Kesra hevalêkê min ê hîris serran o. Lacê Mela Hesenê Şîyarî yo. Mela Hesen bi eslê xo qezaya Lice, dewa Serde ra yo. Wextê destpêkerdişê serewedaritişê Şêx Seîd Efendî di Pasûr de karmendê (memûrê) nasnameyî bi. Badî vilabîyayişê şerî, Mela Hesen zî zey ê roşnvîranê bînan şî Binêxetî. Ewca dest bi nuştişê kurdkî kerd. Enka hayîya ma çende kitabanê ey ra esta… Yew tenî çap bîyo. Ê bînî lacê ey Gurgînî het ê.
Lacê Mela Hesenî Kesra 1944 de Qamişluya Binêxetî de maya xo ra bîyo. Peyê qedênayîşê lîse şîyo Çekoslovakya û ewca zanîngeh wendo. Çekoslovakya de çekkî û oriskî zî musayo. Peyê qedênayîşê zanîngehî gêreno a Şamo Şerîf. Beno memûrêko gird. Gama ke dewlete hay ro ci bena ke Kesra bi meselaya kurdayetî de mijûl o, belaya xo sawenê te ra. Di 1982 de ameyo Swêd û îta zî di ziwanan, swêdkî û îngilîzkî museno. Enka Kesra di Daîreyê Maciran, beşa Amerîkaya Latîne de şef o.
A roce min û Kesray di qeraxê behrê Stockholmî yew restoran de wer werd. Dima ra ma ro qalkerdiş bî sûrî. Kesrayî qalê Apo Nûrî Dêrsimî kerd, bi hewayîş û şadî va:
– Ez açiqê Apo Nûrî ya… Dedê min o ke ez heya mergê xwi xwi vîr ra nêkena. Tim verê çimanê min de yo… Ew çax pergala Surîya di destê Fransa de bî. Dedo Nûrî di Heleb de beytar bî. Xanima yê Xaltîya Ferîda zî di lîse de mamosta bî. Bi franskî derse dayne. Apo Nûrî zî û xanima yê Xaltîya Ferîda zî baş franskî zanayne. Yê bi franskî beytarî kerdê, xaltîya Ferîda zî bi franskî derse dayne.
Heleb de di taxê dewlemendan, Mihetta Begda de banê îne bibî. Baxçeyê banê ey hût û darê xoxan, mişmişan, gilyazan, seyan, miroyan, mehşêla engure û yew dara xubêre zî di mîyanê navoka baxçe de bibî. Apo Nûrî ê darî heme bi destanê xo naybî ro. Gama ke bayê min şîyêne Heleb bîyêne meymanê ey, gama ke ew û Xaltîya Ferîda biameyêne Qamişlû bîyêne meymanê ma. Çende rey bayê min ez xo de berda Heleb. Ez qet boya ê weşanê a dara xubêre nêkena xo vîr ra. Gama ke germê Helebî dayêne ê weşan aye ro, merdim resayêne kaleka hara Apo Nûrî, merdim mêyanê boya a dara xubêre de xereqîyayêne.
Henî milkê Apo Nûrî di dewêka Dêrika cizîde de bibî. Îcare dayêne. Hamnanî wextê debare, rakerdişê zadî, dibîstanî zî vesane de bî, loma Apo Nûrî û Xaltîya Ferîda pêdir ameyêne Qamişlû û qederê aşm û nîm, di aşmî keyeyê ma de mendê, heta debara xo kerde ra.
Xaltîya min Xanima Ferîda yewa koyanê Dêrsimî ra û mîyanbarî zey şiba narincî bî vacî, zey şiba kevotî bî vacî, nêzana… Destê aye qicikî û gîştê aye barî û narînî bî. Narînêka kîbare, lewê aye bigoştî, zince aye zey narînîya aye narîne û belike bî. Di verestîya birûyan, mîyanê ê mijanganê kilê Subhanê sawite, ê belekçimê aye, dûrî ra vatê: “Ez koyan ra, ne deştic a… Bi xuşîna awey çemê Mizurî ez ena dinya de bîya zergûne, min fîdan dayo… Ez keynay kurdanê koyan a… Zozanan de min estorê day vazdayiş…” Porê aye zey kênekanê serê koyan sîya û derg bi, la aye zey modaya Ewropa, zey ê madamanê fransizan şîyêne berber û qesnayêne, kerdê kilm. Porê aye her dem şanekerde û bereqnaye bî. Bi a temtêla barî û tenike, ê porê kilmî, merdimî nêzanayêne ke kurdêka cayî ya, ê ke aye nas nêkerdêne, vatêne qey xanimêka fransiz a. Bi rastî zî resimê madamanê fransawîyan rocî kewtê. Girêdana aye serase zey cinîyanê fransizan bi, taximê robî dayêne xo ra. Tenî pêşê robê aye, piçêke ê lênekanê fransizan ra dergtir, resayêne gurçikanê çaqanê aye. Mudira peagojî û heta ti vacê zana bî. Bi kurmanckîya kitaban qisey kerd… Vate: “Ez çîrokanê Qedrî Canî ra zaf hes kena.”
