Nê hewteyan de çime pêroyê dînya reyna Îsraîl û cengê verba terorîstanê Hamasî der o. Merdimo ke qayîtê serebûtanê Îsraîl keno, ci ra tewr tay yew derse bicêro: stratejîya Netanyahuyî û sîyasetê hukmatê raştgirî yê Îsraîlî îflas kerd. Polîs û artêşa Îsraîlî besenêkerd şarê xo bisevekno.
Merdimo ke nêzdî ra qayîtê operasyonanê serebûtanê terorî kerd, binkewtiş û qusurê îstîhabar û artêşa Îsraîlî vîneno. Rojnameyê Îsraîlî Haaretzî de nuştox Gîdî Weîtzî bêçika xo nano na mesela ser û nuseno ke hukmatê Netanyahuyî bî sebeb ke Hamas Gaze de ameyo selahîyet. Vano, ê wina duştê awankerdena dewletêda Fîlîsîtanî xebitnenê. Xora, serra 2019î de yew kombîyayîşê partîya Lîkudî de ey va ke no parçeyê stratejîya înan o. Înan waşt ke fîlîstinijanê Gaze û yê Urdunê Rojawanî yewbînan ra dûrî fîyê. No nîşan dano ke sîyasetê raştgirê radîkalî yo ke Netanyahuyî ard ver, bî puç.
Hêrişanê peyênan ma rê musna ke polîtîkaya letekerdiş û yewbînanradûrîfiştişê fîlîstînijan seba asayîşê Îsraîlî qet xeyr nêardo. Ganî merdim seba reaksîyonanê demê ameyoxî na raştîye qebul bikero. Ma reyna û reyna vînenîme ke teorîya asayîşî ya raştgiranê radîkalan gina awe ro. No Îsraîl de nîya r’ o, Tirkîya de kî. Bindestkerdişê şaranê bînan ra welat û şar nênê seveknayene.
Heto bîn ra, eke yew sîyasetmedar xo demokrasî û huqûq ra berz dî, peynîya ney normal de rind nîya. Armancê Netanyahuyî yo verên bî ke hêzê xo bisevekno û dadgeh û hepisxaneyan ra dûrî bimano. Coka ey hukmat bi radîkalan kerd pirr ke bibê mutefîqê xo.
Netanyahu tim dişmenê neteweya fîlîstînijan bîyo, qet nêzdîyê pêşnîyaza di dewletan nêbî. Coka ey terorîstanê Hamasî sey sermaye dî. Fîlîstînijî kî parçekerde mendî. Netanyahu kî zanena ke bi Hamas aştîye mabênê îsraîlijan û ereban de mumkîn nêbena. Nê konseptî ra gore cengê duştê terorê Hamasî beno sey çînitena vaşî. Her ke bî zêde, yeno birnayene. Dem bi dem artêşe operasyonan kena, blokajî yenê viraştene, dormeyî yenê girewtene. Labelê problem wenêdarîno. Vaşê nefret û terorî game bi game rewîno. Mesele bi na stratejî çareser nêbena.
Serranê 1990an de, wexto ke aştîye birîyaye û întîfadaya newîye ginaye de, xeylê hemwelatîyanê Îsraîlî bawer kerd ke fîlîstînijan de aştîye nêbena. No bî sebeb ke rayê partîyanê raştgiran bîyê zêde. Hêrişê Hamasî kî musna ke stratejîya nê partîyanê raştgiran armancê xo nêreşto. Ne şarê xo rê ne kî fîlîstînijan rê aştîye û asayîş ardê. Ma dî ke, hende ke merdim fîlîstinijan keno blndest û teda keno ser, hende kî organîzasyonê radîkalî sey Hamas benê hêzdar.
Çîyo bîn kî; peynîya sîyasetê dîndarî qet xeyr nêbena. Bi polîtîkaya dînî yew şar besenêkeno raxeleşîyo û bireso xoserîya xo. Bi desserran o ke Fîlîstîn na xeletîye dima şono. Tena yew raye est a: awankerdena sîyasetê demokratîkî û dewleta Fîlîstînî. Dîn camî, dêr û sînagogan rê sînorkerde bimano. Ganî Fîlîstîn kî dewleta Îsraîlî qebul û nas bikero. Alternatîf tim tekrarkerdişê teda û terorî yo.
10.10.2023
