Fuara Kitaban a Dîyarbekirî Ser o

Dîyarbekir de emser reyna mabênê rojanê 12-17. na aşme de fuara kitaban abîye. Nê çar serrî yê ke Dîyarbekir de hetî TUYAPî ra fuara kitaban abîyêne. Labelê emser Şaredarîya Bajarê Pîlî yê Dîyarbekirî û Komela Nivîskarê Kurd her di pîya fuara kitaban akerde.

Goreyê ke mîyanê şarî de yeno vatiş, TUYAPî vato ke ma emser Dîyarbekir de fuara kitaban anêkenê. Coka şaredarî û na komele her di pîya akerdişê na fuare organîze kerd. Weşanxaneyê kurdan zî paştî dayê înan. Na fuara emserrêne zî sey fuaranê verênan reyna na aşma gulane de abîye. Ma eşkenê vajê ke fuara emserrêne bi heme awayê xo, bi heme renganê xo fuara kurdan bî.

Mi na fuare de bawer kerd ke ma çendêk tirkan ra dûrî kewê, ma rê hîna baş o.

Herçiqas ke heme weşanxaneyî yê kurdan bîyî, la reyna çend weşanxaneyê tirkan zî standê xo akerdibî. Sey Ewrensel, Tîmaş ûsn. Wexto ke hema anêbîbî, mi bi xo zî vatêne do serkewte nêşêro. La badê ke fuare 17. aşme de qedîya, sey texmînê mi nêvejîya. Heme weşanxaneyî fuara emserrêne ra goreyê serranê verênan hîna zaf memnun bîyî.

Tena hetê organîzasîyonî ra tayê kêmaneyê ci bibîyî. Nê kêmaneyî zî reya verên a ke kurdî bi xoser yew organîzasîyonê wînasî virazenê. Eke kesê ke eleqederê û berpirsîyar ê, nê kêmasîyanê organîzasîyonî bivînê, serrêna do nê kêmasî çin bê û do hîna xizmetêko rindek bivirazîyo.

Mi gore cayê ci biney qij û teng bi. Zafane zî cayê roniştiş û werdwerdişî qîmê şarî nêkerdêne. Herçiqas ke Sumer Park pîl bo zî, sehaya fuare teng asêne. Vayaya şimitiş û werdişê înan vayî bî. Tuwaletê ke çadiran de bî, qîm nêkerdênê, labelê tesîsan de tuwaletî zaf bî. Kesê ke hema newe ameyê nê cayî, hetê tuwaletî ra tayê rastê probleman ameyî.

Eke ma bieşkê rast şîrove bikerê, na fuare zaf çîyan ra bena nimûne. Mi na fuare de bawer kerd ke ma çendêk tirkan ra dûrî kewê, ma rê hîna baş o. Her serre fuaran de ma kurdî pa ziwan û kulturê xo, pa weşanxaneyanê xo û nuştoxanê xo kewtêne binê tesîrê tirkan. La fuara emserrêne de ma xoser sazîyê xo, kultur û ziwanê xo îdare kerd. Çend sazîyê tirkan bibê zî, yê kewetê binê tesîrê ma. Hebêk-di heb tede ney, heme panel-semîner û konferansî bi kurdkî bî. Hetêk ra zazakî, hetêk ra zî kurmanckî, seke def û zirna piro gino, bibî şeqa-şeqa înan! Merdim po vetêne ke na fuare fuara kurdan a. Ez wina bawer kena fuare do serrêna bi heme awa û rengê xo hîna zafêr “kurd” bo.

Na fuare de çîyêko bîn zî bala mi ante. No zî têkilîya di zaravayan a ke Kurdîstanê Vakurî de estî, yanî kirmanckî û kurmanckî. Ver a-ver a têkilîya nê her dî zaravayan hîna weş virazîyena. Labelê reyna zî ganî wa her kes bizano ke sazîyê ma kurdan qasî ke toleransan danê zaravaya kurmanckî, hende nêdanê kirmanckî.

