“Jîyana Fewzî Begê Dewê Kasan”

Nê rojan ez kitabê “Jîyana Fewzî Begê Dewê Kasan”î wanena. Jîyana Fewzî Begê Dewê Kasan nameyê kitabê Halîs Yurtseverî yo. Kitab se û şeştî û heşt rîpel o. Kitab hetê weşanxaneyê J&J ra Dîyarbekir de çap bîyo. Kitab de çarês metnî estê. Babetê nê metnan cîya-cîya yê.

Babeta verêne Jîyana Fewzî Begê Dewê Kasan a. Kitabî zî nameyê xo sernuşteyê na babete ra girewto. Xora ezo zî rastnuştişê na babete ser o vinderî.

Hetanî nika hîrê kitabê Halîsî weşanîyayê. Kitabo verên “Ez Kamîrê Biberbêne” hetê weşanxaneyê Vengî ra çap bîyo. Kitabo dîyin “Beso” yo. Nê her di kitabî zî yê şîîran ê. Kitabo hîrêyin zî “Jîyana Fewzî Begê Dewê Kasan” o ke bîyo babeta nê nuşteyî. Nê her dî kitabê peyênî, “Beso” û “Jîyana Fewzî Begê Dewê Kasan” zî hetê weşanxaneyê J&J ra çap bîyê.

Her di kitabê ey ê verênî şîîr ê. Labelê kitabo peyên, yanî Jîyana Fewzî Begê Dewê Kasan de çarês babetî estî. Hema-hema heme babetî zî babetê tarîxî yê. Mi sere de vatbî, ezo tena nê babetan ra babeta Jîyana Fewzî Begê Dewê Kasan ser o vinderî.

cuya Feyzî Begî ra yew vîrardiş o

Bi kilmî xulasaya Jîyana Fewzî Begê Dewê Kasan: Feyzî Beg qehremanê nê mewzûyî yo. Xora no mewzû zî cuya Feyzî Begî ra yew vîrardiş o (Nameyê kitabî de Fewzî nusîyayo zî, nuştişê metnî de Feyzî nusîyayo. Ezo zî Feyzî binusî). Badê ke Şêx Seîd Efendî tepişîyeno û alaqîyeno, dewlete mintiqa Dara Hênî, Licê, Pasûr û Hênî de dest bi operasyonan kena. Heme dewan socena û qetlîamêko pîl virazena.

O wext dewlete koyê Lîsî de qerargeh ronana. Dewa Kasan ha a mintiqa de. Badê ke şarê ucayî xebera sotiş û kiştişî gêno, êdî dest bi remayîşî keno. Babê Feyzî Begî, Husên Beg, zî tutanê xo gêno û wazeno şoro Pêçar. Eskerî rayîr de ey tepîşenê û uca de nanê pa kişenê. Eyşe Xanima cinîya Husên Begî, lajê xo Feyzî Begî û hîrê hebî kênanê xo gêna û yena Pêçar. Çend rojan ra dima, seba ke xo rê tay werdî bîyarê, Eyşe Xanime kênaya xo ya pîle Xatune, Feyzî Beg û pa çend dewijanê xo reyna agêrenê yenê dewa xo Kasan.

Dewe de erzaqê ke seba zimistanî nimitê, înan gênê û wazenê agêrê reyna bêrê Pêçar. Agêrayîş de vewre nana pa varena. Puk û xezeb dest pêkeno. Nê puk û xezebî ra Feyzî Beg may û waya xo keno vindî. Feyzî Beg xelesîyeno, labelê maye û kêna xeneqîyenê. Feyzî Beg û her di kênayê qijekî di aşmî dewa Encoze de manenê. Ema înan, Emîna, Licê de mehla Fumî de yew merdimê xo het de ya. Ema înan xebere gêna ke Feyzî Beg û her di kênayî ha yê Encoze de. Badê ke xebere gêna, yena Encoze, nê hîrê tutanê birayê xo gêna û ana Licê xo ver.

Naye ra dima çend serebûtê bînî zî yenê sereyê Feyzî Begî. Peynî de beno pîl û zewecîyeno. Dima şino eskerîya xo zî keno. Peynîya peynî de serebûtê 1980 de o zî sey kurdanê bînan koç keno yeno Dortyola Hatayî. 1988 de rehmet keno û uca de defn beno.

No metn hetêk ra metnêko tarîxî yo. Hetêk ra zî sey otobîyograîfî yo ke derheqê cuya Feyzî Begî de melumatî dano ma. Feyzî Beg çîyo ke dîyo û ciwîyayo, neqlê lajê xo Ekrem Geçgelî keno. Ekrem zî nê vatişan neqlê nuştox Halîs Yurtseverî keno. Nuştox Halîs zî nuseno û çap keno.

A cografya de zaf serebûtî virazîyayê

A cografya de sey nê serebûtan zaf serebûtî virazîyayê. Badê dardekerdişê Şêx Seîd Efendîyî, na cografya de şerê kurdan dewam kerdo. Yado, Eminê Mikî, Emê Farî û zaf kesanê bînan na mintiqa de şer kerdo. A cografya de (bêmubalaxa) heme dewî socîyê û qefle-qefle însanî kişîyê.

Seba ke ez zî a cografya ra ya, ez hem nê tarîxî ra hem zî nê serebûtan ra dûrî nîya. Fekê min û yê na mintiqa zî yew o. Xora ez Dortyola Hatayî de zî vîst serrî menda. Hema-hema ez û Lajê Feyzî Beg Ekrem Geçgelî her roje yewbînan vînenê. Hema zî têkilîya ma dewam kena.

