Destê Edîtorî ra:
Serran ra tepîya mileto kurd ancîya ziwanê xo rê hişyar beno û bi gamanê qijkekan ceribneno ke ziwanê xo statuyê qedexe, yan kî vajîme statuyê qaşo-xoserî ra raxelisno. No qet henî asan nêaseno. Asîmîlasyonê 80 serran 2-3 serran de nêvurîno, nêrijîno. Ne ziwan destê dewlete ra girewtiş ne kî no sîyaseto xeripnayox mezgê dewleta tirke ra vetiş heta nika mumkîn bîyo. Seke pîl û kalanê ma vatêne: “Tirkû pê ma xapit, hata ke ma qedênîme”. Rasta ci, no xapenayîş hîna her ca de dewam keno. Wendegehan de, çapemenîye de, komelan de, îbadetxaneyan de hema-hema tena tirkî qisey beno, yanî doman û cêncê kurdî uca de ziwan, kultur û îtîqadê xo ra qet çîyê nêmusenê.
Dêrsim kî no sîyasetê asîmîlasyonî de îstîsna nêbî. Şarê dêrsimijî heta nika teda û terorê dewlete ser o bi îdeolojîya kore reaksîyon da. Serranê 1970 û 1980 de xeylê dêrsimijî bîy çepgir û şoreşger, tayê xortî vejîyay koyan û seba îdeolojîyanê sîyasîyan ra bi hezaran cêncê dêrsimijî amey qetl kerdene. Înan waşt ke Tirkîya rê sosyalîzm û têduştîye bîyarê. Nufusê Dêrsimî 100.000, yê Tirkîya 50.000.000 bî. Nasnameyê xo Dêrsim de qedexe bî, çi esto ke şarê ma naye ser o ney, îdeolojî ser o vindet. Çend cêncanê dêrsimijan emrê xo seba demokratîzekerdişê Tirkîya da? Kamcîn netîce rê?
Ê vîst serran de ke qet yew vilaweka bi kirmanckî nêame vila kerdene, ke derheqê kultur û tarîxê Dêrsimî de qet yew rîpel nêame nuştene, ke îtîqadê kirmancan ser o qet yew cigêrayîş nêame viraştene, o taw dêrsimijan rastîya xo erdanê xo de ney, la Moskova, Çîn, Arnawûdîstan, Kuba û kitaban de ke Tirkîya de çap bîy, saye kerd. Dewan de vilawek û kitabî bi tirkî vila bîy. Propagandayê îdeolojîyan bi tirkî amey kerdene. Seba hewnê komunîzmî bi hezaran qersunî amey eştene, çi heyf o ke seba Sey Riza û welatperweranê bînan caran nêame pêro dayene. Leyê resimanê Lenîn, Stalîn, Mao û Kaypakkayayî de cayê Sey Riza, Şêx Seîd, Şahan Axa ya kî Alîşêrî çîn bî. Heta nika yew kitabê sosyalîstan bi ziwanê ma nêame nuştene.
Rastîya xo ra vaştiş û rastîya xo cayanê bînan de saye kerdiş, no hîris serran ra problemê dêrsimijan o. Zerrîya xo de kînê 1938 ke esto bi hereketo reaktîf bellî beno. No semed ra heta nika qet sosyalîst domananê Dêrsimî rê fayde nêkerd. Tebîî yo. Merdimo ke rastîya xo ra rameno, bextîyar nêbeno.
Heta 1938 Dêrsim de kirmanckî û kurmanckî ziwanê pêroyî bîbîy, tirkî ney. Bawerîya şarî zîyar û dîyaran, pîr û rayberan ser o virazîyayêne, cemxaneyanê dewlete ra ney. Xebera kamcîn “şoreşgerî” Xizir û Heqî ra estbîye? Eslê xo de ê kî -bi waştiş ya kî xeyrê îradî- asîmîlasyonê ziwan û zagonê ma rê katalîzator bîyê. Ma ke nîyadîme bingeyê îdeolojî ra, sosaylîzm, ya kî formêde hîna pêt de komunîzm hetê pîyanê îdeolojî ra sey sîstemo tewr peyên yeno dîyene. Na utopî de kî asîmîlasyon çin o, coka normal de sosyalîstanê ke na dinya de pêro da, heqê eqalîyetan seveknay û duşê teda û desthelatdarîye de vejîyay. Teorî ra gore tabî. Dêrsim de pratîk çi heyf ke cîya bî. Çepgiranê ma rastîya xo kerd xo vîr ra û her çî bi tirkî awan kerd. Na dinya de bêemsal o ke hereketêde çepgir dest dano asîmîlasyonê ê şarî ke qestî seba ey mucadele keno.
Dêrsim de yew pawluka çin bîye, karkerê profesyonelî çin bîyê. Welat hîna binê trajedîya 1938 de nalayêne, însan û nasnameyê xo binê tehlukeyê vîndîbîyayîşî de mendêne. Çi îş o ke naye ra dot cêncê ma bîy çepgirî û no tehluke kerd tenêna giran? Labelê îdeolojî bê welat sirf esrar o, rem o, aksîyonîzmêde kor o. Welat tena sîyaset nîyo, bê ekonomî, bê binawanîye, bê nasnameyêde komelkî-kulturî, bê welatperwerîye tena cografyaya tal a.
