Obama: Kurdîstan ra dûrî vindê, Îraqo bîn yê şima bo.
Xebera VOX ra gore, serekkomarê DYA Barrack Obamayî destpêkê hêrişê teyarayanê DYA de yew kombîyayîşê çapemenîye de va “Mi emr da hêzanê ma yê hewayî ke duştê terorîstanê DÎ de pêro bidê û sîvîlê kurdê ke Koyê Şengalî der ê, înan biseveknê.” Analîzê VOX de ame nuştene ke sînoro sûr ê Obamayî Kurdîstan o. Coka DYA do qebul nêkerê ke çeteyê DÎ bikewê Herêma Federal a Kurdîstanî.
“Herêma Kurdîstanî duştê dîn û bawerîyanê bînan de musamahakar a.”
Xora verê serekkomar Obamayî yew roportajê bi Thomas Frîedmannî ra kurdî goynabî va ke: “Herêma kurdan henî ke ma wazenîme bivînîme, gureyena. Duştê dîn û bawerîyanê bînan de musamahakar a, ma wazenîme o tewir kî cayêde bîn de bivînîme. Coka ma fikirînîme ke a mintiqa bêro seveknayene.”
Newsweek: Gelo xoserîya Kurdîstanî Rojhelato Mîyanên vurnena?
Rojnameyê Newsweekî derheqê serebûtanê Kurdîstanê Başûrî de yew analîzo derg neşr kerd. Binê sernuşteyê “Kayê neweyî girsî” Kurdîstanê Başûrî werteyê Îran û Tirkîya de yeno dîyene. Newsweek de pispor û dîplomato verên ê Îraqî Peter Galbraîthî qisey kerd va ke “Hîris serrî yo ke ez şona Kurdîstan û heta nika rastê qet yew kurdî nêbîya ke azadîya Kurdîstanî nêwazeno.” Analîzê rojnameyî de yeno nuştene ke 2009 ra tepîya, seba ke karê xo yê ekonomîk zaf o, Tirkîya êdî muxalefetê xoserîya Kurdîstanê Başûrî nêkena. Labelê Îran hîna radîkal duştê fikrê xoserbîyayîşî der o. Tarîxî, hetta ke Îran kurdî ver bi Seddamî xebitnay, Îran dişmenîya kurdanê başûrî nêkerdêne. Bi dardekerdişê Seddam Huseyînî ra têkilîya Îran û Herêma Federal a Kurdîstanî bîye xirabine. Galbraîthî noca de vano ke “Şima ke nika qayîtê medyaya Îranî bikerê, vînenê Îran binê xoserîya Kurdîstanî de dewleta Îsraîlî saye keno.”
The Guardîan: Piştgirîya kurdan wezîfeya tarîxî ya Brîtanya ya
Rojnameyê îngîlîzî The Guardianî derheqê Kurdîstanî de yew xebera derge neşr kerde. Tede goreyê serekê Wezaratê Asayîşî yê Herêma Federal a Kurdîstanî Masrûr Barzanî gerek Brîtanya dest bido Kurdîstan, çike Brîtanya tarîx de duştê kurdan de xeylê xeletîyî kerdî. Masrûr dewam ra da zanayene ke “Brîtanya semedê moral û mecburîyetê tarîxîyan ra gerek bi çekanê neweyan pişt bido kurdan. 100 serrî raver sînorê ma Brîtanya nuştî û nika vatena ke no problemê ma nîyo, merdim besenêkeno naye ciddî bivîno.”
Dîe Welt: Kurdî nêzdî de dewleta xo nanê ro
Rojnameyê almanî Die Weltî xebera xo de da zanayene ke bi îxtîmalêde girs kurdî nêzdî de dewleta xo nanê ro. Reya verên a ke kurdî pîya duştê dişmenê xo de danê pêro û bi têkilîyanê xo bi welatanê rojawanî kî rind a. Reya verên a ke konjunkturê sîyasetî seba kurdan gureyeno. Hêzê kurdan hêzo tek o ke duştê terorîstan de dano pêro. No semed ra duwelan ra veng berz beno ke dinya piştgirîya kurdan bikero. Hêvîya dinyaya rojawanî ya ke yew dewleta kurdan leyê Îsraîlî de bibo hetkarê Ewropa û DYA.
“Reya verên a ke konjunkturê sîyasetî seba kurdan gureyeno.”
The New Yorker: Hewlêr û petrol
Goreyê rojnameyê DYA The New Yorkerî ra sîyasetê Amerîka hîna yewkerdişê Îraqî yo, labelê giran-giran bellî beno ke xoserîya kurdan nêzdî ya. Pîlotê amerîkanî paytextê kurdanê başûrî Hewlêr seveknenê. Semedê dewlemendîya Hewlêrî ya ke erja Îraqî bena nizme, herçiqas ke dîplomatê DYA naye nêvanê. “Seveknayîşê Hewlêrî hetê Obamayî ra eslê xo de seveknayîşê dewleta petrolî ya kurdan a îlannêkerde ya. Pêşnîyaz beno ke çimeyê tehrîkê jeopolîtîkî yê dewleta nîyanêne -ke, sey nimûne, Rûsya ra teber wextderg bena pêşkêşkara gaz û petrolî yê Ewropa- komelo sîyasî de mêrê ziwan.”
