Wendoxan rê:

Lom û protestoyê mi

Ez nêwazena qalê vileçewtîye û sêwîtîye bikerî, la wazena qalê rastîye bikerî. Xeylê waxt o ke ez bi xo zereyê edebîyatê kirmanckî der a, emegê xo dana, xebetîna, wanena, nusena. Mi coka xeylê waxt o ke eleqedarîya xo ebe tirkî nuştene birna. Şikîna vajî ke pêro eser û nuşteyê edebî yê kirmanckî wendê mi. Heta nika kirmanckî de di kitabê şîîrî, di romanî (ê hîreyine zî xebatê xo êndî qedîyo), ju kitabê fiqrayan, her hal ke bi seyan maqaleyî nuştê. Eke wendoxî bifikirê, no kar û emeg helbet rehet nîyo. Cefayo ke mi anto, ez nêwazena qal bikerî, la nê xebatî helbet mi bi zerrîya xo kerd. Ez hem kirmanckî hem kî kirdaskî zanena. La seba ke kirmanckî goreyê kirdaskî zaf perîşan a, mi giranîya xo dabî kirmanckî ser o.

Gelo nê handayê emeg û zahmetî, nê handayê waxt û demanê ke mi xerc kerd, seba çi bî? Helbet ke seba kirmanckîya perîşane, seba na perîşanîye ra qet ke mebo, tayê çare bo. Gelo kitabê mi yê kirmanckî tirkî wanenê? Ney, êyê ke bîyê qedayê asîmîlasyonî, xo vîndî kerdo, wanenê? Ney, medyayê tirkan qal kenê? Ney. Ma wendoxê kirmancan ê ke (mi zanitêne) wayîrê hesasîyatî yê, hîsê xo de zonê xo, edebîyatê zonê xo estê, zî wanenê, ci rê wayîr vecînê? Zaf şenik. Na şenikîye henî zaf a ke ez ge-ge şaş manena. Ju şar ebe zon û kamîya xo roje bi roje verba qedîyayîşî şono. No qirkerdiş o. Qirkerdişêde henên o ke bê veng, bê top û bê tufangan o. Domanê nê şarî bî zêde, seba ke bîyê asîmîle, seba ke qedîyê, ê zî helbet nê qirkerdişî nêvînenê.

Wendoxanê zêdeyê ke romanê mi yê tirkî wendê, romanê mi yê kirmanckî de qet xebera xo zî çin ê. Romanê mi yo tirkî tayê medyayanê tirkan zî qal kerd, romanê mi yê kirmanckî qet medyayanê tirkî qal nêkerd. Tenya ju nimûne: Hasan Cemalê tirkan şî Qendîl, kitabê bi nameyê “Delîla” helbet bi zonê tirkî nuşt, zafê kurdan mêrikî dawet ser o dawet kerd, roportajî viraştî, bi hewteyan pesênay nê kitabê ey, kewtî rêze, herinay. Mi “Delîlayan” bi zonê Delîlayan de nuşt, hama qet kesî destweşîye zî mi ra nêwaşte. No nimûne bes o. Ma medyaya tirkan caverdîme, wendoxê kirmancan zî zaf pê eleqedar nêbîy. Şima ra naye rast vajî ke nê halî moralê mi şikna. Raya verên a ke seba ke Ewropa de wendoxî biwazê û biwanê no keyepel de (DêrsimInfo de) mi adrese û e-mail nuşt. La heta nika çi heyf ke qet ju kesî mi de nê romanî (Sosine û Gulîzare) û kitabê bînî nêwaştî.

Helbet no hal moralê însanî şikneno. Şima zî rind zanenê ke karê mi ne kitab rotene yo, ne zî ez seba ke kar bikerî, pere qezenc bikerî, kirmanckî romanan nusena. La mi waşt û wazena ke wendoxî tayê eleqedar bê. Ma ez ebe nê halî se bikerî?  Çîyêde bîn zî esto ke mi zaf dejna: tayê şewan û organîzasyonan de nêwaşt romanê mi wendoxan rê biasê, nêwaşt wendoxî bivînê, biherinê. Wayîrê nê organîzasyonan bi vate qaşo zon û kamîya ma ser o teorîyan kenê. Mi bi no hal zanit ke nê seba hesabê xo yê sîyasetê çewtî şarê ma xapnenê. Derdê înan ne zonê ma yo ne zî romanê kirmanckî yo.

Mi ebe nê moralê xirabinî romanê xo yê neweyî zî qedêna. Çi waxt çap beno, ez nêzanena. Dima nê romanî de, ebe no hal, gelo ez reyna kirmanckî roman do binusî? Naye rê zaf omidê mi çin o. Mi rê îmkan û moral lazim o. Nê ke çin bê, ez nêşikîna binusî. Her cayê ma bîyo sîyaset, sîyaset zî bi zonê tirkî yo. Seba nê halê trajedîyî ez xo ge-ge tenya hîs kena. Na sixletîya kirmancan de ez xo tenya hîs kena. Ti vana no tenya karê min o! Ti vana fabrîkaya mi esta!

