Civrake; Dêrsim de, ju dewa ke sîndorê Gêxi de, dormê koyê Sulbusî der a. Na dewe de, 1850 an de, komê dewijî, verba ‘cêrî’ kewenê raye. Bi rayberîya Zeynelê Kalî, ver de mintiqayê Depe de, dewa Zeynelî de, konê xo nanê ro. Çiqas ke mendî, axir ebe Tirkê ke Dewleta Osmanî ardê Gêxî de ca kerdê, nameyê xo, ‘Yazicioxullarî’ kewtê pêrodayîş. Bi piştîya dewleta Osmanî, ‘yazicioxilarî’ mintiqa de axatîye kerdêne. Nê dewijî, koma axayan ra hawt kesî kiştê, o ca de, verba neqeban dewam kerdê. Axir ameyê ju mintiqa ke ci ra vanê ‘Karêr’. Bi serekîya Zeynelê Kalî, seba ke no mintiqa de ca bigêrê, zengelo verên dê hardî ra. Îta de ju dewe peyda bîya, ci ra vanê ‘Dara bîye’. No name, mabênê waxtî de, bi fekê şarî vurîyo, bîyo ‘Darebîye’. Dem, dewran vîyarto, no mintiqa de, new dewî peyda bîyê. Mintiqayê nê new dewan ra vanê ‘Karêr’. (Ez, nê new dewan ra, dewa ‘Pîrcanan’ ra ameya Dinya)
Tarixa na koçberîye û nê bîyeran zaf derg ê. Ma nika kilmek qal bikime ke bême babeta xo ser. Serrî , bi qedîyayîşlê dewleta Osmanî vîyartê, dewleta Tirkan ê neweyî peyda bîya. Naye ra dime, gonî, zilim û jarîya newîye . Qirkerdena Dêrsimî, kom mezelê şarê ma dest kena ci. Dewa Civrake de zî, na qir kerdene û kom mezele peyda bena. Beral Efendî yo namdar, ebe pancas û çar kesî, ju neqebe de, bi planê serdarê Tirkan ‘alpdogan’ ju neqebe de yênê qir kerdene. Aşîra Xormeçikanê ke na dewe de mendê, zêdeyê xo qir bîye. Doktor saîd, tornê Beral Efendî yo. Nameyê maye ‘Zore Xanime’ ya, nameyê pî ‘Awasê îvisê Kewe’ yo. 1935 de yêno Dinya. 1941 de, pî mireno. Maye, 1941 de, ebe derezayê xo, ‘(Bertal efendîyo Qijkek)’ zewecîna. 1944 de, dewa Civrake de, mektebê Tirkan virazîno. Saîd şono mekteb. 1949 de mekteb qedêneno, a serre, aşma êlule de, şono şuka Dêrsimî de mektebo newe (yo ke cira vanê ‘yatilî’) waneno. Sınıfa didîne de, îmhîhanê bê pere wendene qezenc keno û wendena xo, Balikkesîr de dewam keno. Mektebê mabênî û lîsa, îta de qedêneno. 1955-56 de, mektebê fakulteyê Tipîyê îzmirî der o. Sinifa didîne de, qeydê xo, fakulteyê ‘çaba’ yê Îstanbulî de virazeno. Îta de, 1962 de mekteb ebe serkewtene qedêneno. Nê seran de (1959 de) kenê nezaretê ‘bin çimî’. O, endî, gorê zalimanê tirkan, ‘teluke yo’. Saîd, endî doktor o. Zanyar o, roştibîr o, sîyasetmedar o. Îta de, çîyo ke zaf muhim û tarixî yo,wayîrê zanyarîya Kurdistanî bîyene ya. Sareberzkena Dêrsimî ra dime, vate û zanyarîya Kürdistanî, zaf şikîyo, asîmîlasyonê Tirkan, Her ca û hama her kesî kerdo binê bandura xo. Hîsê Kurdistanîye, hîsê zaneyê tarixa Kurdistanî, zaf şikîyo. Said, bi nê şert û mercan de, rew ra resto zanrayîya welatî. Endî seba Kurdistanî rayan der o. Henî rayan der o ke, ebe a zanyarîye, çar parçeyê Kurdistanî ser o, fikirîno, çare ra gêreno, qesî keno, xebetîno. Coka ke seba ey, başur, bakur û sîndorê kolonyalîstan çîn o. Ey, nê sîndoran, mezga xo ra veto. Erzurum der o, wan der o, Bitlîs der o, Muş der o, Çewlig der o, Amed der o, koyan der o, Xaniqîn der o, Zaho der o. Eleqedarê xo ebe peşmergeyanê başurî esto. Ebe Partîya Demokratê Kurdistanî û Mele Mistefa berzanî eleqedar o. Şar, ci ra hes keno, ci ra vanê ‘Doktor Şivan’. Şarê Başurî ci ra henî hes kenê ke, gege bi sarreyê ey ser o sondî kenê. Dr. Şivan seba gerîla vetene fikirîno. No, o waxt fikrêde zaf muhim, zaf bi tarixî yo. Ebe nê fikrî, bi hevalanê xo, 1971 de, Partîya Demokratê Kurdistanî (P.D.K.) awan keno. Naye ra dime ‘qal mekerê’. Zerreyê mi lerceno,xaxê mi lercenê. Mixenetîya welatê ma, nê mordemê roştîye, nê zanyarê girsî, ebe plan û kayê dewleta Tirkan, ey û hevalê ey (Hasan Yıkmış-Bırusk),Silêman Muînî, axir kişînê. Hîna- hîna zî, seba zelal bîyena na bîyere ser o qal kerdene dewam keno).
