Rojane: Weçînitişê 2015 yo newe

Tirkîya û Kurdîstanê Vakurî de ewro ancîya weçînitişê parlamentoyî dest kerd ci. Weçînitişo verên o ke aşma hezîrane de ame kerdene, ci ra partîyê AKP, CHP, MHP û HDP vejîyayî parlamento. Çi esto ke qet partî besenêkerd koalîsyon rono, coka ewro weçînitişo dîyin yeno kerdene.

Weçînitiş bitaybetî seba kurdan muhîm o. Texmînan ra gore Tirkîya de 20-25 mîlyonî kurdî ciwîyenê – yanî 1/5 yê nusufî yê. Partîya Demokratîk a Şaran (HDP) ke heqanê kurdan temsîl kena, weçînitişê hezîrane de barajê %10 vîyart û nîya duştê partîya hukmdare AKP de vejîyaye. Sey netîce, dewleta Tirkîya kurdan ser o ancîya ceng verda. Hêvîya şarê Kurdîstanê Vakurî ya ke HDP na fay ancîya %10 ra zêde rayan bicêro û nîya aştî bîyaro kurdan rê.

Dezgehê Weçînitişî yo Berz mabênê saetanê 18:00 – 21:00 de derheqê netîceyê weçînitişî de resmî xeberan dano weşanayene. Saeta 21:00 de xeberî seba pêro çapemenî serbest ê. Roja weçînitişî de rotişê alkolî û -hêzanê asayîşî netede- teyberdişê çekan qedexe yo.

08:00: Pêro Tirkîya û Kurdîstanê Vakurî de 54.049.940 weçînitoxî saeta 08:00 ra dime şonê sindoqan ser. Pêro pîya 175.006 sindoqî estê, nînan ra 358 teneyî hepisxaneyan der ê.

08:30: Dîya zanayene ke saetê raydayîşî seba kurdan û tirkan yew nîyê. Mintiqayê ke rojawan der ê, ê besekenê heta saeta 17:00 ray bidê. La mintiqayê sey Agirî, Bidlîs, Colemêrg, Çewlîg, Dêrsim, Dîyarbekir, Erdexan, Erzingan, Erzirom, Êlih, Reşqelas, Riha, Semsûr, Şirnex, Wan, Xarpêt de saetê raydayîş 07:00 ra heta 16:00 yê.

09:00: Hemserekê HDP Selahettîn Demîrtaşî sey namzedê parlamenterî Îstanbul de raya xo daye. Demîrtaşî va ke “Na kampanya zor û bi teda bîye. Çi heyf o ke ma xeylê canî dayî. Wa weçînitiş xeyrin bo, netîce ma rê aştî, azadî û demokrasî bîyaro. Wa no weçînitiş keyeyanê ke dej ancenê, înan rê teselî bo. Ez vana ke Heq xeyr û şên bikero. Her kes heta şan raya xo bido. Îstîqbal nika destê şarî der o.”

09:30: Cizîre de sindoqî saeta 07:00 de bîyê ra. Henî aseno ke eleqeya weçînitişî uca zaf a.

10:00: Hemsereka HDP Fîgen Yuksekdag Wan de raya xo daye.

10:30: Merkezê HDP ra Twîtter ser o xeberî ameyî ke memurê tirkî virênî ro raydayîşî cênê. Tayê sindoqan ser o eskerî estê, nasnameyî ameyî girewtene.

11:00: Xeylê cayan ra xeberî benê vila ke terefgîrê AKP hêrişê muşahîdanê HDP kenê. Sey weçînitişo verên de xeberê erebeyanê bêplakayan estê. Tayê cayanê sindoqan de elektrîk birîya.

11:30: Sîyasetmedera Parlamentoyê Ewropa ya fraksîyonê çepgiran Martîna Mîchels Dîyarbekir de muşahîda weçînitişî ya. Mîchels vana ke polîs û ekîbê taybetî bi çek û maskeyan zereyê mektebî der ê. No qanûnî nîyo. Polîsî muşahîdan ra vîdeoyê înan waşt, la muşahîdî qebul nêkerd. Seba ke Mîchels parlamentera Ewropa ya, wasitayê eskerî kî mekteb ra şîyî.

Bitaybetî Kurdîstanê Vakurî de esker û qorîcîyî manîpulasyon kenê

12:00: Bitaybetî mintiqayanê Kurdîstanê Vakurî de sextekarî zaf a. Dewan de eskerî zor ro weçînitoxan kenê ke ray medê yan bidê AKP. Dewanê Sêrtî de eskeran bi bahaneyê nasnameyî raydayîş vinderna. Eslê xo de bingeyê qanûnî yê eskeran çin o. Şirnex de qorîcîyî zor ro raydayoxan kerd ke raya xo eşkera bidê.

12:15: Îstanbul Gungoren de elektrîk birîya. Çar taxan de cereyan çin o.

