Şima manaya newroze zanenê. Newroze efsane ya. Tarîxê şaran de tayê rojê firazî, efsanan û destanan de suzîyê, ameyê na roje. Kitabê firazê dînan kî efsane yê. Efsane ke bi veng u rengê xo, bi mesaj û manayê xo ke reyê kewtê ciwîyayîşê yew şarî, êndî beno leteyê ciwîyîyayîşê ê şarî. Efsane, êndî seba ke candar o, rast o. Efsane nêno na mana ke her çîyê ke tede vîyarte yê, “efsane yo”. Ney! Her bîyerê ke tede vîyarte yê, tayê rastîye ra nêzdî yê, tayê rastîye bi xo yê. Kesî nêdîyê ke Homayî ayetan pêxamber Muhamedî ra ruşno. Hama mordemo ke nameyê xo Muhammed o, estbîyo, rast o. Reyna kesî nêdîyo ke pî û maya ma pêrune Adem û Hawa yê. Homayî, seba ke saye werdo, pîyê ma cenet ra kerdo teber, ya kî Şeytanî kerdo teber kesî nêdîyo. La, kitabo firazo ke nameyê xo Quran o, esto. Bedewîyan serê deweyan de kilam, vate û şanikê ke vatê, ebe nînan bingehê edebîyatê ereban virazîyayê. No edebîyat ewro rast o. Nê nimûneyanê kilmekan ra dime ma benîme newroza ma. Newroze vana ke ÎV 612 de şaristanê Nînova de yew destop û zalimo ke nameyê xo Dehaq o, estbîyo.
No zalim bîyo nêweş. Serê her di çengê ey de marî vejîyênê. Dermanê na nêweşîye, goreyê hekîm û loqmanan, gerek no zalim her roje mezgê yew kesî biwero. Her roje yew kes bîyêne qeda û qurbanê nê zalimî. Şar bêçare yo.
Wezîrê Dehaqî Ermaîl û Kermaîl, seba ke wazenê nê însanan raxelesnê, hurendîya înan de her roje mezgêde mîyan dano Dehaqî. Nê însanan danê we û vanê, şorê koyan, şorê dûrî. Nê xortî şonê koyan û amora (hûmara) înan bena qasê 500 kesan. Mabênê şarî de yew mordemo hesinkar (asinkar) esto û nameyê xo Kawa yo. Ebe nê însanan seba ke nê zalimî ra raxelesîyê, verba ey planê sareberzkerdene virazenê. Herb dest keno ci. Herb herbê mendene û merden o. Ya merdene, ya mendene. Şar dimayê rayberîya Kawayî de verba Nînova kunê raye. No zalim û xezna ey, dêm dîno, Kawa ebe kakucê xo yê hesinkarî Dehaqî kişeno. A roje, seba ke no gonîwer vîndî kerdo, şar na serkewtena xo fîraz keno. Na roje roja (şewa 20ê adare û) 21ê adar a. Şar adir fîno ta, ebe şên u şênatîye na mizgîne firaz keno. A roje ra nata şarê ma her serre na roje firaz keno. Mesaj û manaya na firazîye verba zalimî serkewtena sarewedaritişî ya. Newroze êndî seba ke bîya yew roja şarê ma, seba ke bîya yew roja tarîxê welatê ma, a êndî neteweyî ya. A, êndî bîya roşanê neteweyî.
Kakuc îta de derba kiştena Dehaqî yo. Adir îta de sîmgeyê firazkerden a. Coka firazkerdena newroze de adir yeno tafiştene. Şarê cîranî ki seba ke no zalim kişîyo, newroze firaz kenê. No ca de di manayê newroze estê. Seba şarê cîranî na roje “roja newîye” ya. La rastîye ra dûrî nîyo. Çike roja newîya bê Dehaqî dest kerdo ci. Naye kî caverdîme, Dehaqê mayê modernî, seba ke besenêkerdê newroze qedexe û înkar bikerê, serê hende înkar û qedexe kerdene de bê şerm newroze rê wayîr vejîyayî. Dewleta Tirkîya ke şênatîya adirê newroze ra tehamul nêkerdêne, manaya newroze, mesajê newroze waşt ke bixerepno û bikero malê xo! Nameyê newroze de dest kerd ci, newroze kerde “nevroz”. O ca de “nevroze” rusnaye efsaneyo kan ê tirkam. Dime ra kerde roşanê resmîye. Ti vana dişmenê Kawayî nê nîyê, Habîl û Kabîl ê. Ti vana Dehaqê ma yê ewroyî nê nîyê, Nasrettîn Xoce yo! Mantiqê dewleta tirke her hêl de nîya yo. “Ya înkar bike, biqedêne, to ke naye besenêkerd, wayîr vejîye, bixerepne.” Adirê newroze hem înkar, hem xerepnayena nînan veşneno êndî. Çike adirê newroze welatê ma de, çar hêlan de roştîye û kila xo vila kerda. Na, êndî kultur û kamîya sareberzkerden a. Ya ê no kultur û kamîya sareberzkerdene qebul kenê, ya kî adirê newroze de mantiqê înan veşeno. Adirê newroze ma keno germ, dişmenê ma veşneno. Çîyo ke ez vana, ajîte nîyo. Seke adirê înkarî ma veşneno, adirê newroze kî înkarî veşneno.
No adir, na kila adirî vila bikîme, hîra bikîme!
No adir, na kile ebe roştîya xo şarê ma rê firaz bo!
Îlhamî Sertkaya
