“Guneydogu” çik o? – Îlhamî Sertkaya

Heta Lozan şîme. Lozan de Îsmê kerî û Atayê Tirkan her çîyê ma ra tersayê, henî tersayê ke bi (ebe) çekuyan kay kerdê. Nameyê dar û kemere, dewe û sûke, raye û neqebe, ko û mergan vurnayê qedexe kerdê. Çep û rastgirê înan, alim û entelê înan bi nê zuran karê xo kerdê. Dîndarê înan bi nameyê Homayî, “demokratê” înan bi nameyê demokrasîye nê zuran dewam kerdê.

A roje ra tepîya, seba ke ma na zurekerîye qebul bikîme, seba ke ma rastîya xo înkar bikîme, şarê ma qir kerdo. Qanûn û kaxitan de seba ke Dêrsim kerdo “Tuncelî”, awe kerda “su”, raye kerda “yol”, nameyê dewa mi Pîrcan kerdo “Kabaçali”, gerek ma nê zuran bikîme!

Kam vano se, vajo. Herb bi nê çekuyanê zurekeran, bi peymana Lozanî, bi na zurekerîye dest da piro. Mantiqê înan nîya bî: “Zurekerîya ma qebul bikerê, rastîya xo înkar bikerê, çi wazenê biwazê, muhîm nîyo.” Xora mordem ke rastîya xo înkar bikero, aye ra tepîya çi wazeno ke? Mordem ke kamî û rastîya xo ra bivisîyo, o mordem xora qedîno.

Seke çimeyê awe esta, seke awe çimeyê xo de vejîna, çime û halêna çekuyan kî estê, no zon o. Seke seba qedîyayena awe, xemitîyena awe gerek çime kor bibo, çime bêro girewtene, seba qedênayena çekuyan kî çimeyê înan, yanî zon gerek biqedîyo.

Lozan ra dime înkar u zurekeranê tirkan, coka raya verêne, herişê zonê ma kerdo. Rind zanitêne ke zonê ma ke biqedîyo, êndî Dêrsim qedîno, Tuncelî maneno. O wext êndî ko, awe, raye, dewe, neqebe, Kurdîstan, welat qedîno, “dağ, su, köy, vadi, güneydoğu, vatan” maneno.

Herb, herbê çekuyan o. Herb, herbê zonî yo, çike zon kamî, rastî, reng û vengê şarê xo yo. No herb tenya bi top û tufangan ney, bi kultur û psîkolojî, bi îmkan û pereyan, bi plan û projeyan, bi mekteb û perwerde dewam kerd û keno. Planê dewlete yê dizdîye de zaf arşîvî vejîyay meydan.

Sidika Avarî, mektebê şewan, seba tirkkerdiş, komkerdena domanan goreyê nê herbê vera ma linga kulturî bîye. Yanî, bi kultur qirkerdena ma bî. Seke Sabiha Gokçen serê ma de bombayî varnay û no kî linga herbê çekan bîye…

No herb de medya kî zaf muhim o bêşik. Medya herb de edebîyatê herbî yo. Aştîye de edebîyatê aştîye yo. Medya vengê wayîrî yo, xizmetê bandura psîkolojîyê wayîrî kena. Kam biheq, kam neheq o, îta de seba medya muhîm nîyo, a wayîrê xo seveknena û hertim propagandayê heqîya wayîrê xo kena. Ma binê adiran û bê îmkanîye de bîme. Ma firsend nêdî ke xo û dinya xorî fahm bikîme. Manaya vîndîkerdena meyîte Sey Rizayî çi bî, ma nêzanitêne. Manaya vateyê Şêx Saîd û Sey Rizayî waxtê dardekerdene de çi bîy, ma nêşîyêne ser. Medya çik a, kultur çik o, psîkoljîya herbî çik a, manaya nê mektebanê tirkan ke heta mezranê ma vila bîyê çik a, ma zaf nêzanitêne. Sebebo ke nameyê welatê ma kerdê “Dogu Anadolu/Guneydoguanadolu” çik o, ma nê mantiq û nîyetî nêzanitêne

De şikir ma ewro “Jîtem û Ergenekon”, dek û kayê dewleta tirke zanenîme. Nika gere ma no zanayîşê xo bi îmkanan pirr bikîme. Kaxite ke çîn bo, qeleme çiqas pirr bena bibo, henî manena. Medya ke çîn bo, kaxitî sewî manenê. Zanaye û zanitena ma, entel û alimê ma, nuştoxê ma, roşnvîrê ma gerek bibê wayîrê îmkanan. Seba naye ma rê perspektîfêde hîra lazim o. Çike îta de “ez, to” ney, “ma” estîme.

“Ma” mekîme qedayê “ez”î. “Ma” ke mebo, “ez” çik o ke? Nameyê welatê mi ke hîna qedexe yo, “guneydogu” çik o ke? Ez zanena “guneydogu” çik o, şima “nêzanenê”!

Bi destûr û efkerdena şima qal bikerî. Rojê werezayê yew mêrikî serran ra tepîya ameyo dewe. Doman 12 serre der o. Îzmîr de bîyo pîl. Dewe de xeylê maneno. Çi ke bivîno, seba ke wazeno bi zonê ma bizano, pers keno.

– No çik o? O çik o?

Henî bi aşman dewam keno, goreyê cîranan gerek no lacek tayê çîyan bizanitê. La lacek roja verêne çîyê ke pers kerdo, reyna pers keno. Cîrano kokim binê dêsî de ronişte yo. Lacek ey ra zengel pers keno.

– Kalo, no çik o?

Kalê ma êndî bêzar beno qireno vano ke

– O, k…ê binê min o, ha!

“Guneydogu” k…ê binê ê kalî yo… Ma “doguanadolu” çik o, naye kî şima vajê!

Îlhamî Sertkaya