Jenosîdê Dêrsimî yê serranê 1937-38 hetê Komîteya Jenosîdî û Cemîyetê Newe ra Viraştişê Dêrsimî ra ame berdene verê Dadgeha Ceza ya Mîyanneteweyî (DCM) ke şaristanê Laheyî yê Hollanda der a. Par kî dêrsimijî bi gerreyê xo şîbîy verê Dadgeha Mîyanneteweyî ya Den Haagî.
DCM ke sey merkezê huqûqê mîyanneteweyî yeno zanayene, nika reya verêne rastê gerreyê mîyanneteweyî yê jenosîdê Dêrsimî bîyo. Serrgêra 75 yê qetlîamî de ke tey mabênê 70.000 – 100.000 de însanî merdê, yew waştişnameyo 300 rîpelan pêşkêşê DCM bî ke tey, serekwezîr Erdogan û mîmarê darbeya 12. êlule Kenan Evrenî tede, 81 kesî bi jenosîdê kurdanê Dêrsimî sucdar benê. Nika cewabê DCM yeno pawitene.
Avûkatê waştişnameyî Erdal Doganî da zanayene ke no qirkerdiş serranê 1937 û 1938 de nêqedîyayo û ewro hîna red- û înkarkerdişê nasnameyanê kurd û elewîyan benê. Doganî ra gore darbeya 12. êlule ra dime asîmîlasyon bî tenêna pêt, serranê 1990an de kî bi hezaran dewî amey veşnayene, nêzdîya 40.000 kesî bi zordarî amey koç kerdene. Ewro hîna bi awbendan sîstematîk no qirkerdişê Dêrsimî dewam keno.
Cemîyatî kî da zanayene ke ê wazenê qetlîam biberê verê Komîteya Heqanê Însanan a Yewîya Ewropa.
Emser serrgêra 75. ya jenosîdê Dêrsimî û yê dardekerdişê Seyîd Rizayî ya. Na serrgêra 75. ya terteleyê Dêrsimî kî hetê Komela Dêrsimî ya Anqara ra ameye yad kerdene. Seyîd Riza, hevalê ey û bi des hezaran kirmancê ke hetê dewleta tirke amey qetl kerdene, yad bîy. Serekê komele Yaşar Kilavuzî no pêserameyîş de derheqê qetlîamê 1938 de qisey kerd û va: “Ma besenêkenîme çîyo ke 1938 welatê ma de bîyo, xo vîr ra bikerime. Barbaran şarê Dêrsimî qir kerd, domanê pîzeyê mayanê xo de kişîyay, xeylê cêncê ma duştê nê zulmî de xo eşt eskeftan ke destê dişmanî mekewê. Ma naye xo vîr ra nêkenîme.”
Kilavuzî qiseykerdişê xo nîya dewam kerd: “Zulmê vizêrî hîna dewam beno. Ewro kî koyê ma yenê bomba kerdene, bi awbend û gêrayîşê zerrnî bi sîyanuro axuyin wazenê ke her çîyê ma wedarê. Cêncê ma yê ke xo erzenê duştê nê sîyasetî de, hepisxaneyan de serranê xo qedênenê. 1938 bi verzîyono newe yeno dewam kerdene. Sîyaseto ke serê şarê kurdî de yeno ronayene, dewamê 1938 yo.”
Aye ra kî dot Grûba Serparlamenteran a BDP ra Pervîn Buldan û Îdrîs Baluken day zanayene kî ê wazenê serebûtanê dardekerdişê Seyîd Rizayî eşkera bikerê û seba naye na mesele bîyarê parlamentoyê Tirkîya. Grûba Serparlementeran wazena ke parlamento de Dêrsim 38 ser o cigêrayîşê bêro kerdene. Waştişanê înan mîyan de kî eşkerakerdişê cayê mezela Seyîd Rizayî, dayîşzanayîşê hûmaranê qirbîyayeyan û surgunbîyayeyan, vurnayîşê nameyê Tuncelî bi Dêrsim, îzehkerdişê planbîyayîşê qetlîamî, dîyayîşê îfadeyanê Kenan Evrenî ke dewlete waşte elewîyan qir bikero ûsn. estê.
