Raxelesîyayîşê Ziwanê Kirmanckî – Wusênê Gestemerde

UNESCO yî na rapora xoya newîya ke “Roja Ziwanê Dayike” (21 Gucige 2012) de kerd bî eşkera, gere na rapora xo biguretenê û zerê çimanê hukumatê AKP kerdenê, ke bivatenê saya sere  şima ra honde ziwanî  ewro Tirkîya de binê xeta vîndbîyayîş der ê, honmde kî saya sere şima ra bîye vîndî. Wa belko nê rîysîyan xo ra şerm bîkerdenê.

Xemê hukumatê AKP wo ke Tirkîya de nêzan çand ziwanî doşegê merdenê der ê, nêzan çand ziwanî bîye vîndî. Derheqê nê mewzî de sala vacê qulêde heqî  xo ca ra bilewno, xo nêlewnenê.  Hukumatê AKP gorê tahmê fekê xo ewro qanunê bingeyînî  virneno. Gorê îşta xo, gorê waştena xo qanunê bingeyînî keno hazir. Ayê ra dime kî Tayyip Erdoğan vazeno ra demokrasî-memokrasî ra qeseykeno.  Adaletê şima kî, demokrasîye şima kî , heq-huquqê şima kî … rojê nê rojê şima re qida ano.

Ewro hetê rapora UNESCO yî ra reyna rind ame zanitene, ke Tirkîya de xêlê ziwanî binê xeta vîndbîyene derê. Ya kî bi vatene de bîne xêyle ziwanî edi pencanê merdenê de can danê. Nê pencanê  merdenê de can dayena ziwanan ra yew ziwanî kî kirmanckî yo.

Gorê rapora newîye, bi no qeyde raxelesîyayîşê ziwanê Kirmanckî çîn o. Yane ziwanê Kirmanckî kî mahkumê vîndbîyayîşî û mahkumê merdeno.

Derheqê rewşa ziwanê kirmanckî de mi zaf rêy fikr û ramanê xo ardî bî ra zon û nivisnayî bî. Ez nê nustê xo de kî rêyna vatenanê xo dubare kena û nivisnena.

Gere ma her kes naye rind bizanîme ke “Ziwano ke Hetê Domanan ra Nîyame Qeseykerdene Têmînatê êy Zîwanî Çîn o.”  Yane mahkumê vîndbîyayîşî û mahkumê merdeno. Çi heyf ke ziwanê ma, kî hetê domanan ra nên o qesey kerdene. Na kî raştîya şarê man a. Xora problemê kirmanckî yê tewr muhum û girdî kî qesey nêkerdîşê domanan û ê di-deyîne kî mekteban de “Bi Ziwanê Dayîke Perwerde” nêdîyene ra wo.  Yane raxelesîyayîşê ziwanê kirmanckî giredayî yê qesey kerdena domanan  û giredayê perwedeyî yo.

Ê nika bawo, derdê hukumatê AKP hete de, derdê şarê ma kî hetê de. Şarê ma qe ziwanê xo re wayîrtîye nêkeno, ke zîhnîyetê asîmîlekerdoxan kî  wa ci wayîrtîye bikero.  Şarê ma bi destê xo û destê zîhnîyetê asîmîlekerdoxan ziwanê dayika xo ard na noxta.

Şarê ma ne çêyê xo de, ne domananê xo de, ne şîn û şahîya xo de, ne veyve xo de, ne cem û cematanê  xo de … ziwanê dayika xo qeseynêkeno.  Tivanê belko cirê tometa. Yane bi ziwanê xo durî û nerzdî ra eleqa xo çîn a. Seba şarê ma est o kî ziwanê tirkî yo , çîn o kî ziwanê tirkî yo. Yane na meseleya ziwanî îtara giredayî ya. Kirmanckî şarê ma mîyan de nêno qeseykerdene. Naye wa her kes rind bizano.

Her çiqas ke ziwanê ma hetê nustîş ra taye raya gureta kî na kî mêrone na mana ke kirmanckî binê xeta vîndîbîyayîş ra xelesîyo ra. Teyna bi nuştîş no ziwan ranêxelesîno. Hêya, ewro bi ziwanê kirmanckî xêyle kitabî neşr bîye lê nê kitabî şarê ma mîyan de çixa êne wendene?

Heto bîn ra, kî qeseykerdoxê ziwanê ma roje bi roje benê kêmî. Yane kal û pîrê ma dînyaya xo virnenê. No sebeb ra kî qeseykerdoxê nê ziwanî  roje bi roje benê şenik. No kî êno na mana ke emrê kirmanckî kî roje bi roje beno kilm. Yane teyna yew ziwan vînd nêbeno.

Çînebîyena ziwanê ma, çînebîyena kamîya man a.

Çînebîyena ziwanê ma, çînebîyena kulturê man a.

Çînebîyena ziwanê ma, çînebîyena tarixê man a.

Çînebîyena ziwanê ma, çînebîyena edebîyatê man a.

Çînebîyena ziwanê ma, çînebîyena lawukan/kilamanê man a.

Çînebîyena ziwanê ma, çînebîyena muzikê man a.

Çînebîyena ziwanê ma, çînebîyena lorîna dayikanê man a…

Ez, heyan ke tayê çîyanê muhuman rêyna dubare nêkerîne nê nustê xo noxta nêkena. Derheqê raxelesîyayîşê ziwanê kirmanckî de vatena mi rêyna a wa ke, “Ziwano ke Hetê Domanan ra Nîyame Qeseykerdene Têmînatê êy Zîwanî Çîn o.” Yane raxelesîyayîşê ziwanê kirmanckî giredayî yê qesey kerdena domanan û ê di-deyîne kî mekteban de “Bi Ziwanê Dayîke Perwerde” guretene ra giredayî yo.

Wusênê Gestemerde

Gulane 2012