Kurdê ke kirmanckî qesey kenê, Vakurê Kurdîstanî de weşîya xo ramenê. Nufusê dînan doreyê 3-3,5 mîlyonî ya. Şaristan (sûk) û qezayê ke kirmancî tede est ê, nê yê: Çewlîg, Dêrsim, Erzingan, Erzirom , Qers, Muş, Xarpêt, Dîyarbekir, Rîha, Semsur, Bidlîs û Sêrt.
Cayê ke kirmancî tede ciwînê, koyî ya kî nêzdîyê koyan ê. Serba ke werteyê dînan û dewlete de xeylê reyî pêrodayîs vejîyo, înan mecbur xo anto nêzdîyê koyan.
Kurdê kirmancî xo her ca de ebe zu name name nêkenê. Dêrsim, Erzingan û Erzirom de xo zê “kirmanc”, Çewlîg û Dîyarbekîr de “kird”, tayê cayanê Xarpêtî de xo zê “zaza”, Sewrêgi û Sêrt de “dimilî” name kenê. Ê ke xo ra kirmanc vanê, zonê xo “kirmanckî” name kenê, ê ke xo kird name kenê, vanê “kirdkî/kirdî”, ê ke xo zaza name kenê “zazakî” û ê ke xo dimilî name kenê “dimilî/dimilkî” vanê. Mordem gerek îta de vazo ke Dêrsim û Erzingan de çekuya (kelîmeya) “kirmanc”î teyna kesanê ke kirmanckî qesey kenê, dînan rê nê, hama serba kurdanê ke kirdaskî qesey kenê kî yena vatene. No qese ê ke kirmanckî û ê ke kirdaskî qesey kenê, keno ju sar. Çekuya “Kirmancîye” kî Dêrsim de kurdîye û Kurdîstan îfade keno.
Heto bîn ra kî tayê qezanê Kurdîstanî de, zê Şirnex û Colemêrgî, kurdê ke kirdaskî qesey kenê, ê kî xo kirmanc name kenê. Kurdê soran ê ke Rojhelat û Başûr de weşîya xo ramenê, ê kî xo ra “kirmanc” û lexçeya xo ra kî “kirmancî” vanê. Kurdê Başurî kî lexçeya kirdaskî zê “kirmancî serî” (kirmanckîya vakurî) û lexçeya sorankî kî zê “kirmancî başûrî“ (kirmanckîyê başûrî) name kenê. Tayê ke sorankî qesey kenê, termê “kirmanc”î serba êyê ke kirdaskî qesey kenê, gurenenê û nameyê zonê xo kî “kirmancî” vanê.
(Çime: Munzur Çem: KIRMANCCA (ZAZACA) KONUŞAN KÜRTLER VE 20.YÜZYIL KÜRT DİRENİŞLERİNDE ROLLERI)