Feqet demê munaqeşeyanê sîstemanê sîyasîyan nika nîyo. Wext êndî wextê raxelisnayîşê ziwan, kultur û îtîqadê ma yo. Badê ke ma nê xelisnay ra, tehmê îdeolojî tenêna rind cênîme û rast fehm kenîme. Ma rê sîyaseto rasyonel lazim o. Soysalîzm ya kî formêde ekstrem de komunîzm hewnêde rindek o, beno ke, labelê gerek merdim heyatê xo de hewnê xo rast bikero û qayîtê rastîya xo û yê miletê xo bikero. Yew şarî rê ke hîna besenêkeno seranser weşîya xo ziwanê xo yê dayîke de biramo, mucadeleyê îdeolojîyan ney la tedbîrê efektîfî lazim ê. Nê tedbîrî kî musayîş û ciwîyayîşê ziwan, kultur û îtîqadê ma, awan- û pêtkerdişê ekonomî û binawanîya ma û her çî ra ver caverdişê hewnê Tirkîya û utopîyan sey şoreşêde çepgiran o. Gerek kurdî binkulturê Tirkîya ra vejîyê û wezîfeyanê xo bicêrê xo dest. Kayê biratîya şaran, komara demokratîke ûsn. hîna dewam kenê. Gonîdayîş hîna dewam keno. Mîyanê nînan de kî kirmanckî û kirmancîye benê vîndî.
Ma êdî fek teorîyanê talan û îdeolojîyanê îrrealan ra veradîme û racêrenîme raya nasnameyê xo.
Ez şıma tebrik keno. Şıma çiyo ke zerria mı ra vêreno, o ardo zon. Endi meseleya şarê ma, mesela ideoloji niya, mesela sosyalizmi niya… Mesela ma, mesela vindibiyayisê zonê ma wa, asimilasyon u çinêbiyayisê şarê ma wa. Tı cêncanê Dêsımi ro sêr kena, hergo jûyê hetê ro şiyo. Jûyê vano Mao, jûyê vano Lenin, jûyê vano Deniz, jûyê vano Nazim Hikmet… Hama qe jûyê nêvano Sey Rıza, qe jûyê nêvano Saan Ağa, qe jûyê nêvano Sey Qaji, Sılo Qıc, Mahmud Baran… Heya, çıke, ma herkeşi rê estime; hama xo rê çinime. Nıka endi kam ke na mesela şarê xo rê, zon u kamiya xo rê wayir vecino, gani (gerekı) bêrê jû ca, bınê jû platformi de pêro dê. Şarê ma ra (kırmanc/dımıli/zaza/kırd), iyê ke xo “kurd” qebul kenê, iyê ke xo “zaza” qebul kenê, iyê ke xo teyna “Dêsımıc” ya ki teyna “Kırmanc/Qızılbaş” qebul kenê, gerekı senê fikr ra benê wa bıbê, bınê jû platformi de piya mucadele bıkerê u texamulê jûbini kerdene bımusê. Teke hetê sistemi ra mebê, dısmeniya hereketê kurdan mekerê beso. Tabi gerekı hereketê kurdan ki texamulê nê fraksiyonanê şarê kırmanc-zaza-dımıli-kırd bıkero. O wext mesela nêmaneno. Kam xo senê ifade keno wa bıkero (“kurd”, “dêrsımıc” ya ki “zaza”) gerekı dısmeniya jûbini mekerê, ek illay wazenê ke dısmeniye bıkerê, o waxt dı şêrê dısmeniya sistemi bıkerê. Seba naye ki gereko mabênê roştberanê ma de dialog bıbo, kamıliye bıbo, texamul bıbo, jûbini rê hurmet bıbo. Ma xo kurd, dêsımıc ya ki zaza ifade bıkerime ke, fikrê ma no xusus cia bıbê ki, ma gerekı jûbini rê wayir veciyaene, piya kar kerdene, piya şarê xo asimilasyon ra rareynaene bımusime… Zaf sılami, Weşiye de bımanê. Sinan Usarr
Ju pîrîka maye kokime festîvalê Muzir de vat bî, bi qariyayis serre ju deyrbazo ke kilamê xo kirmanckî vat bi û tepiya kilama xo xeylê waxt tirkî qisey kerd bi, pîrîke nîya biray bî “Kamo ke ziwane ma nezeneno, kilamune mak mevazo!” Deka maye kokime be wendis be nustis nîya vat bi, rastîya Dêrsim ard bi zon nîya zelal, nîya rind. Qe ju welatê bînî de kes ideolojîy ebe zonê bînî nevirast, tena Dêrsim de ideolojîy, komunisten ebe kirmanckî ney, ebe tirkî ame virastene. Gerekeke komunîstanê yakî çepgiranê ma sarre mare ef bivaze. Her sarrî de îdealîstî xelesîyayê xo ebe zonê xo serre zone xo virast û virazene. Vastîse ma henîyo ke, çepgirene ma na rayê xirabine ra racere û zone xora nîya durri mesere. Idelîstê ma na herediyayise ebe zone ma endî biqedene!
Ma bi xeyr sermîyan û wendoxê erjayeyî ê dersîmînfoyî .
Destê edîtorî tern bibî ke qala yew mijaro gelek muhîmî kerdo. Rexneyan û fikrê xo de %100 heqdar o, Ez şîroveyê sinan usarrî kî rast vînena. Muhîm oyo ke ma zonê xo qisey bikerî, fikr se beno wa bibo.
Ez bi xo kî gegane înternet sero dekewena chat, tercîhê mi odeyê Dêrsimijan o, ez nîyadena herkes tirkî nuseno û qisey keno, tena vanî ma zaza yî, ez zor dana vana hele zazakî binusîn û qisey bikerîn, ney, ez vana hele zazakî nengan mi biçînivanî, seke tirkî vanî “tiq” çin o. Xizir ardimcîyê ma bo, ez nêzana go se bibo.
Beno ke azo newe zonê pîranê xo nêzano qe nêbo merdimê ke zanî wa her ca de zonê xo dir qisey bikerî, beno ke ê nezanî kî dest bi musayîşî bikerî.