Hûmara însanan bi zêde kîloyan zaf lerze (leze) bena girse. Verê Amerîkaya vakurî û nika kî Ewropa de xeylê kesê goştinî estê. Seba ke însanê zêdekîloyinî rew mirenê, pisporî anê ra zon (ziwan) ke ê seba sîstemê sîgortaya weşîye şenik mesref vejenê.
Hîris serran ra ver tena 10% ê kesan ke welatanê endustrî de ciwîyayêne, goştin bîy. 30 serr ê ke hûmara înan game bi game bîye girse. Însanê tewr goştin Amerîkaya vakurî û tayê welatanê Ewropa der ê. Pisporanê OECD (Organîzasyon seba Hemkarî û Raverşîyayîşê Ekonomî) ra gore welatê ke endamê OECD ê, înan de di kesan ra ju (yew) xeylê goştin o. OECD ra gore mabênê zêdekîloyin û goştin, yanî obez, ferq esto. Naye ra gore DYA de 32% yê merdiman (mordeman) û 36 % yê cinîkan obez ê û kîloyê 64% cinîkan û 32 % merdiman (mordeman) zêde r’ o. Pêro kategorîyan de DYA ver de amey.
Texmînan ra gore însanê bi zêde kîloyan heşt ya des serrî rew mirenê. Her 15 kîloyî zêde ra rîskê merdena rewe 30% beno zêde. Naye ra dot kesê zêdekîloyinî besenêkene heyatê xo de aktîf bimanê. Kam ke kîloyin o, besenêkeno xo zêde bilewno, kam ke zêde hereket nêkeno, kîloyan cêno. Heto bîn ra werdê hazirî sey (jê) doner, hamburger û sucuxe xeylê kalorîn danê, girewtişê nêweşîyan ra dot înan ra merdim (mordem) beno goştin.
Pisporan nika kerd eşkera ke zafê reyan kî goştinbîyayîş nêweşîyade genetîk a. Eke kesê goştin o, bi îhtîmalêde girs domanê xo kî benê goştinî. No taw statîstîkan ra gore welatanê OECD de hîrê domanan ra ju (yew) obez o.
Însanê tewr goştinî Amerîkaya vakurî der ê û êyê tewr zarî Japonya û Koreya Başûrî de. Cinîkê bi perwerdeyo berz henî zêdekîloyinî nîyê. Ê xo rind seveknenê, weş wenê û spor kenê. Cinîkê bi perwerdo nizm înan ra gore hîrê qatî goştin ê. Çîyêde enteresan o yo ke kîloyê merdiman (mordeman) de dereceyê perwerdebîyayîşî henî rolêde muhîm kay nêkeno.
Ser o kî karmendî wazenê ke fîrmayanê înan de karkerê ke obez nîyê, bigurîyê. Înan ra gore produktîvîteyê karkeran kîloyan rê girêdaye yo. Nimûneyê DYA: uca (uza) cinîkanê postsipî ke goştin ê, zêdena benê bêkar. Teqrîben nê cinîkê ke zêde kîloyin ê, 18% kêmî pere qezenc kenê. Aye ra kî dot ê kesî zêdena kûnê nêweş.
