Bi no qeyde kirmanckî ranêxelesîna – Wusênê Gestemerde

8

Bi no qeyde, bi na rewşe, bi na şîyene, bi no usûl ziwanê kirmanckî (zazakî) ranêxelesîno. Bi no qeyde kî xora ma cayê kî nêresenîme. Goreyê ke ez rewşa ziwanê kirmanckî taqîb kena, heya şîyayîşê rewşa ziwanê ma rind o, delal o, la ez henî bawer kena ke ma ge-gane kî na rindekîye û delalîye rê îxanetîye kenîme. Çunke tayê çîyan bi çimanê xo vînena, coka naye vana. Qet bêguman nê çîyî kî dej danê zereyê mi û kezebê mi benê lete-lete. Henî keyfanê xo ver ra kî nêvana. Ewro qedr û qîymeto ke şarê mano kirmanc dano ziwananê bînan, no qedr û qîymet ra misqalê nêdano ziwanê xo yê dayîke. Honde kî nêbeno, birayê mi. Rûmeta xo, roştîya xo leweyê ziwananê bînan de qic vîneno. Ziwan qic vînîtene kî het de, tewr ci rê çîyê ronênanê.

Merdim ke tayê nîya qatîyê rewşa şarê manê kirmancî bî, raştî kî şans nêdano raxelesîyena ziwanê kirmanckî. Çunke tayê embazê manê hêcayî kî vanê “Şansê raxelesîyena ziwanê ma çin o.” Qey raxelesîyena xo çin a, birayê mi? Şima çêyanê xo de, zaf û zêçê xo de ke kurmanckî yan kî tirkî qisey bikerê, helbet raxelesîyena ziwanê kirmanckî kî çin a. Şima konferans û semîneran de, şewanê kulturî û kombîyayîşan de ke bi kurmanckî qisey bikerê, helbet şansê xo çin o. “Rewşa Ziwanê Kirmanckî Ser o” konferansê yan kî semînerê organîze kena, la qiseykerdena xo kî bi kurmanckî virazena. Ê gelê embazan, ma na bîyen a? Kam se vano vaco, ez bi xo na rewşe raşt nêvînena. Çêyanê xo de, cayanê bînan de qisey kenê wa bikerê, xora heqa ma kî çin a ke ma ci ra çîyê vacîme. La “Rewşa Ziwanê Kirmanckî Ser o” ke konferans û semînerê ke amey organîze kerdene, hama qet nêbo şima kî keremê xo ra qiseykerdena xo bi kirmanckî bikerenê. Rîca û daxaletê mi şima ra a ya ke mi şaş fam nêkerêne. Ez ziwanan rê dişmentîye nêkena. Ez hertim na vatena xo kî ana ra ziwan û nusena: Her ziwan bi rengê xo û her milet kî bi qiseykerdena rengê ziwanê xo rind o. Yewo ke kirmanckî (zazakî) nêzano, keremê xo ra wa êndî no ziwan bimuso.

Şarê mano ke kurmanckî qisey keno, ewro qey ziwanê kirmanckî (zazakî) honde yan kî qet nêzano? Mi ra gore, ya qedr û qîymet ci nêdayîş ra yo yan kî şarê ma înan de kurmanckî qisey keno, coka. Raştî kî şarê ma qic ra pîl, hema-hema her kes ziwanê kurmanckî yan fam keno û yan kî qisey keno. Madem ke kirmanckî (zazakî) yew lehçeya kurdkî ya, ganî ê kî keremê xo ra na lehça êndî bimusê. Hona mi ne dîyo ne kî heşno ke înan kî yew şewa kulturî de, yew konser de, yew konferans û semîner de bi ziwanê ma ma ra vato: “Şima xeyr amey.” Na ya qedr û qîymet cidayîş? Na ya biratîye? Na ya embazênî? Mi ke bi ziwanê xo, bi can û ruhê kamîya xo xo uca nêdî, ez se şorî konferans û semîneran? Ez se şorî şewanê kultur û kombîyayîşan? Hona naye ra çend rojî raver ede parlamentoyê Berlînî de “Rewşa Ziwanê Kurdkî (Kirmanckî, Kurmanckî û Sorankî)” ser o yew semîner ameybî organîze kerdene. Çîyo ke no semîner de bala mi onte, yew pankart teyna bi kurmanckî “Ziman Rumeta Me ye” ameybî nuştene. La bi lehçeya kirmanckî (zazakî) û sorankî kî yew çekuye nêameybî nuştene. Madem ke “Rewşa Ziwanê Kurdkî (Kirmanckî, Kurmanckî û Sorankî)” ser o semînerê organîze kena, pankart ra kî bi hîrê lehçeyan ganî slogan bêrone nuştene. Ma se vacîme kî, bêfayde ya. Ma ke qedr û qîymet bidenê ziwanê xo, ewro şarî kî qedr û qîymet dayêne ziwanê ma.

