Mi ê rayan û ê cayan de a kilame vatêne.
Ebe a kilame domantîya mi reşte keyberê xortîya mi. Keyberê xortîya xo de ebe barê vîndîbîyena domantîya xo vineta. Baya koyan, rengê rayan kamîya mi neqîşnayêne. Wareyê Karêrî yê welinî, her şewe zinginîya zê balîşna berbuyan, heta lêlê şodirî hewnan de mi xîyal bi xîyal çarnayêne. Vengê lingan û vengê kuxika extîrayanê giranî ra ke ez hasar bîyêne, çimanê mi kila adirê lojine dîyêne. Tenyatîya min a zê kemere ebe sixletîya nê vengan helîyayêne.
Lêlê şodirî de kewtêne rayan ez. Ê rayan ke na dinya de tenya herbî, tanqî, mewzîyî, belengazîye dîbîy. Ê rayê ke rêça birr û neqebeyê der û dormeyî de zê veyvika vîyaye û domanê sêwî xeman ra barî bi barî derg bîyêne. Awê nê koyan qey nîya serdin, lorîka maya mi qey nîya derdin bî, mi nêzanitêne. Nezantîya mi qasê gilê koyê ke ser o zîyarî estbîy, mîyazî vila bîyêne, seba xeyr û xeyraz duwayî ameyêne kerdene, nîya pak bî.
Sêneyê nezantîya mi de beno ke pêro qilêrî û kerdena zaliman biqedîyo, seba ke reyna mebo, zê teberik bî.
Ney, keko, ney!
Vengê visîyayî, rengê pelexîyayî, lorîka maya mi, astoro çimsûr kerd zereyê mi. No astoro çimsûr her sodir ê rayan de mi ra ju kilame vatêne. Manaya xo çi beno bibo, ju alince kewtîbî zonê mi:
– Gidî lo lo, gidî lo lo, gidî lo lo…
Na kilame yê Ayşê Şan bîye û kirdaskî bî, şima zanayêne. Maya mi ge-ge kirdaskî, ge-ge kirmanckî lornayêne. Willayî vengê xo zaf weş bî. Mi vengê lorîka maya xo, waxto ke birayê aye, yanî xalê mi, birrê waranê dewa Pîrcanî de ebe mawzerê eskerê tirkan kişîya, serê meyîtî de raya verêne heşêna.
Birr lerzayêne, neqebeyê gomê Qirikî yo ke meyîtê xalê mi ginaybî war ro, ebe nê vengî zingayêne. Remayîşê eskeran mi dî, xanima jîhate ke nameyê xo Ana Fatma bîye, mi dî. Ana Fatma reştbîye serdarê eskerê tirkan, ebe qesasê hezar serran pê sêneyê ey girote, lerznayêne, qîrayêne. Serdarê eskerî bi ters û teresîye xo destê aye de xelesna ra, rema.
Veşayê birrî de baya barutî, meyîtê xalê mi û lorika maya mi, nîşanê kamîya ma bîy. O waxt zî şodir bî. Waxto ke birayê pîyê mi, yanî apê mino belengaz, qereqolê Çewlîgî de ebe qayîşan kişîya, o waxt zî şodir bî. Şodirê şarê bindestî bixeyr dest nêkeno ci. Tîje tanîya xo tarîxê şarê bindestî rê bêqisawet û zelal nêkena. Rayî hêrs benê, vayî bêwaxt vejînê. Porî rew benê sipî, adirê lojînan rew xurba benê. Keyberî xerepînê, şênatîye xerepîna. Keyan de wayîrî rew qedînê, domanî rew sêwî manenê. Adiro ke lojinan de vişîno, kuno zereyê nê domananê sêwîyan.
Şima zanenê û şikîne bimarê no welat de çend û çiqas domanî sêwî mendê, sêwî bîyê pîl?
Waran, dewan û rayanê Karêrî de, ver bi Çewlîg ju kilama derge bendan û miqamanê xo de vişîya, zereyê minê budelayî ra rişîya. No budela kata ke şî, na kilame tey berd. Tarîfê na kilame çin o. Na kilame tenya vajîna.
