Sedemê ke dewlete heqê “Bi Ziwanê Dayîke Perwerde”yî nêdana kurdan, kurdî zî xo rê yew îmkan peyda kerdo: Kursan akenê û bi wasitayê nê kursan ziwanê xo xurt kenê û aver benê.
Xora key bo nê kursî do bi heme awayê xo bêrê şîrovekerdiş. Çunke xurtkerdiş û averberdişê ziwanî de cayê nê kursan cayêko rumetin o. Bêguman, tarîx do derheqê nê kursan de zaf çîyê muhîmî û erjîyayî binuso.
La sedemê ke ez zafane ha mîyanê nê kursanê kirmanckî de, ezê na meqaleya xo de sewîya kirmanckîya ewroyine de tesîrê nê kursan kirmanckî ser o çi yo çi nîyo fikrê xo pêşkêşê şima bikerî.
1-Ewro sewîya kirmanckî (kirdkî/zazakî/dimilkî) ha cayêko zaf berz de. Hetanî nika kesê ke derheqê sewîyeya kirmanckî de tesbîtanê xo îfade kerdê pêro zî çîyê musbetî vatê. Ewro hûmara wendoxanê kirmanckî tay nîya. Kitabê kirmanckî roje bi roje zêdîyenî, nuştoxê kirmanckî zêdîyenê. No hereket û bereketê kirmanckî keyfê merdimî ano.
2-Kursê kirmanckî ez şaş nêbî reya verêne Îstanbol de hetê Denîz Gunduzî ra abiyo. Dima mabênê serranê 2004/2005 de Edena de hetê “Vate” ra abi. (Kursîyera verêne ya nê kursî Esra Altun a) La nê kursî zafane ma heme zî zanê Dîyrbekir de hetê KURDÎ-DERî ra abîy. Reyna Dîyarbekir de no hîrê-çar serrî yo “Vate” her sere çar-panc kursan akeno. No serrêk o zî hetê “Dîl, Sanat ve Kultur Dernegî”ra çar-panc kursî abîyê. Reyna Anqara de binê banê KURDÎ-DERî de kursê kirmanckî abîyo la derse hetê endamê “Grûba Xebate ya Vate” yî ra yena dayîş.
3-Kesê ke nê kursan de dersî danê zafê înan mamosta yê. Anqara de û Kurdî-Der ê Dîyarbekirî de û “Vate” de kesê ke kursê kirmanckî danê, pêro zî mamostayê mektebanê dewlete yê. Nê kesî pêro zî tehsîlê “perwerde”yî dîyo. Unîwersîteyan de wendişê xo temam kerdê. Îlmê pîskolojî, pedegojî, sosyolojî û felsefeyî wendê. Wayîrê formasîyonê mamostayî yê. Nê kesan ra tayê tera emrêko derg dayo kar û gureyê perwerdeyî, tecrubeyê înan esto. Na taybetîye zî seba nê kursan şansêko pîl o.
4-Nê kesê ke nê cayan de kurs danê felsefê dersdayîşî, stratejî, taktîk û metodê dersdayîşî rind zanê. Îstanbul de birêz Denîz Gûndûz unîwersîte wendo. Stockholm de Unîwersîte de ver destê Malmîsanijî de perwerdeyê “ziwanê” kirmanckî bîyo. Ewro kesê ke derse danê hema-hema pêro zî kitabê ey ra îstîfade kenê.
Kurdî-Derê Dîyarbekirî de reyna kesê ke nê kursanê kirmanckî îdare kenê pêro zî mamosta yê. Heme zî mektebanê dewlete de derse danê. Suleyman Yilmaz nameyê Kurdî-Derî ser o Pîran de kurs dano. Suleyman Yilmaz zî hîris-hîris û panc serrî mamostayî kerda hema zî yew mektebo taybetî de mamosta yo. Yê ke Kurdî-Derê Anqara de derse dano birêz Nurettîn Celalî hem mamosta yo hem zî Anqara de, Unîwersîte de mastir keno. Kesê ke “Vate”yê Dîyarbekirî de kurs danê yew tera Netîce Altun a. Netîce Altun hem mamostayê dersa Îngilîzkî ya hemzî Anqara de mastir kena. Kesê bînî ke “Vate”de derse danê yew tera Awuqat o, o bîn zî mamosta yo û hîrês serrî mamostayî kerdo.
Goreyê tarîxê ewroyinî yanî roja ewroyênî de; Dîyarbekir de, Kurdî-Der de di sinifê kirmanckî estê. Nê sinifan de di mamostayî dersa kirmanckî danê. Egîtîm-Sen ê Dîyarbekir de yew kursê kirmanckî esto, reyna keso ke no kurs de derse dano mamostayê dewlete yo. Odaya Dermankaran de (odaya eczacîyan) hetê “Vate”yî ra yew kurs abîyo. Çewlîg de hetê “Vate” yî ra kursêk o zaf ciddî abîyo. Mamostayê nê herdî kursan zî mamostayêko ceribnaya yo.
Nê kesê ke dersa kirmanckî danê şima zî vînenê pêro zî nê warî de wayîrê îlmî yê, pîsporê nê îşî yê. No zî seba kirmackî yew îmkanêko zaf gird o, yew şansêk o erjîyaye yo.
6-Mi cor de va; ewro kirmanckî ha sewîyeyêka başe de. Na sewîya başe de keda kamî est a? Eke ma bimarê keda xebatkaranê kirmanckî hemîne zî tede esta. “Grûba Xebate ya Vate”yî tera vejêne, keda zaf pîl, ê nê kursan o.
7-Kesê ke nê kursan vînenî mecbur nîyê nata-weta de binusî. Nuştiş sewbîna çîyêk o. Meraqêk o cîya yo. Zaf kesî estê ke nê kursan de yenê sewîyeya nuştoxîye, la nênusenê. Heta ke tayê mamostayê nê kursan estê ê zî cayêk de nênusenê.. Peymeyê nê kursan hûmara nuştoxan nîya. Ewro Dîyarbekir de kirmanckî aktuel bîya: Kitabî zaf roşîyenê. Goreyê hîrê-çar serrî verê cû Dîyarbekir de kesê ke kirmanckî qalî kenê roj bi roje zêdîyenê. Programê GUN-TV û GUN radyo de cayê kirmanckî zêdîyo. Her roje çend kesî seba ke kurs abibo muracatê “Vate”yî kenî.
Nê elametî pêro zî yê averşîyayîşê lehçeya kirmanckî yê. No averşîyayîş de zî keda pîlê yê kursan o
Mira gore rakerdîsê kursan hen game de raver niyo. 20 milyon sar çutir hona zone xo kursî de miseno. Dewleta Tirk propaganda keno ke Kurdi zone xo kursan de misene. Ik zonene ke kurse kurdkî ra daye nivejino u asîmîlasyon dewam beno. Kurs tena seba kese idealist u intellektuel beno. Gerekeke endi domene u cence kurdî zone kurdkî de perwerde ye mecburî bîvene ke paye asîmîlasyon biqediyo. Labele ez vînen ke zera kes neyra hona çîna. Hata ke ma ney nivast, nevirast asîmîlasyon dewam beno.