Welatê Serhadî de zaf koyê berzî estê. Nê koyan ra yew hebe kî Koyê Bingolî yo. Koyê Bîngolî hem zaf berz o, hem kî zaf rindek o. Duştê Koyê Bîngolî de yew koyêde bîn esto. Nameyê ê koyî kî Koyê Şerefdînî yo.
Nê hur dimînan (her dîyan) koyî kî duştê yewbînî de rêz bi rêz benê derg û verba rojhelatî şonê. Hem berz ê, hem girs ê, hem kî zaf rindek ê. Şew û roj sey di waştîyan, sey di maşiqan, sey di dostan qayîtê yewbînî kenê. Wextê vêrî ra hetanî nika zaf çî qewimîyay serê nê hur dimînan koyan de.
Tarîxo resmî zurî bikero kî, nê hur dimînan koyê bimbarekî zanê ke serê înan de kurdan ciwîyayê, uca armenî ameyê qir kerdene, ê hertim zulm û şer rê bîyê şahid. Zulmê Yawuzî û zulmê Şaîsmaîlî serê nê erdan de ameyê meydan. Nê erdan ser o qizilbaş û sunîyî ameyê kiştene.
Labelê, nê koyê rindekî qet nêvurîyê. Hona sey roja verêne vinete yê welatê Serhadî de. Ge-ge biberbê kî, bêveng-bêveng vinderê kî, kerdenanê zulmkaran rê şahidîye mekerê kî, teba xemelîyayîşê xo hertim qayîtê rojê şodirî kenê. Hertim qayîtê deşta Gimgimî kenê. Her şodir ê qayîtê rojê Koxa Bîngolî, Koxa Bîngolî kî qayîtê înan kena.
Her hamnan serê nê koyanê rindekan de şênatîye yena viraştene. Bi gul û sosinan xemelîno her cayê înan. Mal kareno seba selxê xo. Şiwanî kilaman vanê seba derd û kulanê zereyê xo. Mitribî kawran-kawran vêrenê ra şonê, seba riskê xo.
Eke payîz ame, qudimê hur dimînan koyan zî şîkîno. Rîyê înan permelîno. Ê kî zaf rind zanê ke payîz kaltîn a, payîz bêkesî ya, payîz merdiş ra nêzdîbîyayîş o.
Zimistan ke ame, hur dimînan koyî kî benê bêkar. Bê şênatîye û bê xemelîyayîş manenê. Benê serdinî. Benê teyna. Berbenê serdê zimistanî ver. Ê êdî zanê ke tik û teyna yê. Êdî zanê ke bîyê kal. Murizînê, berbenê. Miradînê her çî ra, her kesî ra. Vewra sipîye ver benê sip-sipî. Bêguna û bêxeta asenê. Benê sey ewlîyayêde bimbarek.
Wertê nê koyanê bimbarekan de kî deştêda zaf rindeke esta. Zereyê na deşte de bajarêde qijkek şewle dano. Nameyê na deşte Deşta Gimgimî ya. Nameyê nê bajarê qijkekî zî Gimgim o.
Gimgim şoret o. Gimgim namûs o. Gimgim eşqê zereyê merdimê kurdî yo. Gimgim welat o.
No bajaro qijkek her şodir beno şen. Beno pirrê dewij û bajarîyan. Her kes al û ver keno şaxanê nê bajarê qijkekî de. Hetanî tarîya şanî şen û awan maneno. Şan ke ame, dewijî hêdî-hêdî bi ereban oncînê şonê dewanê xo. Gimgim beno serek, beno teyna. Taxê Gimgimî têde roja bîne ser o vindenê bi çar çiman
Gimgim namêde weş o. No nameyo rindek û weş ser o xeylê vatişî ameyê vatene. Xeylê hîkayeyî amey qisey kerdene. Nê vatişan ra yew heb zî mesela hîrê birayan a. Goreyê vatoxanê na mesele naye ra zaf-zaf wext raver serê Koyê Bîngolî de hîrê birayî ciwîyay. Nê birayan ra nameyê yew hebe “Sus”, nameyê yew hebe “Gung”, nameyê yew hebe kî “Gim” bîyo. Hîrêmîna (her hîrê) birayî kî hertim serê Koyê Bingolî de heselîyê. O taw ko de qet vewre nêvara. Rojan ra rojê, xaftila hewa bîyo serdin. Hard (erd) cemedîyo û pux girewto. Birayan ra yew hebe bîyo çewt û erd ra yew tezek kerdo berz, binê tezekî de nîyadayo. Nîyadayo ke binê tezekî cemedê awe (qirawî) girewto. Hîrêmîna birayî nê hal û heketî rê şaş bîyê mendê.