Gidî lo lo, gidî lo lo…
N’ero peynîya na kilame kotî der a?
Tayê vengê Silê Qizî de, tayê vengê Rençber Ezîzî de, tayê lorika maya mi de, tayê rengê Alîşêr û Yadoyê Çewlîgî de, tayê fekê domananê sêwîyan der a. Şaro bindest qasê ju bîsîkletsazî qîymetê xo nêaseno. Ez şima ra nê bîsîkletsazî vajî. Vanê ke rojê Hîtler û ju gonîwero bîn ju bar de mobet kenê. Ju muşterî yeno zere, înan vîneno, nas keno, la ancîya wayîrê barî ra, seba ke ê yê, pers keno. Wayîr ke va “Heya, ê yê”, no şono leweyê înan. Silam-kelam, dime ra Hitlerî ra pers keno:
– Birêz Hîtler, şima çi qesî kenê, planê şima çik o?
– Keko, ma seba Cengê Cîhanî yo Hîrêyin plan kenîme
– Planê şima de na ray çi esto?
– Keko, planê ma de na ray 14 mîlyon yahûdîyan û ju tamîrkerdoxê bîsîkletî qirkerdiş esto.
Mêrik bi ecêb vano:
– Ju tamîrkerdoxê bîsîkletî?
Hîtler ebe nê persî gêreno hevalê xo, vano ke:
– To dî? Mi to ra nêva kes 14 mîlyon yahudîyan qirkerdişî rê ecêb nêmaneno, tenya ju bîsîkletsazî rê ecêb maneno!
Şima mi fam kenê? Na dinyaya puşte ne apê mi, ne xalê mi, ne zî bi hazaran belangazê ke hetê tirkan ra kişîyê qal kena, xemê aye zî nîyo.
Eger ke ez rastê Pepûkî bêrî, ci ra naye vana: “La-lawo, yê to çik o ke, tew! Kilama min a şodirî rê şerm bike, vengê xo bibirne! Hazar miqamî kilama mi der ê. Hazar derd, hazar merez!”
La ez tenya gileyê kilama xo şima ra vana:
– Gidî lo lo, gidî lo lo….
Ya zî:
– Ax ondêr Xozat o….
Bes o?
Ney, zaf derg a, zaf! Wa na saete vindo. Ez waranê xiraban de, şehîr û sûkê ke roj û şewê xo binê postalanê nîjadperestanê tirkan de, a kamîya ke nalena, vengê ê kilamanê şodirî ra yena keko! Sîndorê nêzdî û dûrî çimê mi de kewtê têmîyan. Ebe roje û rojevê ma, ebe veng û rengê ma, ebe zon û kamîya ma kay kenê keko! Ma piştîya xo aznenîme xem û derdanê vîyarteyan, uca de vindenîme. La dinyaya giloreke nêvindena, gêrena, çerexîna. Coka ez a kilama şodirî seba dinyaya ewroyî, seba newtîye û alternatîfî gerek raver berî. Kuna xorîtîya lorikan û vengê maya xoya rebene, uca de şîfran û mesajê edebîyatî ra gêrena. Ebe hîtîya çimanê maya xo ê vateyan û lorikan şuna, kena zelal. Serê meyîtê birayê xo de o şodir nîya lornayêne maya mi:
”Bejna birayê minê barî serê kemeranê veşayê gomeyê Qirikî de dêm dîya. Gonîya xo barî bi barî rişîna, ax gonîya to ney, çimê mi derişîyêne birawo!”
Ma pîyê mi seba meyîtê birayê xo se vatêne? Pîyê mi tenya berbêne, bese nêkerdêne çîyê vajo, qesa xo qedîyaybî.
Şodir bî û raya mabênê Çewlîg û Karêrî de vengê konvoyê eskeranê tirkan û vengê lorika maya mi… Of! Rast ke ge-ge vate qedîno, mordem nêşikîno peynîya qesa xo bîyaro.
Ez şima ra se vajî!
Îlhamî Sertkaya