Çîyo ke îta de zaf bala mi ancena, aşîra ma ya ke, zaf bîya asîmîle, zaf bîya vila, serran ra tepya zî zêdeyê înan bi çepê Tirkan ra yê, zanayê Kurdistanî zaf şenik a,(ewro qismê welatperzan ra dot, zêdeyê xo, ebe çepê Tirkan û chp yî der ê), no mordem, ê serran ra se bîyo wayîrê nê zaneyan û zanyarîye! Waxto ke mi nameyê ey, serranê 1970 ê verenan ra heşênabî, mi qet bawer nêkerdê ke, no mordem aşîra ma ra yo. Mi zen kerdê ke, Amed ra yo, başur ra yo. Serran ra tepya ke mi zanit no mordem dewa Civrake ra yo, aşira ma ra yo, ez şaş menda. A roje ra nata, ez xo bi xo naye vana;
‘Raya welatperezîya ma de rêça ey esta’.
A rêça ke, mi serran bi serran, wayîrî nêzanitêne. Her çi, bi waxtê xo de ke bêro fikirnayene, her het ra rind fam beno.Tayê mordemî, rast ke ‘mordemê tarixe’ yê. La no her kesî ra nasib bêbeno. Reyna naye zî vajî ke, welatê ma de, nê mordemê tarixî, waxtê xo de, rind nênê fam kerddene. Çiqas demo ke, ez nê mordemê ma yê tarixî, nê mordemê roştîye, nê ‘doktorê tarixa ma’ fikirîna.
Civrake fikirîna, Bertal Efendî fikirîna, jarîya ma wa ke hîna rind nênusîya fikirîna. Şima zanenê ez çîyêde bîn fikirîna; na tarixe, nê mordemê tarixî, no handay zulim û sareberzkerdene, qey bi zonê ma nênusîyo, qey bi zonê ma hîna rind nêno fam kerdene, ez naye zî fikirîna.
Roştîya ma de, ju roştîya girse, ebe Doktor Şivanî xurba bîya, hey wax!
Doktor Şivanî fam kerdene; kamîya ma, rastîya ma, tarixa ma, zonê ma fam kerdene wa. Doktor Şivanî fam kerdene;verba asîmîlasyonî vinetene wa, no zî, zonê ma zaninete û qesî kerdene wa.
Ruhê to, ma ra qilavuz o mordemê tarixî!
Verê to ra, ebe zerîya xo, bi hurmet vindena Doktor Şivan!
Verê to ra, ebe zonê dewa Civrake, ebe zonê Kalikanê ma, ebe Kirmanckî, bi hurmet vindena.
Îlhamî Sertkaya
7-12-2013
Vateyê verînan ê Afrîqayijan esta. “Hetanî ke şêrî tarîxê xo nênusî, ma sanikanê seydaran goşdarenî.”
İlhamî, ez ha rewna nuşteyanê to wanena. Keyeyê to awan bo. La peynî de mezgê mi de cemedîya ke, to hîn mesela fehmkerda. Yanî tarîxê ma ganî/gera hem bi destê ma, hem zî bi ziwanê ma wa bêro nuştiş.
Homa / Heq gureyê to raşt bîyaro.
Brêz Ehmedê Dirihî;vateyê to rast o. Canê to weş, emrê to derg bo. Dezenformasyon û manîpulasyonê bi zonê Tirkî zî mezga ma, tarixa ma ra durî kerdo.