîyayîşan de manenê. Bitaybetî azo peyên. Vurîyayîşê ke yarsanî ci ro vêrenê ra, yarsananê ciwanan ser o hîna zêde tesîr kenê. La qaso ke ez vînena, no têsîr eleqeyê mabênê înan û kulturê înanê qedîmî nêvisneno. Beno ke semedê ney, sîstemê înan ê dînî û komelkîyo ke zaf bihêz û sîstematîk ameyo munitene, bo. Azê yarsanan o peyên, qaso ke ez vînena û teqîb kena, hacetanê teknolojîkan seba ke dîn û ayînanê xo ser o cigêrayîş û munaqeşe bikerê, gurenenê, bê ke eslê xo ra dûrî kuyê. Ge-gane platformanê komunîkasyonî de ez rastê munaqeşeyanê zaf balkêşan ê mîyanê ciwananê yarsanan de yena. La bi pêroyî çîyê vatene helbet çetin a. Ganî ma tenêna ser o vinderîme û tesîrê prosesê ke ma ci ro vêrenîme, ci ra bivînîme.
DR. ŞAHAB VALÎ KAM O?
Dr. Şahab Valî serra 1973 de Îran de maya xo ra bî. 2002 de perwerdeyê xo yê lîsansî beşê “tarîxê dînan û tesawufî” ser o Tehran de qedêna. Dima seba lîsansê berzî şî Fransa. O xortanîya xo de bi bawerî û muzîkê yarsanan eleqedar bî, coka ostayanê nê muzîkî ra serran a dersî girewtî. Seba ke eleqeyê ey, bawerîyanê Kurdistanî û bitaybetî bawerîya kurdanê yarsanan ser o estbî, tezê xo yê lîsansê berzî metnanê yarsanan ê pîrozan ser o Unîversîteya Lyon-Jean Moulinî de nuşt. 2008 de L’école pratique des hautes études- Sorbonne de tezê xo yê doktora, mîtolojî û doktrînê kurdanê yarsanan ser o mudafa kerd û hetê jurîyî ra ame pîrozkerdene. 2008 ra heta 2011 Tehran de Unîversîteya Beheştîyî de dersê tarîxê dînan û tesawufî dayî. 2011 de tarîx û bawerîya kurdanê yarsanan ser o bi nameyê “Les Yârsâns: Aspects Mythologiques – Aspects Doctrinaux” (Yarsanî: Hokê Nîyadayîşî yê Mîtolojîk û Doktrînînî) kitabê weşana. Şahab Valîyo ke bawerîyanê kurdan ser o xeylê meqaleyê ci estê, hona Unîversîteya Artûklûyî ya Mêrdînî de beşê ziwan û kulturê kurdan de zê wezîfedarê banderîye gureyeno.
No nuşte hûmara 54. ya kovara Vateyî de weşanîyabî. Bi destûrê nuştoxî reyna DêrsimInfo de redakte bî û weşanîya. Bê destûrê nuştoxî no nuşte qet cayêk de nêno weşanayene, kopya kerdene yan vurnayene.