Ekremî na mesela mi ra zî vata û mi het de zî qeydkerdî ya. Mundişê serebûtan de kêmîbîyayîş û zêdebîyayîş esto. Esas, ez wazena ziwanê nê otobîyografîyî ser o vinderî û derheqê rastnuştişê nê metnî ser o fikrê xo pêşkêşê şima bikerî.

Ma zanenê ke rastnuştiş zî yew disîplîn o û zaf dîqetêko pîl wazeno. Mi gore, merdim gerek nê warî de hîna zaf bi disîplîn bo. Rastnuştiş de ma zaf kesî zî xeletî kenê. Labelê xeletî esta, xeletîye zî esta!

xeletî esta, xeletîye zî esta!

Tîya ra çend serrî verê cû mewzûyê rastnuştişî mîyanê ma de zaf munaqeşe bîyêne. Çunke o wext materyalê rastnuştişî ma dest de çinê bî, yan zî tay bî. La ewro hem nê materyalî zaf ê, hem zî bi wasitaya Unîversîteya Artuklîyî û bi wasitayê bînan rastnuştişê kirdkî ha yo sewîyêka berze de. Eke ma ewro zî rastnuştiş de zaf xeletîyan bikerê, êdî suc beno sucê sistîya ma, beno sucê bêdîqetîya ma!

No metn kitab de heştay û yew rîpel o. Ez nêzana her rîpel de çend cumleyî estê, labelê ez eşkena vaja ke hema-hema her cumle de şaşî esta! Şaşî tena nêbena şaşîya nuştoxî. Şaşî çend yê nuştoxî bo, hende zî yê weşanxaneyî ya. No kitab weşanxaneyê J&J de çap bîyo. No weşanxane Dîyarbekir de yo. Weşanxane zafane kitabanê kurmanckî çap keno. Hetanî nika nêzdî se û pancas kitabî çap kerdî. Nê kitaban ra çar kitabî yê kirmanckî yê. Kadroyê înan ê kirmanckî çinî yo. Redaksîyon û edîtorê înan ê kirmanckî çinî yê. Yew metno kirmanckî çi tewir bêro verê destê înan, ê winî danê çape ro. No sedem ra embazê kirmancî yê ke dosyayanê xo danê nê weşanxaneyî, gerek hîna zaf bala xo bidê rastnuştişî.

Mi ke no metn wend, ez zaf kewta ver

Mi ke no metn wend, ez zaf kewta ver. Zerrîya mi bi nê halî zaf veşa! Hetanî ewro seba rastnuştişê kirmanckî zaf xebatî ameyê kerdiş. Zaf kursî abîyê. Zaf kovar û rojnameyî vejîyayê. Zaf kitabê edebî û zaf kitabê gramer û yê rastnuştişî vejîyayê. Çend keyepelî abîyê û hema zî zafê înan ha yê fealîyet de. Labelê, goreyê hende îmkanan çi heyf ke hema zî hende şaşî virazîyaya!

Ez nêwazena nê şaşîyan yew bi yew rêz bikerî. Ez nêeşkena zî! Eke ez yew bi yew şaşîyan binusnî ganî ez zî 60-70 rîpelî binusnî! Mi cor de zî nuşt, hema-hema her cumle de xeletî esta: ronayîşê nuqte û vîrgulan de, nuştişê nameyanê taybetî û yê cinsî de, nuştişê edatan de, nuştişê çekuyanê pabesteyan û sadeyan de, nuştişê prefîks û sufîksan de, sazkerdişê cumleyan de. Zaf bestoxî bi çekuye wa nusîyayê û bestoxî ra dima zî vîrgul ronîyayo. Hetê mûnîtişî de zaf çîyê fuzulî estê ûsn.

Ziwanê nuştox Halîsî hîna zaf ha yo “kurmanckî” ser. No sedem ra zî çekuyê ke Ekrem Geçgelî bi kirdkîya xo vata, ey reyna bi kurmanckî nuştê. Nameyê kitabî bi xo zî bi çekuya kurmanckî dest pêbîyo. Embaz eşkayêne herinda “jîyan” de “ciwîyayîş” yan zî “cu” binuso.

Metnanê bînan de hende şaşî çinî ya. Her di kitabê nuştoxî de zî hende şaşî çinî yê. Îhtîmalêko pîl, wexto ke vatişê Ekremî deşîfre bîyo, hol nêameyo fehmkerdiş. Yan zî qasî ke ameyo fehmkerdiş, hende nusîyayo. Beno ke tayê ti ra zî nê sedeman ra bê.

Birêz embaz Halîs Yurtsever Çewlîg de ciwîyeno. Ewro Çewlîg de embazê ke warê rastnuştişê kirdkî de aver de yê, zaf ê. Sewbîna, Kurdî-Derê Çewlîgî derheqê rastnuştişê kirdkî de xebatêka erjaya kerda. Seba xatirê kirdkîya ma, ganî ma nefesşenik û mutewazî bê! Ez hema zî zaf çîyan embazan ra persena.

Ez hêvî kena ke nê xeletîyê ke no tekst de virazîyê, bala çewlîgijan zî û bala birêz Halîsî zî anta. Ez reyna hêvî kena ke no serebûto tarîxî hetê Halîsî ra newe ra rast beno û çapa dîyine de yeno neşrkerdiş.