Welhasil xetê ma zaf ê. Hona ma, eke juyê (yew) de bi ziwanê xo qisey bikerîme kî vame: “Qusur de nîyamedê, willayî ma bi ziwanê xo yê dayîke qisey kenîme.” Çi qusur o, qusurê ziwanî beno, birayê mi? Hona ma ziwanê xo bi rîca û dexalet qisey kenîme. Miletanê bînan ra destûr wazenîme hona. Nê çîyê nîyanênî derbe danê ziwanê ma ro, hem kî derbade xedare. Ê ma gelê embazan, raxelesîyena ziwanî bi no qeyde bena? Ê ma hona no ziwan binê xeta vîndîbîyene de mebo, kamcîn ziwan binê xeta vîndîbîyene de bo?

Bi kamcîn ziwan qisey kenê wa xo rê bikerê, la oncîya kî ma bierzê bo û xatirê ziwanî. Çunke ziwan rûmeta însanî ya. Çunke ziwan roştîya mezgê însanî ya. Çunke ziwan kamîya însanî ya. Çunke ziwan welatê însanî yo.

Wusênê Gestemerde

8 ŞÎROVEYÎ

  1. Ti raşt vanî kek wusen, şarê ma yê kirmanc ziwanê xo ra zêdeyêr qiymet dano ziwananê bînan..Na yew psîkolojîyeka xiraba..Verê herçî gera no psîkolojî orte ra wedarîyo..Ê ke ziwanê xo ra fek vera dayê bîyê tirk xo rê eynan rê yew vate ya ma çino, çimkî eynan de yew hîssîyatê millî çinyo, la ê ke wayirê hîsê millî yê û dewa ya kurdperwer tî kenê qismêk eynan zî kurdperwer tî şaş fam kerdo, lehçeyê(yan ziwanê)xo yê esilo ke verê mergî de ya war verdayo ha lehçeyê bînî de xebityenê..Ti temaşeyê televîzyonêk kenî, ti ewnîyenî cînekê ha bernameyêk virazena, bi eslê xo kirmanca labelê kurmanckî bername virazena, qiseykena..Temam beno ke meymanî ke aye veng dayo ci kurmancî yê û kirmanckî nêzanê,no semed ra kurmanckî qiseykena..Labelê meymano ke kirmanco û bi kirmanckî kiteban nuşto zî veng dana, reyna bi ey reyde zî kurmanckî qiseykena..Liya malmîrad de binêkna brînê xo zî derman biker, tim û tim şarî rê nêbeno, tayna xo rê xizmet biker..Liya no ziwanê gawuran nîyo, ziwanê dadî û babî yê to yo, eke to nêzana bimuse..Ti ewnîyenî mêrîk bi xo kirmanco, bi edebîyatî elaqedar beno, kiteban nuseno, 5-6 kitebî nuşto la heme kurmanckî yê, liya bêbext de nê panc , şeş kiteban to miyan de wa yew heb zî kirmanckî bo..Mêrîk bi xo kirmanco ha zerê partîya sîyasî ya kurdan de xebetyeno, yew bajarê ko heme şarê uca kirmancî yê labelê pankartî, afişî, beyanatî ke medya rê yeno dayişî heme kurmancî yê.. Wa herkes verê berê xo pak bikero, mi zî vera cû zaf xeta kerdinî û embazanê xo ke kurmancîyê reyde kurmanckî qisey kerdinî, nika ez embazanê xo ke kurmancîyê reyde zî bi kirmanckî qal keno, wazen wa fam bikerê wazen wa fam nêkerî edî mi elaqedar nêkeno..Bi no qayde gelêk embazê mino vera cû yew çeku ya kirmanckî fam nêkerdenê labelê nika nêeşke qisey bikerê zî, zaf weş fam kenê..Wa kes mi şaş fam nêkero seke vera cû mi va ê ke bîyê tirk û hîssîyatî millî têde çinya xo rê ey ra yew bawerî ya ma çinya la ê ke kurdperwerî yê û bi eslê xo kirmancî yê, heqê ma esto ke ma eynan ra wayirtî yê ziwanê xo bipawe û eynan ra vajin ke xo raşt bikerîn..Weş û war bo kek wusen…

    • To kî weş û war be Cemil.
      Ti qet merex meke Cemil bira, wa êy nîya dewran xo de, wa êy nîya dim xo de, wa êy nîya tirananê xo bikerê, no dewran înan re kî nêmaneno. Wa êy nîya bizirçê, wa êy nîya hayleme û hurhurit bikerê, a roje ke ame kam tersano kam recefîno kifşe beno.

