Emser Serrgêra 78. ya Qirkerdişê Dêrsimî ya

Vizêr, 4. gulane de, serrgêra 78. ya destpêkê jenosîdê Dêrsimî yo. Dewleta tirke Dêrsim de bi des hezaran kirmancî kiştî. Ê ke weş mendî, ameyî surgun kerdene. No qirkerdişo wehşî yê dewleta Tirkîya sebebo ke Dêrsim kurd û elewî yo, coka ame kerdene.

78 serrî vêrdî ra, dewleta tirke heta ewro jenosîdê Dêrsimî qebul nêkena. Tena jenosîdê Dêrsimî ney, xeylê qirkerdişê ke duştê kurdan de ameyî kerdene, înan kî qebul nêkena. Berpirsîyarî, qirkerdoxî, heta ewro sucdar nêbî, dewayî nêameyî rakerdene, keyeyanê ke merdimê xo kerdî vîndî tezmînat nêdî. Ser o kî bi hezarî domanê kurdî estê ke hetê dewlete ra amebîyî berdene cayanê nêzanayeyan.

Dewleta Tirkîya hîna vana ke “mesela kurde çin a”

Merdim ke nîyadano dewletanê bînan ê dinya de, vîneno ke ê dewletî ya hukmatê ke tarîxê xo de jenosîdî kerdêne, zemanê xo de nê qebul kerdî û hetta mexruman ra ozr waşt. Sey nimûne, şansolyeyê Almanyaya Federal Willy Brandtî 1970 de verê getoyê Warşova de çok nabî ro, miletê yahudîyan ra ozr waşto. Dewleta Tirkîya nê rojan hîna vana ke “mesela kurde çin a” yan “jenosîdê armenîyan nêame kerdene”.

Jenosîdê Dêrsimî tarîxê Kurdîstanî de cayê xo mîyanê xeylê jenosîdan de cêno. Komelnasê tirkî Îsmaîl Beşîkçî 1990an de kitabê xo de qala jenosîdê Dêrsimî kerdbî. Goreyê komelnasê namdarî Martîn Van Bruînessenî ra Beşîkçî roşnvîranê Tirkîya ra tewr verên bî kî munaqeşeya nê mewzûyî fikrêumûmî de kerde. Cezaya Beşîkçî zanîna, o des serrî hepisxane de mend. La ewro kî înkar hîna nêqedîya. Dewlete hem heqê kurdan hem kî tarîxê înan nas nêkena, nêdana nas kerdene kî.

1930an de Dêrsim rolê xo Tirkîyaya newîye de nêdîbî

1930an de Dêrsim rolê xo Tirkîyaya newîye de nêdîbî, kontrolê Anqara pêt nêbî. Xora eşîrê Dêrsimî verê cû kî bindê bandura hukmatî de nêciwîyayêne. Bitaybetî bac nêdayêne. Operasyono eskerî duştê Dêrsimî de goreyê vilaweka resmîye cewabê yew serebûtê adara 1937 bî. O wext yew pirdê Dêrsimî amebî veşnayene û xêzê telefonî amebîyî birnayene. Dewlete Seyîd Riza û eşîre sucdar kerdbîyî. Eskerê verênî seba tewqîfkerdiş amebîyî rusnayene, la hetê eşîran ra ameyî vindernayene. Seba ke eşîre nêwaşte serek û seyîdê xo bido destê tirkan, kampanyaya girs a artêşa tirke dest kerde ci. Badê pêgirewtişê Seyîd Riza û hevalanê xo ra kî artêşe heta serrna operasyonê xo yê qirkerdişî ramitî. Bi wehşîyet û şidet tebîet û însanê Dêrsimî kiştî. Texmînan ra gore mabênê 70 û 100 hezaran dêrsimijî ameyî qetl kerdene. Bi des hezaran kî ameyî surgun kerdene.

Beno ke Ataturk seyîd Rizayî de ame têlewe

Goreyê melumatê rojnameyê Yenî Şafakî ke nêzdîyê hukmatê AKP yo, ey ra gore Mustafa Kemal Ataturkî dardekerdiş ra ver Seyîd Rizayî de ame têlewe û ey rê efkerdiş pêşkêş kerdbî. La Seyîd Rizayî qebul nêkerd, ame darde kerdene, meyîtê ey kî ame veşnayene. Aşma nîsane de kî Dêrsim ke yew kommezele ameye rakerdene, tede 24 kesî, tede cinî û domanî, estê ke 1938 de ameyî qir kerdene. Na reya verêne bîye ke seba meyîtê jenosîdê 1938î ame cêrayene.