1. gulane roja yewbîyayîşê sinifa karkeranê cîhanî ya. Yanî, roja têkoşînî ya, roja piştîdayîşêyewbînan û roja xoverdayîşî ya. Na roje roja kedkar û karkeranê cîhanî ya. Bi kilmek, roja feqîr-fuqaran a. Feqîr-fuqarê ke xo rê hesîrîye qeder zanita, karkerê ke binê zulm û zordarîya kapîtalîstan der ê, karkerê ke heqanê sosyal û sîyasetî ra mahrum verdîyê, dewijê ke heq-huqûq ci re çin o, seba nê zulm û zordarîye, seba na nêheqênî û bêedaletênî, seba na bindestî û belengazîye kî, seke yeno zanitene, serra 1866 de Yewîya Mîyanneteweyî ya Karkeran roje de seba 8 saetanê karî, vengdayîşê karkeranê cîhanî kerdo. Karkeran no vengdayîş girewto çimanê xo ver û piştî da Yewîya Mîyanneteweyî ya Karkeran. No vengdayîş ra dime serra 1886 de karkeranê Amerîka şaristanê Şîkagoyî (Chicago) de seba roje de 8 saetî kar waştêne, dest bi grevo umûmî kerdo. Şîkago de nêzdîyê 200 hezarî karkerî ya nêşîyo kar, yan kî karê xo caverdo. No grev de burjuva bi top û tifeng ramito ra karkeran ser û o sire de 4 serekê karkeran îdam kerdê.
Fikrê 1. gulane reya verêne serra 1856 de hetê karkeranê Awustralya ra vejîyo mîyan. No mîyan de seba waştişê 8 saetanê karî kombîyayîşî, eylemî û grevî kerdê.
Reyna Yewîya Mîyanneteweyî ya Karkeran serra 1889 de temsîlkarê karkeranê Fransa bi yew pêşnîyaze 1. gulane zê roja yewbîyayîşê sinifa karkeranê enternasyonalan û roja piştîdayîşêyewbînan û xoverdayîşî îlan kerda.
Nîya bi kilmek tarixê 1. gulane ra dime, bêrîme rojanê ewroyî
Serra 1886 ra nat seba sinifa karkeran gelo çi vurîya? Yan kî ma vacîme, çi heqê sosyal û sîyasî day sinifa karkaran û çi ci ra girewt? Mi ra gore, a roje ra hetanî na roje çîyê nêvurîya. Heqê ke day karkeran, reyna ci ra peyser girwetî. Ma ewro Almanya de cuya xo ramenîme, no semed ra kî rewşa karkeranê Almanya bicêrîme çimanê xo ver. Ewro Almanya de 5,5 mîlîyonî însanî bêkar û bêgure yê. Sinifa kapîtalîstan piştîya sinifa karkeran ra xo rind girewt ra û nara kî piştî çarnaye ra karkeran û çêber rîyê karkeran ser kîp da ca. Çike piştîya kapîtalîstan pêta nêna hard. Qey nêna hard? Çike zereyê sîstemê dewlete de pîyayê ke xebetînê, zafêrîya xo kapitalîst ê. No semed ra kî destek û piştî danê yewbînî. Tabî no mîyan de kî sinifa karkeran lingan ver şona. Heqê ke hetanî nika dewleta Almanya day karkeran, serre bi serre ci ra peyser girewtî. Rewşa karkeran roje bi roje verba xirabe şona. Karê 9-10 saetan bi karkeran, 5-6 saetan danê kerdene. Şert û şurtê kar ra vetişî zaf kerdê rehet. Hetanî nika non fekê şêrî de bî, la nika kî non madeyê şêrî der o. Ha Ewropa, ha Ewropa, nînan kî êndî cuzî ra veto.
Rewşa karkeranê Tirkîya
Merdim ke rewşa karkeranê Tirkîya ra qisey bikero, tewr berbişê merdimî yeno. Karkerê ke metropolanê Tirkîya de xebetînê, çi heyf ke 1. gulane ya binê sîya zulm û zordarîye polîsanê dîktator Erdoganî de, ya binê sîya hukmê feqîr û hesîr de, ya binê sîya bêkar û bêgure mendene de yan kî bine sîya zulmê kapîtalîstan û emperyalîstan de na roje fîraz kenê.
Ewro bêguman bi mîlyonan însanî bêkar û bêgure yê. Dewleta ke teyna heqê merdiman kaxitan ser o formalîte bibê, êndî merdim çiqas gumanê xo bi ci bîyarone? Çiqas ke kaxitan ser o bibo kî, teorî de ke çîyê çinê bî, to ê heqanê merdiman se kena? No kî verba Ewropa de çim boyax kerden û xo xapitene ra dot çîyê nîyo.
Hetanî ke zulmê polîsanê dîktator Erdoganî hîna dewam kerd, feqîr-fuqaran rê, kedkar û karkeran rê kî pîranê nonî bi rehetîye werdene çin a. Herçiqas ke zulmkaran dest ra ma rê rehetîye çin bone kî, ez reyna kî roşanê karker û kedkaranê cîhanî fîraz kena û şehîdanê juyê gulane kî bi rûmet yad kena û xoverdayîş û qewxa (mucadela) înan ver de bena çewt.
Wa biciwîyo yewîya karker û kedkaranê cîhanî!
Wa biciwîyo 1. gulane!
Wusênê Gestemerde