Ez tayê sebebê nê halê xirabî vajî:

  1. Wendox û sîyasetmederê ma yê ke zaf bîyê asîmîle, seba ke xo bi zonê asîmîleyî rehet îfade kenê, zeleqîyê nê zonê asîmîlasyonî terk nêkenê. Seba naye zî zonê xo nêmusenê.
  2. Tayê kesê ke qaşo seba zonê ma xebetînê, verba standardîzasyonî de durust nîyê, zeleqîyê zonê xo yê mintiqayî, şaşîya gramerê xo (çiqas ke ispat bibo zî) terk nêkenê. Bi no hal qet gamê raye nêgênê, helbet raver nêşonê. Xora bi no metod mumkun nîyo ke raver şorê. Nê kesî qafika xo de goreyê keyfê xo qaşo zon musnenê. Bi no hal êyê ke bi zerrîye wazenê zonê ma bimusê, na nakokîye ra bêzar benê, zon musayene bê veng terk kenê.
  3. Seba ke zonê ma pere nêano, zaf kesî ci ra eleqedar nêbenê.
  4. Zaf kesî zonê ma kenê qedayê sîyasetî. No sîyaseto nîyanên zî seba raverşîyena zonê ma bîyo asteng
  5. Zaf kesî, seba menfeatê xo yê qaşo sîyasetî vate û teorî de xo zê eleqedarê zonê ma musnenê, la pratîk de rastîya xo çin a, zur a. Heta nika waxtê weçînitişî de qet ju sîyasetmederê namzedî meydanan de qet ju rey kirmanckî propaganda nêkerde, qisey nêkerd. Kanê nînan vatê “zonê ma de qiseykerdiş qedexe yo!” Qedexe berz bî zî ma şima dî!
  6. Zaf kesî bi nêweşîya populerbîyayîşî hunerê xo medyaya tirkan de musnenê nusenê, no zî medyaya tirkan a asîmîlasyonî keno dewlemende, xora nê kesî bi no hal biwazê mewazê asîmîlasyonî rê xizmet kenê. Goreyê nînan medyaya tirkan a asîmîlasyonî de pere esto, îmkan esto, populerbîyene esta, xora seba nînan zî nê muhim ê, zonê ma muhîm nîyo.

Wa her kes na rastîye bizano ke şoreşgerîya Kurdîstanî ebe zonê tirkî nêbeno. Ewro zonê tirkî sebebê asîlmîlasyon û qedenayîşê şarê ma wo.

Wendoxê hêcayî, halê mi, halê ma nîya yo. Halê edebîyatê kirmanckî nîya yo. Wayîrê îmkanî bîyene zaf zor nîyo, la no karê ju kesî nîyo. Ez na rastîya ke ci ra şahîd a, şima ra vana, lomê xo tenya şima rê kena. Êndî şima û hîsê xo, şima û fikrê xo! Mi de bi no hal zêde çî peyda nêbeno, nêvirazîno. Çîyo ke ez wazena kilmek vajî, tenya no yo ke heyf o, guna wo! Ancîna zî heta nika mi karê xo kerdo, barê xo anto, wîjdanê mi rehet o. Mi qalê sponsaran kerd, veng nêvecîya. Mi qalê ju fîlmê kirmanckî kerd, veng nêvecîya. Mi qalê çi kerd, axir veng kesî de nêvecîya. Ma naye ra tepîya? Ez nêzana! Heta ke îmkan û moral mi de çîn bo, bê nê romanê min ê neweyî ke qedîyo, çi heyf ke ez nênusena.

Weşîye û silametîye de bimanê.

Nuşteyo peyênEz kî ewro êzîdî ya
Nuşteyo verênLîmak ra dewa Pêrre rê mektuba texdîdî
Îlhamî Sertkaya
Îlhamî Sertaya Çewlîg ra yo. Dewa xo Pîrcan (tirkî: Adaklı) girêdayeyê Azapêrtî yo. Perwerdeyê xo Îlhamî Sertkaya enstîtuya malimî ya Çewlîgî de dî. Serranê 1970-1980 de malim bîyo, 1982 welat terk kerd û şî Ewropa. Îlhamî Sertkaya ewro nuştox o, kitabê ey hem bi tirkî hem kî bi kirmanckî û kurmanckî (kirdaskî) estê. Hîrê reyî endamê jurî yê Xelata Edebîyatî ya Huseyîn Çelebî bî. Giranîya eseranê Îlhamî Sertkayayî şîîr û roman ê.

3 ŞÎROVEYÎ

  1. Nuştoxanî ma rî hemine moral lazim o. Lakîn edebîyatê kirmanckî hewna gama verîn eşte, destpêk di yo. Xora çend kes kitaban erînenî ki ez zaf meraq kena? Heyf o willay heyf.

  2. Ohooooo! Mamosta eke roşnvîrê ma sey to bikerî, ma gereke nêweşa xo heq biker û fatîha zî biwan. Hewce nêkeno ez vajî la C. Bedirxan zî sey to bikerdênî gelo halê kurmancîya modern senî bênî nika? Ti çî ewnîyênî şarî. Helbet rojêk yew biwano 🙂
    Bêhêvîye karê roşnvîran nîyo. Karê roşnvîran kar o.

  3. Bira tu zaf raşt vat ez nustene tu pere wend, şare Kirmancu hîn bîye asîmîlasîon mezge xu bîye usk. Ma u Pîye ma zone xu çe ra est teber, tirkî kerd çe xo. Tirkî kute zere damare ma u Kîrmancik zere made bî usk. Nu hal zaf murdarenî kerd zere made. Ez vacon ebe zone ma tey hevalone xo de zone xu qeşebîkere ama kes neşkînu zalal qese bîkero.
    Tu vacene dewlemente ma to re sponsor bîbe, ama ik pere roye xo rote, inu ra melem cino.
    Na diyade vana bonc mîlîyon ebe zone Kîrmancik qeşekene, ez înan nekon estese ju hazar.
    î yeke xo re teyna ceng dane. Ez zere xo ra vonke tu bezar mebe, dewam bike bira, heq to re quvet u sabir bido.
    Romane tu kitabcide rind vila nebiyo, ez vazon kitabe tu bice ama itade berlinde kitabcide cino.

CEWAB BIDE

Keremê xo ra şîroveyê xo binuse
Keremê xo ra nameyê xo binuse