  2. Zone ma de qeseybike, binusne, bizirçe, milqi bike, hayleme u hurhurit bike…. zone ma xelesino, meterse se biyo ti recefine we. 

    MEJIVE !!! 

  3. Derheqê raxelasnayîşê kirmanckî de çîyê ke Wusênî nuştî û Cemîl kî şîrove kerdî ez rast vînena. Ez heq dana înan. La ma ganî naye xo vîr nêkerî ke; seba ke TV’ê ma, qezeteyê ma, radyoya ma çin a, yan zî semedo ke ziwanê ma standart nêbîyo UNESCO vana kirmanckî ver bi vînîbîyayîşî şona, ney, seba ke no ziwan domanan rê nêdîyêno musnayîş(banderkerdiş) coka UNESCO vana kirmancki ver bi mergî şona û aye dekerdo lîsteya ziwanan ke sekerat ver de yî. Yanî seba raxelasnayîşê ziwanê ma çîyo tewr muhîm no ziwanî banderkerdişê qican/domanan o. Bira wa qet sîteyê mayê înternetî çin bî, wa herkes goreyê fekê xo binuso labelê tutanê/gedanê xo dir ziwanê xo reyde qisey bikero no ziwan o lîsteyo sîya ra vejîno.

    • Ma bixêr dî Serdar,
      Qet bêguman têmînatê ziwanî domanê. Ziwano ke hetê domanan/qican ra nîyame qeseykerdene, o ziwan mahkûmê vîndbîyayîşîyo. Ma her kes naye kî rind zanî me ke, roja ewroyene de ziwanê ma çiheyf ke honde hetê domanan ra nêno qeseykerdene. No semed ra kî ganî ma naye ser o bifikîrîme û naye ra gore kî kar û xebatê xo dewam bikerîme.

  4. Ma bixêr kek wusên
    ti zaf çîyanê weşan nusenî. labelê ti zaf pesîmîst ê. rast a unescoyî derheqê ziwanê ma de çîyêk nuşto, vato vîndî beno. Labelê ma ganî xebata ziwanî zî bivînîme. çîyêkê ti vanî rast ê. ez welat de ciwîyena û yew bi yew vînena. naye ra 6-7 serrî verê wexto ke yew kirmancî yew kombîyayîş de kirmanckî qalî bikerdinî kurmancan vatinî ma fam nêkenî çi ra ti kirmanckî qisey kenî. labelê ewro wina nîyo. ewro kurmancî vanî kirmanckî qisey bike ma fam kenî. a roje ra heta na roje zaf çîyî bedilyayî. millet mîyan de tenya kurdkî tercîh beno. ma nika yewbîn de tekilî ronayîş de zaf îhtîyacê tirkî nêvînenîme. ewro heme tabela û pankartî hem kirmanckî hem zî kirdaskî yenî nuştiş. biewnî pankarta newroze ra. vernîya platformî de pankarte kirdaskî nêbi kirmanckî bîy. ez texmîn kena ke milletê ma mesela zaf weş fam kerda.
    problemê ma dewam kenî, labelê goreyê vizêrî hîna şenik bîyî. Û ma hema ra zî xebata xo domnenî. roje bi roje zî nuştox û wendoxî zîyade benî. bi kilmekî ez vana ke peynîya xebata ma do xelisyayîşê ziwanê ma bibo. ez zaf hêvîdar a. bi ters ma ziwanê nêxelesnenî, bi xebate xelinenî. bimane weşîye de

    • Xêr bisêlamet Muzaffer
      Ma ke bêveng vindîme qet çîye nêvirîno. Ganî şarê ma verba nêheqîyenî vengê xo berzkero. Kam beno wa bibo ganî firqe wertê ziwanan nêkerone. Ziwanî peroyî yewê.
      Can weşîya to wazen û bimane weşîye de.

      • ti reyna rast vanê. nê çîyêkê mi vatî xora bi vatiş ameyî ca. mi şaş fam mekir. ez vana ke hêvîdar be.
        ti zanî kirmancî bi înadîya xo yenî naskerdene. çend ke na înadîye ma de bibo, ziwanê ma vîndî nêbeno. 🙂

        bimane weşîye de

CEWAB BIDE

Keremê xo ra şîroveyê xo binuse
Keremê xo ra nameyê xo binuse