The Jerusalem Post: Wext wextê kurdan o
Xora, Îsraîl dewleta verêne bîye ke dest da xoserîya Kurdîstan. Rojname The Jerusalem Post no derheq de nuseno ke semedê cengê duştê DÎ de şans kewto kurdan dest. Gerek ê nê îxîtmal bixebitnê. Rojnameyê Îsraîlî ke Kerkûk sey “Quddusê kurdan” name keno, vano ke bi sermîyanîya îxracatê petrolî kurdî xoserîya xo ya sîyasî û ekonomîke do peyda bikerê.
“Nê şertan de seba dinya tena di îmkanî estê: ya dest dana Herêma Federal a Kurdîstanî – yew nesneyo dînyewî, rojawankî û musamahakar – ya kî raya DÎ rê asteng mebo ke bi pêro sîyasetê xo yê radîkalî tena kurdan ney, pêro dewletê herême texdîd kena. (…) Gelo ardimê DYA raverşîyayîşê DÎ do bivindarno? Gelo kurdî do besebikerê ancîya linganê xo ser rawurzê û no ceng biçarnê cengê xoserîye? Ma do bivînîme.”
Die Zeit: Xoserîya Kurdîstan çareyo tek o.
Rojnameyê almanî Die Zeit ra Jan Îlhan Kizilhanî yew meqala xo de nuşt ke peynîya Îraqî ameyo û êdî ronayîşê dewleta kurdan çareyo tek ê dinya yo. “Çend serrî yo ke Îraq çin o. O tena yew hewn o ke dewletê rojawanî nêwazenê caverdê, çike ê hîna zeleqînê fikranê kanan ê pêroyîya neteweyî û bawer kenê ke vurnayîşî benê sebebê krîzan. Îraq qet rey biîstîkrar nêbî, ne rojawan rê ne kî seba hemwelatîyanê xo.”
Goreyê Kizilhanî ra gerek dinya piştî bido xoserîya kurdanê başûrî. Bellî yo ke hukmatê Îraq, Sûrîye û Îranî duştê fikrê Kurdîstanê xoserî der ê, labelê yew roje ê kî naye mecburî qebul kenê.
DYA: Destek ma ra ney, Bexdad ra yeno
Goreyê yew vîdeoyê muxabîrê Rûdawî Namo Abdullahî ra, Pentagon vilaweka xo ya resmîye de dano zanayene ke herçiqas ke DYA ardimo eskerî û însanî pêşkêşê Herêma Federal a Kurdîstanî kenê, DYA kurdan rê ney la Bexdad rê çekan rusnenê. “Ma hîna qerar nêgirewt ke çekî rasterast bêrê rusnayene bi kurdan”, Admîral John Kîrby yê Pentagonî va. “Eke ardimo eskerî yeno kurdan kî, no hukmatê Îraqî ra yeno. Ma dest danê hukmatê Îraqî ke neqlîyat biîntîzam bêro kerdene, la DYA ra nêno.”
No sîyasetê DYA henî yeno fehm kerdene ke DYA hîna ceribnenê ke Îraq sey welato yewbîyaye biseveknê. Ancîya, sîyasetmedarê kurdî vanê ke DYA dest dano xoserîya Kurdîstanê Başûrî.
Derheqê neqlîyatê çekan de melumato bidetay çin o. Goreyê Pentagonî ra 16. hezîrane ra bi nat DYA Îraq rê rojane 7,5 mîlyonî $ xerc keno.
Awustralya: Pêşmerge hêzo tek o ke duştê DÎ de dano pêro
Xebera rojnameyê awustralyayijî The Sydney Morning Heraldî ra gore, serekwezîrê Awustralya Tony Abbottî da zanayene ke hukmatê xo pêşnîyazê DYA ke malzemeyê cengî birusnê kurdan, qebul keno. Vilaweka xo de Abbottî va “Awustralya beşdarê muttefîqanê xo yê mîyanneteweyî bena ke piştgirîya hêzanê duştê DÎ de bikero.” Teyarayê awustralyayijî bi teyarayanê Kanada, Îtalya, Fransa, Îngilîstan û DYA ra pîya perrenê.
Yew reportajê Sky Newsî de kî wezîrê koçberîye Scott Morrîsonî da zanayene ke “Ma xo mexapnîme, DÎ texdîdo ciddî yo. Çîyo ke ma vînenîme, esero tewr xirab o.” Spîkera karanê teberî Tanya Plîbersek va ke komelê mîyanneteweyî berpirsîyar o ke şaro sîvîl rîzîkoyê jenosîdî hetê DÎ ra bisevekno. “Hêzê pêşmergeyî hêzo tek o ke duştê DÎ de bi serfirazî dano pêro. Yanî, ez qet alternatîfê komelê mîyanneteweyî nêvînena. (…) Ma nêzanenîme ke kamcîn çekî destê DÎ der ê, labelê wexto ke ê Îraq de raver şîy, raye ra çekî arê day. Tayê raporan ra gore înan kî destekê welatanê bînan girewt.”
