Mîrasê Dr. Nurî Dêrsimî seba tarîxê Dêrsimî û tarîxê Kurdîstanî bêemsal o. Ey canê xo seba dewaya Kurdîstanî û şarê kurdan rê kerd feda. Çi esto ke ewro tayê kesî derheqê Nurî Dêrsimî de propagandaya qilêrine kenê ke no mîras hêçe şêro. Nê sîyasetê qilêrinî de ganî merdim qayîtê îdîaya na propaganda û şertanê ê wextî bikero.
Wextê osmanîyan û destpêkê Komara Tirkîya de xeylê kurdî eskerîye de gureyayêne. Dêrsim ra kî xeylê kesan artêşa osmanîyan de cayode berz girewtêne. Bitaybetî wextê osmanîyan de yê pêro eşîranê Dêrsimî û cayanê Kurdîstanî yê bînan ra girêdayîşê xo bi artêş û hukmatî estbî. Xeylê kurdan domanê xo rusnayêne akademîya artêşe.
Sey nimûne, wekîlê Dêrsimî Hesen Xeyrî Beg sergordê artêşa osmanîyan bî, serekê serewedaritişê Agirî Îhsan Nurî Pasa sergordê artêşa osmanîyan bî, nuştoxê kitabê namdarî “Tarîxê Kurdîstanî” Mihemed Emîn Zekî Beg artêşa osmanîyan de cayo berz de bî, ancîya serekê Cematê Tealî yê Kurdîstanî Seyîd Abdulqedîr serekê dadgeha îdarî ya berze bî, Xelîl Beg serekê polîsê Îstanbulî bî, ancîya birayê Şêx Seîdî yo qij, Şêx Evdirehîmo ke bi 17 hevalanê xo Rojawan ra kewtbî raye ke bireso hewara Dêrsimî, o û hîrê hevalê xo artêşa tirke de sergord bîyî.
Nurî Dêrsimî kî nîya 1916 de yew aşme sey sergordo fexrî hetê artêşa osmanîyan ra rusnîyayo Dêrsim, xebere werteyê hukmat û eşîran arda û berda, tayê serrî kî sey veterînerî artêşa osmanîyan de gureya. Bi xo kî nê çîyan kitabê xo de nuseno. Çi esto ke tayê kesan nê çîyan kitabê Dr. Dêrsimî ra gênê kenê sebebê rexne û heqaretî. Labelê nê çîyan verba karakterê Nurî Dêrsimî de gurenayene ne etîk a ne kî bimantiq a. Merdim ke wazeno rexne bikero, o wext Miç Axa, Uşêne Axayê Sese û Dîyab Axayo ke kemalîstan de pîya gureyayî û destê Atatirkî ra bîyê mebusî, ya kî dêrsimijê ke akademîya artêşe de gureyayî, înan ra dest cikero. Ganî merdim qayîtê serebûtanê ê wextî çimanê şert û mercanê ê wextî ra bikero. Peynîye de çîyo muhîm o yo ke yew kesî xizmetê kamî û kamcîn dewa kerdo.
Propagandaya qilêrine duştê lîderanê yew şarî yewna parçeyê terteleyê sîpî yo. Nîya nê rexnegir û propagandakerî armanc kenê ke bi na propagandaya qilêrine serek û sermîyanê ke şarê xo kenê yew, anê têlewe, îtîbarê înan birijnê û şarî ra serdin û dûrî bikerê. Nîya ceribnenê nasname û tarîxê yew şarî bixeripnê. No metod xeylê welatan de ameyo dîyene, la demo derg de plane nîyanênî tim benê puçî. Mîsal, îthamkerdena Gandî ya kî Mandela be propagandaya ajanbîyayîşê îngilizan. Peyê cû bî eşkera ke nê lîderî ney, la înanê ke na propaganda viraşta, ajanî bîyê. No werênayîşo giran o. Dêrsim de kî na polîtîka anê ca, bitaybetî wazenê naye duştê Dr. Dêrsimî de bigurenê.
Xo vîr ra mekerîme ke Nurî Dêrsimî neteweperwero kurd bî. Ey emrê xo seba dewaya Kurdîstanî da û şahîdê tarîxê Dêrsimî yo efsanewî yo. O, Sey Riza û Şahan Axayî ra pîya tarîxê Dêrsimî ra yew aktorêdo berz o. Roştîya ke ey daye Dêrsim û dêrsimijan ser, ewro hîna şewle dana. Xeylê melumatê derheqê terteleyê Dêrsim û Qoçgîrî de ke ewro ma dest der ê, sayeya Nurî Dêrsimî ra resayo ma. Qehremenîya Sey Riza û Elîşêrî şar kitabê Nurî Dêrsimî ra waneno. Pagirêdayîşê Dêrsim û Xoybûnî kitabê Nurî Dêrsimî de vînîno. Wextê terteleyî de xebitnayîşê gazê kîmyewî reya verêne kitabê Nurî Dêrsimî de wanîno. Nurî Dêrsimî tarîya tarîxê Dêrsimî rê beno tîje.
