Axtamar şaristanê Wanî de hetê qezayê Westanî (tirkî: Gevaş) de orteyê gola Wanî der ju giraw a.
Rîwayetan ra gore çêna ju keşîşê armenî ke nameyê aye Tamar bîye, eşeqîna ju şiwaneyê dewanê Wanî. No layek her şewe ajne keno gole vîyareno yeno leyê çêneka armenîye. Seba ke layek bivişîyo bover, çêneke cayê xo de çila fîna ra ci, xo bellî kena. Pîyê çêneke ke nêwazeno ke çêna xo nê şiwaneyî de dostênî bikero, roja ke puk esto, vejîno teber û çilaya xo fîno ra ci henî fetelîno. Nîya keno heta ke layek ke gole der a, qefelîya. Teqatê layekî ke nêmendo, awe de xeneqîno şono. Eke xeneqîya, zirçeno vano “Ax Tamar!” Çêneke ke çitur ney hesnena, a kî xo erzena awe xeneqîna şona. Coka nameyê girawe Axtamar na pira. Na hîkaye goreyê şaîrêde armenî Hovhannes Tumanyanî qal bîye, bîye efsane.
Girawa Axtamarî de ju kî kîlîsa armenîyan ebe nameyê Surb Xaçî esta. Kîlîse Qiral Gagikî I. serra 915-921 de da viraştene. Tirkan serra 1915 de kîlîse xereb kerd devrîşî kî pêro kiştî, mal û milk pêro talan kerd. Heta serra 2010 kîlîse cadayîye bîye. 2010 de dewleta tirke onca destûr da ci kerd ra. Na kîlîse orteyê armenîyan de zaf muqeddes a, her ca ra armenî yenê na kîlîse de îbadetê xo kenê.
‘Aaaxx Thamara’! Xortî rast vato. Nika halê ma û rewşa ma yê ewroyî zî, tayê vateyê ê xortî yo. ‘Axx Thamara..!’ Weş û war be brêz Duzgi.To rind do naskerdene.’Zo’ yî ê hardan de qedênayî, (yanê şarê Ermenîyan). Tenya înan ra dime ‘Ax Thamara’ mend. Nika zî dora ‘lo’ yan a. Yanê bi vateyê paşayê Tikan, şarê ma Kurdan)Wazenê ma zî ebe asîmîasyon û entegrasyon biqedênê. Her çi çiman ver der o. Kay xorî, kay barî yo.De ma bivênime.