Roportajkerdoẍ: Mahîr Tornap
Mahîr Tornap: Ez zonen ke ti mordemêde prîvat a, la onca ti şîkîna keremê xo ra xo tîkê ma rê bidê naskerdene? Uşên Ferat kam o?
Uşên Ferat: Nameyê mi Uşên o. Ez Dêrsim, Pilemurîye ra wûne. Heta 13serrîya xo ez welat de bîyûne. Mi perwerdeyê xû yê unîversîte raver Îstanbul de, dime ra Almanya de dî. Ez serrûnê 2000î ra nat teberê welatî der ûne. Ewro sektorê fînansî de gureyen. 2010 de mi ebe tayê hevalû ra pîya keyepelê DêrsimInfoyî kerd ra.
MT: 2010 ra nat ti seredîtorê DêrsimInfoyî ya. Fikrê awankerdena sîteyêde kirmanckî key peyda bîyo?
UF: Peyê fikrî de aslê xo, eke ma şîyîme peyser, çîyêde tayêna xorî esto. Vijêrê mordemî mezgê xo de nimite maneno, hata ke ju dem de xafil de xo keno eşkera. Ez domanênîya xo de rozê ebe ḳalikê xo ra pîya şîyûne Dêrsim, dewa xo, şîyîme ware. Uska de nêjdîyê hopike de, peyê ju tumî de ju cawo duz bî. Yeno ra mi vîr, nêjdîye ju dare de ju kemera girse bîye. Ḳalikê mi serê a kemere de nişt ro û mi ra va ke birayê ey 38 de ame kîştene. Ebe hesirû berba. Ti vana qey bilûsk eşto mezgê mi. Hata na game mi keşî ra, may û pîyê xo ra kî, nêhesno ke 38 de se bîyo. Vajîme hardlerz bîyo, ya kî mezglerz. A roze ra tepîya êndî cêrûne ra hetê rawa Kirmancîye. Û mezgê mi û zerrîya mi mi ra va ke gereke ke ma racêrîme koka xo, zonê xo, vîyarteyê xo.
Labelê fikrê DêrsimInfoyî yo virên zereyê teyara de, hazarî metreyî hard ra berz, ame mezgê mi. Ju rojnameyê îngîlîzkî de wend ke zonê ma zereyê lîstaya zonûnê ke tarîx ra yenê wedaritene, teder o. Tayê zonê ke hetê des kesû ra Afrîka de qesey benê, zonê kirmanckî jê înû beno vîndî. Mi va ya, raştîye ju roze yena çimanê sima ver. Mi kî qayîtê na lîsta kerd û xo ra sermawûne. “Cuye çik a ke?” mi xo ra va. Cuye çîyo ke ma rê pî û ḳalîkûnê ma ra mendo, aye raver berden a. Ḳalikê mi ame mi vîr, o êndî dînaya xo vurnabî. Labelê hesirê dey hona mezgê mi de bîyî, zerrîya mi de bîyî, gonîya mi de bîyî. A roze mi sond werd, se beno bibo, ma gereke ke zonê xo bixelesnîme. Na sond ser o hesirê ḳalikê mi estê. Mi zanitêne ke roza ke ma besekerd na zonê dey de hazar nuşteyî binusnîme, hesirê xo yenê vindarnayene û o kî cayê xo de rehet kuno ra.
MT: Ti ke teyara ra ama war, o ra dime se kerd?
UF: Ez a waxt Hamburg de bîyûne. Eke mi Hamburg na fikr ser o de ebe tayê hevalû qesey kerd, tayîne mi ra va ke na nêbena, ma besenêkenîme her çî ser o be kirmanckî binusnîme, tayîne va ke raver ra Kurdîstan ronîyo, o ra dime. Tayîne va ke problem zon nîyo, şoreş o. Her fek ra ṭawayê vejîya. Labelê ti ke weşîya xo ebe zonê xo nêramena, şoreş se kena, dewlemendîye se kena, dewlete se kena? Hamburg de ma be tayê fikrû dest kerd ci, labelê ê demkilm bîyî, nefesê ma cinêreşt. Tepîya Munîh de ti û ez, ma jumîn dî ameyîme têlewe û game be game ma DêrsimInfo na ro.
Tabî, seke ti zonena, virên de henî rehet nêbî. Xêlê çî ser o ma qesey kerd, xêlê analîz û munaqesû ra dime peynîya 2009î de her çî hazir bî, 2010 de kî ma sîte ard onlîne. Xêlê rexneyî û tayê çimtersnayene ra dime (huyîno) ma qerar da ci ke DÎ ebe kirmanckîya standardî nesr bikerîme. Çike na cuya sosyala bêsîndore de xêlê şaristananê Kurdîstanî yê bînû û dugelû ra sîteyê ma amêne wendene.
MT: Hedefê DêrsimInfoyî çik bî?