Ko her roje tayêna bîyo serdin. Hîrêmîna birayî duştê na rewşe de zaf-zaf tersayê. Her roje xeyal kerdo. Peyê cû bira Gim cêrayo ya birayanê xo ci ra vato: “Gelê birayan, kifş o ke emser îtya zaf-zaf beno serdin. No çîyo serdin o ke asmên ra yeno hard, ez no çî ra kî zaf terseno. Bêrê ma emser şîme deştanê derûdorê Koyê Bîngolî de biheselîme. Ez peyê cû cêreno ya yeno Koyê Bîngolî. Zereyê Koxa Bîngolî de vindeno. Rewşa nê puxî çik a, ez bi çimanê xo vîneno. Eke hewa reyna bî germ, şima kî yacêrê bêrê leyê mi.”
Hîrêmîna birayî keyeyanê xo bar kenê û şonê deştanê derûdorê Koyê Bîngolî. Bira Sus şono deşta Şuşarî (bi tirkî Tekman), bira Gung şono deşta Gonîgî (bi tirkî Karlıova) bira Gim kî şono deşta Gimgimî (bi tirkî Varto).
Demê ra dime, bira Gim nan û awa xo gêno û şono Koxa Bîngolî (Koxa Bîngolî Koyê Bîngolî ser o tumêde zaf berz o. Serê nê tumî kî raşt o. Bi vatiş, naye ra zaf wext ra ver zereyê nê tumî sey yew keye akerde bîyo. Berê xo kî asin ra ameyo viraştene.).
Zereyê koxe de ca dano xo. Wext vêreno ra, hewa hêdî-hêdî beno serdin. Zimistan yeno. Zaf xezeb vewre varena. Serê Koyê Bîngolî sey leçega serê cinîyan beno sipî. Peyê cû beno serdşawat. Pukê vayê koyî her roje gimeno. Gim vewra sipîye ra, gimegima vengê vayî ra zaf terseno. Poxê gimî û nalîya koyê Bîngolî ra ber xo ser o dano ca. Gimî û nalîya pukê serê Koyê Bîngolî bi roj û aşman dewam keno. Gimegima pukî ver qudimê Gimî şikîno. Gim tersan ver mireno.
Wext vêreno ra, zimistan qedîno, beno wisar. Ko beno silamet. Hewa beno germin. Labelê Sus û birayê xo Gungî birayê xo Gimî zaf meraq kenê. Wurzenê ra şonê Koyê Bîngolî. Berê Koxa Bîngolî kenê ya û zereyê koxe de nîyadanê. Nîyadanê ke çi nîyadê, Gim zereyê cila xo de bêveng-bêveng vineto. Birayî veng danê vanê: “Bira Gim, bira Gim, hişyar be, ma ameyîme.” Gimî ra qet veng nêvejîno. Gung û Susî zaf tersenê. Orxan kenê berz nîyadanê ke çi nîyadê, Gim merdo. Balîşna binê sereyê Gimî ser o bi xizalik hîrê cumleyî ameyê nuştene. Gimî nê cumleyanê xo de nuştê vato:
“Ez ne dimirim tîya (têşanîye)
Ne dimirim birçîya (vêşanîye)
Ez dimirim orîn û gazina serê çîya”
Bi vatiş, nê hîrê welatan nameyê xo nameyê nê hîrê birayan ra girewtê. Nameyê Gonîgî nameyê Gungî ra, nameyê Şuşarî nameyê Susî ra, nameyê Gimgimî nameyê Gimî ra amo girewtene.
Efsane: Anonîm
Vatox: Dewa Gimgimî Kuzike ra Hesenê Musayî
Arêkerdox û nuştox : Alî Beytaş