Apo Nûrî zî kîbarêko ewropayij, cil û bergê ey, kravata ey ra bigîre heta taximê sako û şelwaran zî fransawî bî. Yewo qelew nêbi, temtêla ey derge û weş ewnîyayêne xo ra. Rengê cilan weş rê jobînî ardê. Yê zî û xanima ci zî rojobînardişê rengan de qusur nêverdayêne. Zanayêne rengan ro yewbînî bîyarê. Rengê ke dayêne xo ra, rocî kewtê. Merdimî vatêne qey kitabê modaya Parîsî wendê… Her tim kravata ey pera bî. Hamnanî zî serê îçilikê milkilmî de kravata ey girêdaye di mil de bî. Xortanê ke Apo Nûrî şinasnayêne, waştêne zey Apo Nûrî rengê cilan ro yewbînî bîyarê û zey ey elegantî bê. Apo Nûrî bi rastî mêrdêko elegant bî. Merdim di mîyanê cematê ma de zey ey kîbar û nuktezan rast nîno. Nimûneyêko bi sereyê xo bî. Min hertim waşto ez biresî Apo Nûrî. Yew merdimo ke ez heyranê ey ya, Apo Nûrî yo. Ez hendê ke gêraya, la ez rastê yewêko zey ey kîbar, durust û zana nêameya… Ruhê ey heta verê fekî pirrî dadwerî (edalet) bî. Merdiman ra zaf hes kerdê… Di mîyanê pergala fransizan de serbeytarê Helebî ew bî. Fransizan zaf te ra hes kerdo.
Domanê Apo Nûrî û Xanima Ferîda nêbîyêne. Loma şibî lacê birayê xo Huseyn ardibî û nasnameyê xo ser o nuştîbî. Huseyn lacê ey nêbî. Huseyn dabi wendiş û zanîngeh qedênabî. La nîno vîrê min kanco qismê zanîngehê bî. Hem Apo Nûrî û hem zî xanima ey Huseynî ra zaf hes kerd. Huseynî zî îne ra. Ew zey tûtanê ewropayijan pîl kerdîbî û zey ewropayijan cilî daybî pera. Cilê Huseynî zî zey day û bay yê Ewrupa bî.
Apo Nûrî û cinîya xo zey di evîndaranê çarêsserreyan yewbînî ra hes kerd. Ana rûmet dayêne yewbînî, merdim îne ra dexesîyayêne. Ew heskerdişê îna yew domanêko şeşserre zî dîyêne. Hendê ke pêwagirêdayey bî. Zey çûçikanê fatfatokan pêwa bî. Wuştiş û roniştişê îna zey yê ewropayijan bî. Şermo ma vanê, îna de çinê bî. Apo Nûrî eşkayêne verê bayê min de maçêke lewanê Xanima Ferîda ra deyn bikero û bi yewbînî bihewê. Merdimî vînayêne ke a gavike zerrîya îna ra ameya û yewbînî maçî kerdo. Maçkerdişê îna zereyê kezebe ra bî. Çiqas meymanê ma bibîyêne zî, Xaltîya Ferîda ameyêne eywane û kaleka Dedo Nûrî de ronişte…
Wextê hamnanî ameyêne Qamişlû keyeyê ma, heta Apo Nûrî ewca bîyêne, yew şewe keyeê ma meymanan ra veng nêmedê, eywana ma heta verê fekî bîyîne pirre. Apo Nûrî zaf zana û weş qisey kerd. Hîrê rocî qisey bikerdê, vatişê xo dibare nêkerdê. Merdim suhbetê ey ra nêbîyêne mird. Qaso ke yeno vîrê min, qiseyê cê zaf serê kurd û Kurdîstanî de bî… La eno qet vîrê min ra nêvecîyayo, gama ke behsê terteleyê Dêrsimî bikerdê, hesîrê cê cor de serê rîyê cê ro şeqetîyayêne war. Yewêko zaf zaf zerîzîz bî. Wexto ke ew bibermayêne, Xaltîya Ferîda dismala sipîye çenteyê xo ra vete û bi destê xo hesîrê ey kerdê ziwayî… Vatê: “Eno lacek, eno lacek… Nêzana go kînga pîl bû? Qicik o, zey domananê hewt serreyan… Bi bermiş çi tepîya geyreno a?” Merdim zî a rewşe rê zerezîz bîyêne…
Xurşîd Mîrzengî