UF: DêrsimInfo teyna ju projeyê Înternetî nêbî. A fotografê cuya raşte bî. Pêro karker û kedkarê ma cuya xo de jumînî de kirmanckî qesey kerdêne, no prensîb zof-zof muhîm bî. Ma cuya xo de kirmanckî qesey kenîme û nîya parçanê cu yê bînû de kî kirmanckî nanîme ro. Tabî, raver xêlê zorîye ma onite, ge-gane ebe saetû niştêne ro ke ḳalik û dêke kamcî çekuye gurenêne seba çikî… Labelê, seke mi va, vîyarteyê mordemî mezg û zerrî de nimite yo. Na semed ra ma di-hîrê asmû ra tepîya besekerd ke her çî ser o be kirmanckî qesey kerîme. Gama dîyîne kî DêrsimInfo bî, çike ma waşt ke jê îngilizkî ya kî almankî zonê xo de xeberû biwanîme. Eke qayîtê serrû ken, bon sa ke vajîne ke ma na kî ebe serkotene viraşte. Ma zonenîme ke xêlê welatûnê bînû, Japonya ra, heta Polonya, DYA û Kurdîstan de DêrsimInfo yeno wendene û arşîvê ci yeno gurenayene.
MT: Ti ewro se vana? DêrsimInfo reşt hedefê xo?
UF: 20 serrû ra ver keşî besenêkerdêne naye vazo, la nika ma besekenîme ke zonê ma her parçeyê cuya xo de bigurenîme. Û xêlê cêncê ma êndî zonê ma de weşîya xo ramenê, kirmancê xêlê şaristananê Kurdîstanî besekenê ke jumînî fam kerê. DêrsimInfo gamêda qîymetine bîye û nika ke mordem qayît kero, xêlê projeyûnê bînû rê kî raye musnaya.
Gama bîne de kî ma va ke ma êndî teyna nuşteyî ney, ma gereke ke tayê çîyûnê vîzuyelû virajîme. Na semed ra ma xêlê vîdeoyî şaristanû ser o, dokumentarî û tayê kilamê kirmanckî viraştî. Nîya sarê ma teyna ma nêwendîme, êndî ma hesnayîme. Na gamêda muhîme bîye. Ameyoẍ de naza de projeyê ma yê bînî estê. Ma wazenîme ke tayêna jêde dokumentarû virajîme.
MT: Peynîye de, wendoẍû ra se vana? Qeseyê to seba îstîqbalê DêrsimInfoyî estê?
UF: Ma ke des serrî raver qayît kenîme, vînenîme ke halê dêrsimizû zerê nêweşîye de bî. Tayê raya Kurdîstanî de şîyêne, labelê zonê xo qesey nêkerdêne ya kî nêzonêne. Tayê raya şoreşî de şîyêne, labelê înû kî besenêkerdêne qesey kerê ya kî qesey nêkerdêne. Tayê raya îtîqadî de şîyêne, labelê îtîqadê dînû de kirmanckî çînê bîye. Mi xêlê reyî ebe dînû qesey kerdêne, dînû de xezelîyêne ya kî ê rexne kerdêne. Labelê ez ebe sayîye vajîne ke ewro dînû ra xêlê êndî cêrayî ra zonê xo ser. Kirmanckî pêro îdeolojîyû ra ḳan a, pêro bawerîyû ra ḳan a, na semed ra înû ra jêde bimbarek a. To ke nika na zono ḳan înkar kerd û îtîqadê xo be tirkî viraşt, Heq û Xizir naye qebul nêkeno. Raver zon, nasname, netewe, tepîya îdeolojî ya kî îtîqad. Bê zon îtîqad ya kî îdeolojî nêbena, tarîx de nimûneyê ci çîn o. Her çîyê ma wendoẍûnê xo rê yo. Ê kî bizonê ke her xebere, her dokumentar ebe emegê xêlê rozûn o. Ma ê kî nînû tayêna rind vila kerê, bidê naskerdene (huyîno).
Ma des serrî rind gureyîme. Emegê to, Duzgî, Îlhamî, Wusên, Mûrad, Mehmûd, Alî, Hesen, Ugur… yê pêrune nê des serrû de esto. Her emegî ma gamêna berdîme raver. Tabî ge-gane tenê zor bî. Ju het ra cuya taybetîye û ju het ra karê mordemî esto. Coka pêro karkeranê teknîkî rê, nuştoẍanê delalû ra hata wendoẍ û rexnegirû rê van wes û war bê, zerrîweşîya dînû wazen. To rê kî bitaybetî weşîye van, seweta standardîzekerdena zonê ma û redaktekerdene xêlê emegê to kut na kar. Çi çêf o ke ma ebe hêzê xo pêro pîya na proje ard ca û çi çêf o ke nika cêncê ma zonê ma tika de wanenê. Hazar rozê ma a semed ra şîyê, labelê sarê ma rê, welatê ma rê, ḳalik û pîrikûnê ma rê helal bo.