12:30: Wan: xeylê mekteban de ekîbê polîsî yê taybetî ameyî dîyene ke bi wasitayan mekteb de cayê xo girewto. Polsî canêverdano ke muşahîdê xoserî yenê zereyê mektebî. Polîsî şarî ra va ke “Tîya de hem dewlete hem huqûq hem kî asayîşî ma yîme.”

13:00: Pirsûs (Riha) de yew wezîfedarê AKP de çekî ameyî dîyene. Coka o kes wezîfeyê xo ra ame girewtene.

13:30: Dîyarbekir de tîmanê taybetî waşt mekteban abluka bikerê û rojnamegerî zere nêgirewtî. Va ke “Nêzdî mebê, beno ke ma xeletîye ra nanîme pira.”

14:00: Goreyê merkezê HDP ra, taxa Dîyarbekirî Barajo Newe de heyetê Ewropa ra 6 kesî hetê eskeran ameyî girewtene binê nezaretî.

14:15: Payizawa (Xewasor, Wan de) serekê qeza yê AKP Xalîd Toktaşî çeke naye sereyê serekê sindoqî ra. Xeylê lebate ra dime Toktaş ame girewtene binê nezaretî.

14:30: Enteb de polîs virenîye ro weçînitoxan cêno. Polîs şar û HDP tehdîd keno.

14:45: Eskerê tirkan raya Licê abluka kerde. 200 erebeyê weçînitoxan nêşikînê şorê sindoqan ser.

15:00: Seba ke mukerer ray da, 1384 kesê AKP binê nezaretî der ê.

15:15: Dîyarbekir de yew şoforo ke muşahîdênî keno, hetê AKPijan ra ame kutene.

15:30: Erzirom de zama û veyvike bi def û zurna veyve ra ver şîyê ray da.

Dirbetinanê qetlîamê Anqara ray da

15:45: Dirbetinê qetlîamê Anqara raya xo danê.

16:00: Kurdîstanê Vakurî de sindoqî cêrîyayî. Rojawanê Tirkîya de ê hîna yew saete rakerde yê.

16:05: Riha de muşahîdê HDP da zanayene ke Wêranşar de grûbêda da-100 kesan hêrişê wezîfedaranê sindoqî yê HDP kerd. Hêrişkaran sloganê sey “Ma AKPij îme. Şima nêşikînê bêrê tîya. Wa biciwîyo DAÎŞ” eştî. Di wezîfedarî bîyê dirbetinî û ameyî berdene nêweşxaneyî.

16:15: Çewlîg de qorîcîyan 16 sindoqan de mukerer ray da. Seba ke protesto kerd, erzîyayî muşahîdan ser.

16:25: Merkezê HDP ra gore Dîyarbekir Çinar de AKPijan hêrişê heyetê HDP û DBP kerd. Sey netîce, sereyê hemserekê qeza yê HDP Naşît Bat û muxabîrê DÎHA Salîh Yeşîlî şikîyayî.

16:30: Raydayîşo ke qedîya, Bismil de cinîkan baxçeyê mektebî de nobete cênê.

16:35: Xeylê cayanê sindoqan de ancîya wasitayê bêplakayî yenê dîyene.

16:40: HDP: Heta ke netîceyo resmî çin o, derheqê hûmaritişê rayan de vilaweke mêro dayene.

16:45: Mûş de polîsî Rayîro Serek ê Îstasyonî û pêro kuçeyê ke girêdaye yê, ê bi wasitayanê xo girewt.

16:50: Keyeyê Dîlek Dogan, kêneka (çêneka) ke di hewteyan ra ver hetê polîsî ra amebîye kiştene, besenêkeno ray bido, çike polîsî hîna nasnameyê înan canêverdayî.

16:55: Agirî: Patnos de polîsî pêro muşahîdê HDP dibistanê Yunus Emreyî ra vetî. Bahane “meseleya asayîşî” bîye. Xebera DÎHA ra gore wekîlê HDP Berdan Ozturko ke şîyo mekteb, zere nêame girewtene. Baxçeyê mektebî de wasitayê esker û polîsî vindenê.

17:00: Pêro Tirkîya de sindoqî cêrîyayî. Kurdîstanê Vakurî de hûmaritiş dest kerd ci. Şar bi baldarî kontrol keno ke kes manîpulasyon nêkero.

17:10: Fatma Ana ya ke 104 serre der a, Êlih de şîye raya xo daye HDP.

17:15: Cizîre û Dîyarbekir de cendirme û polîs kewenê zereyê mektebanê ke tede sindoqî yenê hûmaritene.

polîs û cendirmeyî dormeyê mekteban cênê

17:20: Di lîseyanê Dîyarbekirî de elektrîk birîya, wasitayanê eskerî dormeyê mekteban girewt.

17:25: Wan de %10 yê sindoqan bîyê ra. Rîwayetan ra gore nîsbetê HDP %70 ra zêde r’ o.

