Ukrayna mabênê Rûsya û Ewropa de

Rijîyayîşê sîstemê rojhelatî ra tepîya û ebe hîrabîyayîşê tesîrê Ewropa, xeylê welatan Ukrayna xo rê dîye. Ewro kî eleqeya Ewropa Ukrayna ser o ya. Sîstemê ekonomîya Ewropa yo pêt, bitaybetî yê Almanya, seba sayekerdişê karkeranê erjanan, dewlemendîya binharde û marketanê neweyan ê viraştox û markayanê xo, no wext Ukrayna ser o konsantre benê. Heto bîn ra kî Rûsya wazena ke Rûsyaya Sipîye, Qazaxîstan û Ukrayna bîyaro binê sîstemê xo yê ekonomî. Nê di hêzî, Ewropa û Rûsya, nika Ukrayna ser o gulase cênê. No îxtilifanê dewletan de versîyono newe yo: tede hem çekî hem kayê fînans û ekonomî hem kî herbêde psîkolojîk û dîplomatîk estê.

Rûsya wayîrê tarîxêde dewlemend û kan o, labelê sîstemê xo têwerte yo, vilakerdişê dewlemendîya xo ya ekonomî têduşt nîyo, her ca de feqirênî esta, ju het de kî mîlyarder ê ke pereyê xo Londra û Qibris de sermayegozarî kenê. Yanî, çarnayîşê ekonomîya fînansî henî weş nîyo.

Vilakerdişê vetişê ekonomîkî ê Rûsya badê rijîyayîşê Yewîya Sovyetan û krîzê fînansî yê 1998 ra be nat hîna têduşt nîyo. Raverşîyayîş û pêtîya ekomonî sektoranê enerjî û gazê tebîî de girêdaye yê. Labelê Rûsya serranê peyênan de sektorê çekan de ebe înovasyon û çekanê neweyan para xo kerde berze, ekonomî leyê enerjî de ebe viraştişê çekan kerde pête. Feqet sektoranê bînanê muhîman, jê makîna, elektronîk, Înternet, otomobîl ûsn. de Rûsya besenêkerd ke duştê Ewropa ya kî DYA de bivejîyo. Nê sektoran de Rûsya Çîn, Ewropa û DYA de girêdayî ya. Rûsya tena 17 serran de besekerd ke durumê ekonomîya xo bîyaro sewîyeya serranê 1990, hasilaya zereyî ya xeyrê safî (brut) tena serra 2007 de resa sewîyeya 1990. No vîndîkerdişê wextî Rûsya dinyaya ekonomî de eşte peyser. No sebeb ra ekonomîya Rûsya no îxtilafê Ukrayna mîyan cayo tewr xeternak der a. Ekonomîya bê têduştîye û vilakerdişo teng no taw sereyê Rûsya dejnenê. Naye ra kî dot deyn û kapîtalê teberî ke borsaya Rûsya de sermayegozarî bîy, beno ke rîskêde bîn bo.

Jê ekonomî, fînans û borsaya Rûsya kî hetê DYA ra yenê kontrol kerdene. Serra 2008 ra dime peyserantişê kapîtalî hetê sermayegozaranê DYA ra bî sebeb ke erja borsaya Rûsya 80% ginaye war o. Heto bîn ra rezervê dovîzê Rûsya ebe 400 bîlyonî Dollaran (2008 de na hûmare 600 bîlyonî Dollarî bîye; sireyo ke Rûsya krîzê fînansî yê dinya de 200 mîlyar rezervê xo ra kerdîbî vîndî) Japonya û Çîn ra dime dinya de cayo hîrêyin cêno.

Hetê nê îxtilafê werteyê Rûsya û welatanê rojawanî ebe ekonomî û fînans yeno kerdene. Ewro merdim besekeno vajo ke no herb ra raver Ukrayna, badê Almanya û badêna kî Rûsya zerar ra vejînê. Semedê xirabinbîyayîşê werteyê Rûsya û Ewropa ra DYA no herb ra ebe kar vejînê, çike hêzê ekonomî yê Ewropa û Rûsya dirbetê giranî vînenê. Seba DYA henî muhîm nîyo ke Ukrayna lete bo ya kî nêbo, labelê Rûsya ya hewnê xo yê yewbîyayîşê ekonomî ebe Ukrayna vîndî bikero û Ewropa kî girewtişê Ukrayna zereyê YE. Her di hetî kî verê planê hîrakerdişê sîstemanê xo ju sîndoro qalind xêz kenê û coka giranîya jeopolîtîkaya xo kenê sivike.