Zaf rey ma pêro şawenê, tayê kesî tirkî de herinda “kurmanckî” de çekuya “kurtçe” şuxulnenê. Ez bi xo zafanê kombîyayîşan de, panel û konferansan de rastê nê serebûtan bena. Hetanî ke pêşkêşvan bi xo zî eke bi tirkî qisey bikero herinda “kurmanckî” de vano “Kûrtçe.”
Nê kesî gama ke bi tirkî qalî bikerî ge-ge vanê “Biz sizlere Kürtçe ve dımılice xitap edeceğiz.”yan zî vanê:”konuşmaları kürtçe ve zazaca/dımılice yapacağız.” Welhasil nê kesî wazenê vajê:”ma do bi kurmnackî û bi zazakî/dimilkî qalî bikerê.” Labelê herinda “Kurmanckî” de vanê “Kurtçe”.
Nîyetê nê kesan çendêke xirab nêbo zî labelê vatişê nê kesan şaş o û kurdan cêra keno. Nê kesî eslê xo de welatperwer ê. Yewîtî û biratîya kurdan bi fikrêko rast û weş wazenê. Labelê nêzanê ke xitabê înan xelet o û cêrakerdişê kurdan o.
Tirkî de gama ke ma vajê “Kürtçe” nina manaya kurmancki. Bi tirkî “Kürtçe” yena manaya “Kurdkî.”
Şima zanê “Kurdkî” nameyê ziwanê kurdan o. Gama ke ma vajîme “Ez bi kurdkî qisey kena.” Yan ti kurmanckî, yan kirmanckî, yan sorankî, yan gorankî yan zî lurkî qalî kenê. La eke ti bi tirkî vajê “Ben Kürtçe konuşuyorum.” Yena a mana ke, ti wazenê bi kurdkî qalî bikerê. Reyna ti wazenê ke nê panc lehçeyan ra bi yew lehçe qalî bikerê.
Labelê nê kesê ke wina vanê wazenê ke vajê ma bi “Kurmanckî” qisey kenê. Yan zî ma do bi “Kurmanckî” û “kirmanckî/dimilkî” qisey bikerîme.
Ez wîna texmîn kena ke çekuya “Kürtçe” û çekuya “Kurmanckî” hetê fonetîkî ra zaf monena yewbînî, o sedem ra yo ke nê kesî herinda çekuya “Kurmanckî de çekuya “Kürtçe”yî şuxulnenê. Yan zî temîyan kenê.
Ge-ge zî berpirsîyarê dewlete wîna qalî kenê. Serekwezîr çi wext ke na mesela ser o qalî bikero timî yan vano:”kürtler ve zazalar.” Eke zıwani ser o qali bıkero zi vano:”Kürtçe ve zazaca.”
Merdimê dewlete bi zanayîş wîna qalî kenê. Xayeyê înan parçekerdişê kurdan o. Ê timî wazenê kirmancan cîya nîşan bidî û kirmancan kurdan ra cêra bikerê. No fikir fikrê dewlete yo û konseptêka newe ya. Heme sazîyê dewlete goreyê nê konseptî qalî kenê û xebatanê xo domnenê. Zafane zî sazîyanê xo yê perwerdeyî de na mesela kenê rojeve û rojeve de vindernenê.
La kesê ke kurd ê û kurdperwerê nê termî bi şaşî şuxulnenê, nîyetê înan de, fikrê înan de cêrakerdişê kurdan çinî yo. Her çiqas ke nîyetê înan de xirabî çinê bo zî labelê ganî sey heme termanê bînan no term zî cayê xo de û rast bêro şuxulnayîş.
Eke çîyêko wendişî bo vanê: “Size hem Kürtçe hem dımılki/dımılice (zazaki/zazaca) okuyacağiz. Yan zî vanê: “Bu şiiri hem Kürtçe hem de zazaca/kırmancça okuyacağız. Nê kesî wazenê vajê: “Size hem kurmancca hem de zazaca okuyacağız.” Yan zİ wazenê vajê: ”Bu şiiri hem kurmancca hem de kırmancki okuyacağız.”