17:30: HDP ra vilaweke: “Sereyê sindoqan de vinderê, meteriknê”. Merkezê HDP ra dîya zanayene ke nika tawo tewr muhîm ê weçînitişî yo, hûmaritiş dest keno ci. Ardimkerdoxê hemserekîye Sezaî Temellî va ke “Seba ma na saete de weçînitiş hîna nêqedîyayo. Heta ke ma netîceyê rayan birusnîme Dezgehê Weçînitişî yê Berzî, ma hem ray hem sindoqanê xo taqîb kenîme. Mecbur îme ke henî bikerîme. Pêro roje xeylê cayan de îhlalê weçînitişî yê giranî estê.”

17:35: %11 yê rayan ame hûmaritene.

17:40: Şirnex de mabênê weçînitoxan de werênayîş qewimîya.

17:45: Rayê ke teberê Tirkîya ra ameyî dayene, ê yenê hûmaritene.

17:50: Texmînan ra gore Şirnex de %87 ê rayan şîyî HDP.

18:00: %21 yê sindoqan ameyî rakerdene.

18:15: Texmînanê verênan ra gore Dêrsim, Dîyarbekir, Mêrdin, Êlih, Mêrdin, Sêrt, Şirnex, Wan, Agirî û Reşqelas de HDP ver der a. La hîna xeylê sindoqî nêameyî hûmaritene, netîceyo resmî kî çin o.

18:30: Nêzdîyê %40 yê sindoqan ameyî rakerdene. Texmînanê nikayinan ra gore henî aseno ke HDP ancîya barajê %10 ra vîyarena. Partîya nasyonalîstan MHP kî baraj zor vîyarena.

18:40: Henî aseno ke HDP tayê cayan de hîna kêmî rayî girewtî, la partîya 3. ya tewr hezdare bena. AKP cayêk de hîna kêmî rayî nêgirewtî.

18:45: Analîzanê netîceyanê verênan nîya r’ ê: Eke MHP %13-14 ra zêde rayan nêcêna, îmkan o ke AKP tena hukmat rono. Xora, anketanê hewteyanê verênan ra gore %28 yê weçînitoxanê MHP dabî zanayene ke raya xo danê AKP.

19:00: Netîceyo verêno neresmî ra gore AKP %50 ra zêde rayî girewtî. Hîna nêmeyê sindoqan ranêbîyo.

19:05: %65 yê sindoqanê rakerdeyan de nîsbetê HDP kewt 10,5. Nika ra henî aseno ke HDP xeylê cayanê Kurdîstanî de rayî kerdî vîndî.

19:10: Netîceyanê neresmîyan ê Dêrsimî ra %70 sindoqan ameyî ra kerdene. %55,5 ê rayan seba HDP vejîya. Weçînito verên de na reqeme %60,06 bîye.

19:20: HDP: Netîceyê ke televîzyon ser o weşanîyenê, ê hîna spekulatîf ê.

19:25: Merkezê Şirnexî de elektrîk birîya.

19:30: Senaryoyê weçînitişî yo ke seba weçînitişê 6. hezîrane hetê ajansê Reutersî ra amebî kerdene, musneno ke AKP rê çend qoltuxî lazim ê. Texmînanê nikayinan ra gore %80 rayan ameyî hûmaritene û AKP %50,5 rayan de 325 qoltuxan cêna. Seba vurnayîşê qanûnê bingeyî 330 qoltuxî lazim ê. Ancîya AKP mecbur nêmanena ke koalîsyon rono.

19:40: HDP bitaybetî Îstanbul de xeylê rayî kerdî vîndî. Weçînitişo verên de AKP Dîyarbekir ra tena 1 wekîl vetbî, HDP kî 10. Nika henî aseno ke HDP 9 wekîlî, AKP 2 teneyî vetî.

20:00: Texmînê nikayinî, %93 ê sindoqan bîyê ra:

AKP: %49,6 (317 qoltuxî)
CHP: %25,1 (132 qoltuxî)
MHP: %11,9 (42 qoltuxî)
HDP: %10,4 (59 qoltuxî)

20:10: Dîyarbekir de polîs verê banê HDP de hêrişê şarî keno. Dirbetinî estê.

20:20: HDP binê tehluke der a ke bikewo binê baraj. Tena 95.000 rayî mendî ke bikewo binê %10 yê rayan.

20:30: Keyepelê Dezgehê Weçînitişî yê Berzî sonuc.ysk.gov.tr ame cadayene. Merdim ci nêreseno.

20:45: Ajansê tirkî danê zanayenê ke HDP barajê %10 vêrd ra û bi îhtîmalêde girs uca manena.

21:00: Merkezê HDP yê Îstanbulî: Xeylê sindoqan ra netîceyî hîna nêreştê Dezgehê Weçînitişî yo Berz.

21:30: %98 ê rayan ameyî hûmaritene. Netîceyo neresmî no yo:

AKP: %49,3 (316 wekîlî)
CHP: %25,4 (134 wekîlî)
MHP: %11,9% (41 wekîlî)
HDP: %10,5 (59 wekîlî)

Nîya AKP besekena hukmat rono, la seba vurnayîşê qanûnê bingeyî 330 wekîlî nêgirewtî.

Qedîya.