Rojnamegera kurde Nurcan Baysale 4. hezîrane 2020 kuncê xo yê rojnameyê AHVALî de derheqê serebûtanê protestoyanê DYA û nîjadperestîye de nusnena. Baysale vana ke herçiqas ke nîjadperestîya DYA kokxorîn û xirabin o, ma verê veran verê çêberê xo de nîyadîme. Kurdê ke Tirkîya de ciwînê, ê kî raştê nîjadperestî û dîskrîmînasyonî benê.
“Be rojan o ke Tirkîya de nîjadperestîya DYA munaqeşe bena. Hema-hema pêro hunermendî, nuştoxî, rojnamegerî, namdarî, klubê futbolî, sporbazî, estareyê fîlmanî… vanê ‘ma besenêkenîme nefes bicêrîme’ û mirazinîya xo reyde resimê George Floydî yo ke hetê polîsan ra ameyo kiştene, hesabanê xo yê medyaya sosyale ra pare kenê. Raşt o, ma besenêkenîme nefes bicêrîme. Ma kurdî nê welatî de besenêkenîme nefes bicêrîme, xeylê wext o ke nîya r’ o.”
Ma kurdî nê welatî de besenêkenîme nefes bicêrîme
Dewamê nuşteyê xo de Baysale tayê nimûneyanê nîjadperestîya tirkan ê demê peyênî dana. Vana, “Şanê roşanî yew operasyonê Dîyarbekirî de xeylê sîyasetmedarê HDPî û aktîvîstê Komela Cinîyan a Rosa ameyî girewtenê binê nezaretî, qisimê înan tewqîf bî. Înan ra yewo ke kewt hepisxane, domano hîrêserrî Dilgeş bî.” Domano ke Baysale qalê ci kena, nêweşîya ey a velke esta. Dilgeş mecbur bî ke heta saetanê şodirî maya xo ra pîya polîsxane de vindero. La herinda ke şêrê çêyî, roja roşanî de qerarê tewqîfî ame dayene.
“Hewteyo verên Kîlyos de binê peyerayîrê de zereyê turikanê plastîkan de, esteyê 216 kesan ameyî dîyene ke têzere û têser o ameyî wedaritene. Nê esteyî yê ê kesan ê ke di serrî raver goristanê Garzanî yê Bidlîsî ra, bê ke çêyanê ci xeberdar bibê, ameyî vetene. Eke no yewna welat de bibîyêne, nê serebûtî muhtemelen qîyamet qilaynayêne. Hama esteyê kurdan bîyî, nê welatî ra veng nêvejîyayo. Esteyî binê peyerayîrî de, henî têser…”. Boyna, Baysale qalê nimûneyê kommezelê kena ke Mêrdîn de ameye dîyene. Tede esteyê 40 kesanê ke serranê 90an de ameyî qetlkerdene, ameyî dîyene. No dîyayîş kî bêveng vêrd ra.
Nimûneyanê ke Baysale dana, xeylê yê: “Roja bîne, 19 dewanê Bidlîsî de qedexeyê teberşîyayîşî îlan bî. Tabî, kesî pers nêkerdo ‘çira?’ Qeyûmê şaredarîya Sêrtî kitabxaneyê Celadet Alî Bedirxanî rijna. Medyaya sosyale de dîmenê ke midurîya asayîşî ya Dîyarbekirî de îşkence musnenê, bîyê vila. Kes ‘îşkence sucê merdiman o’ nêqirayo. Çi esto ke nê welatî de ninga prensîbanê ma yê berzan tim ginena ‘kurdîyê’ ra.”
Şideto ke verba kurdan de yeno kerdene, bî meşrû
Nuşteyê xo de Baysale bale ancena meseleyanê bêedaletîye ser ke kurdî destê dewleta tirka ra vînenê: kesê ke binê nezaretî de “benê vîndî”, qetlîamê ke sucdarê înan ceza nêcênê, klubê futbolî yê ke seba George Floydî zerrîzîzîye musnenê, la verê cû klubê sey Amedspor û Cîzîrespor şermezar kerdêne… Qeseyanê xo yê peyênan de Nurcan Baysale bêzarîya xo ana ra ziwan.
“Çi heyf o ke lebatêda bêhûdeyî ya. Nê welatî de nuştişê nê çîyan kî mi rê bêmana aseno. Şideto ke verba kurdan de yeno kerdene, bî meşrû. Eke kurdêk mireno, kes mirazin nêbeno. Hetta ziwanê kurdan tehemul nêkenê. ‘Ziwanê dayîke sey şitê maya helal o’ nêvajîno, nêno vatene. Esteyê kurdan kommezelê de, ya kî turikanê plastîkî de… Ar nêbeno, wijdan nênaleno. Birayê mi, nîjadperestîye dûrî de saye meke. Nîjadperestîye nê welatî de, erdanê to de, ziwanê to de, hawo zereyê zîhnê to der a.”