Seke mi cor de zî va no yatiş xelet o! Tirkî de “Kürtçe” yena manaya “Kurdkî”. Kurdkî zî panc lehçeyan ra yena meydan. Wexto ke yê kesê ke rast ê û welatperwer ê na çekuye bi şaşî şuxulnenê, nêzanê ke çekuya “Kûrtçe”ya tirkî yena manaya “Kurdkî”. Înan ra xeyal ê vanê qey çakuya “Kurtçe” yena manaya “Kurmanckî”. Halbukî seke mi cor de zî nuşt çekuya “Kûrtçe” manaya kurmanckî nêdana.
Her ziwan xo mîyan de sîstematîkê xo est o. Tirkî vanî “Kürtçe ve Zazaca” eger îta de yew şaşîye est a gerek fina mantiqî Tirkî mîyan de no şaşîye wedarîyo. Tirkî de kelîmeyê dimilîce/kırmancca/kırdçe çin î. Çitur ti Tirkî de nêşnî vajî : “Bu şiiri hem Almanca hem de English okuyacağız”, eynî no qaîde cumleya; “Bu şiiri hem kurmancca hem de kırmancki okuyacağız” kî şaş a. Tirki de kelîmeya Kurmancca est a merdim besekeno vajo “Kurmancca ve Zazaca”. labelê besenêkeno/nêeşkeno vajo “Kurmancca ve Kırmancca”. Coka; “Bu şiiri hem Kurmancca hem de Zazaca okuyacağız” tewr raşt a. (Hem kelîmaya “Kurmancca” û “Kırmancca” her di zî ziwanê tirkî de yenî manaya “Kirdaskî”)
Rayê peyserê reça pîy û qalîkê ma de mordem besenikeno ke herbî siyero. Xeletîyê ju nî di nîyo des nîyo… Ju xeletîyê sima kuncê xode rind ardo ra zon. Tayê vane ma Horasanra yeme, eke mak vame, çi rind, uskade jedeyan kurdî este. O waxt xora sermayene 🙂
Taye vanê “Turkîye laiktir laik kalacak” eke vame “be xexo hata nika Tirkîya laîk nebîyake, laîk bimano. Ju dewleta laîk de dînê a dewletê çîna, seba dînî ju kuris nîdano. Hata nika honde camîyî, wendegehê îmam, bonê dîyanet hete dewlete ame finansman kerdene…”
Waxte dewlete netewî vîyerdo vane tayek. La lao eke vîyerdo, na Tirkî, fransizî, Almanî çayena sewda ra nevurrîne???
Tayê vane bi sores xelesîme. Tew tew ke çî tew… Rawe zone xo bimuse, zone xode stratejîyê sores binuse, tepîya de welatê xode bi zone xo soresê xo viraze. Hen zone asîmîlasyon de erzene, mare dae nîyano…
Endî waxt krîkê xeletîyê ney, ronayisê heyatê kirmanckî yo. Îtîqat, dîn, ekonomî, perwerde, heyatê sosyal, propagandayê îdeolojîy yanî her çî bi zone ma wo. O waxt dismenê na zonî beveng manene.
Kek Mehmud;Bira Mehmudî muşkûlatê de cayî balê ma anit o.Cumla de gere çêkûye ebe cayî bero şuxulmayene. Kurdî, Kurdkî qesê kenê…”Ben Kürtçe konuşuyorum.” Bi na qeydê kurmanckî, kirmanckî, sorankî, gorankî û lurkî û ebe yewî ra qala ano re ziwan. Çimkê Kurdî şemsîya peroyînîya.Hergo ju zarawa binê na şemsîyede caye xo girewto. Tewr ju zarawa binêy a bînê de nîya. Koka xo kurdkî, şaxê xo kurmanckî, kirmanckî, sorankî, gorankî û lurkî ye. Birayê xore serfirazi wazen, bimane weşîye.