Na nêweşî û kêmasî sazîyê ma yê fermî de zî estî. Sere de beledîyaya ma qasî ke heyl-meylê kurmanckî ancenê, hende yê kirmanckî nêancenê. Ez ewnîyena heme beledîyeyan ra, xebatanê xo yê kultur û ziwanî de qasî ke ca dana kurmanckî hende goş nêdanê kirmanckî. Ge-ge ca bidê kirmanckî zî labelê bellî beno ke seba xatirî yan zî seba xapî ca dayo ci.

wa her kes bizano ke sazîyê ma kurdan qasî ke toleransan danê zaravaya kurmanckî, hende nêdanê kirmanckî.

Na fuare de çîyê ke keyfê merdimî bîyaro, yew ti ra zî rotişê kitabanê kirmanckî bi. Hema-hema heme weşanxaneyî rotişê kitaban ra memnun bîyî. Labelê goreyê ke mi tesbît kerd û goreyê malumatanê ke mi girewtî, kitabê kirmanckî hîna zaf roşîyê. Xora di weşanxaneyê kirmanckî estî û nê her di weşanxaneyî zî stand akerdibî. Weşanxaneyê Vateyî û weşanxaneyê Roşna.

Weşanxaneyê Vateyî de hîna zaf “Kafka” açarnayîşê Jêhatî Zengilanî, kitabê şîîra Ehmed Arifî yê ke Newzat Valêrî açarnabi, Kurdolojînîn Bahçesînde, ferheng û gramer bî.

Bê nê her di weşanxaneyan, tayê weşanxaneyanê bînan zî çend kitabê kirmanckî neşr kerdbî. Înan ra weşanxaneyê Avesta, weşanxaneyê J&J, weşanxaneyê Aramî yew-di kitabê kirmanckî çap kerdbî. Bê nê weşanxaneyan, weşanxaneyê “Hî-Va” zî emser di kitabê tutan/domanan çap kerdbî. Standê nê weşanxaneyî de bi nameyê Rodî û Rodî Şono Parke di kitabê kirmanckî estbîyî. Nê her dî kitabî zî zaf roşîyê. Kitabê “Rodî Şono Parke” yê ke stand de bibî, heme roşîyê.

Organîzekarî panel û konferansan de zî ca daybî kirmanckî. Panelan ra panelê Malmîsanijî bala beşdaran xeylê ante. Panêlê şîîrwendişî de zî şîîrwendoxê ma yo erjaye Newzat Valêrî keyfê beşdaran ard. Nê her di panelan zî Komela Nivîskarê Kurd organîze kerdibi. Bê nê panelan weşanxaneyê Hî-Va zî bi nameyê “Zarok û Çîrok” yew panel viraştbi. Nê panelî de zî mi bi kirmanckî qisey kerd. Panelê şîîrwendişî de wayîrê Weşanxaneyê Lîsî Lal Laleş zî bi kurmanckî şîîrêk-di şîîrî wendî. Dima xeylê pesnê zaravaya kirmanckî da û va, ganî ma na zarava rê wayîr vejî.

“çi heyf ke ewro tay kesî wazenê kirmancan kurdan ra cêra kerê”

Prof. Kadrî Yildirimî zî yew konferans de derheqê tarîxê edebîyatê kurdan de qisey kerd. Yildirimî wexto ke qala edebîyatê kurdan kerd, behsa edebîyatê çend zaravayan ra behsa zaravaya kirmanckî zî kerd va: “La çi heyf ke ewro tay kesî wazenê kirmancan kurdan ra cêra kerê.” Dewamê qalkerdişê xo de behsa Seyehatê Ewlîya Çelebî kerd û va: “Wexto ke Ewlîya Çelebî serranê 1600 de yeno Çewlîg vano, yewendes fekê kurdkî ra yew ti ra zî ‘Ekrabî Zaza’ yo.” Dima va: “Wexto ke seba cigêrayîşêk Ataturk yeno welatê kurdan vano, nê serewedaritoxan ra yê hîna cesur kurdê ke înan ra ‘zaza’ vajîyenê, yê.”

Na fuare de hende zaza/kirmancî bibî hende kitabê zazakî roşîyê, hende zazakî ser o qalî ameyî kerdiş û bi kirmanckî şîîrî ameyî wendiş, labelê ê kesê ke vanê zaza kurd nîyê, nê yê bi xo bibî û ne zî kitab û hûnerêkê înan bibi.