Di serrî yo ke hêvî eşta zere: Selahadîn Demîrtaş

Wexto ke aşma hezîrane de weçînayîşê serekkomar û parlamentoyê Tirkîya bî, namzedanê partîyanê tirkan propagandayê xo serbest û azad televîzyon, mîtîng û rojnameyan de kerdêne. La yew merdimî peyê beran ra, pê avûkatê xo mesajê xo dabîyî teber, zere ra kewtbî weçînayîşî, waşt partî û dewaya kurdan raver bero. Ewro tam benê di serrî ke Selahadîn Demîrtaş, beno ke no taw hepsîyê Tirkîya yo tewr namdar, tewqîf bîyo. Aşma êlule de Demîrtaşî cezaya çar serran û heşt aşman girewte. Heta ewro derheqê cuya ey de qeraro peyên nêdîyayo. Yew portre.

Roja 03. teşrîna peyên a 2016î de hemserekê Partîya Şaran a Demokratîke (HDP), Selahadîn Demîrtaş, sey xeylê endamê HDP yê bînî, tewqîf bî. Surprîz nêbî, prosesê wedardişê masumîyetê parlamentaranê HDP temmuza 2015 de dest kerdbî ci. Demîrtaşî bi xo çend aşmî raver zanabî ke ey erzenê hepisxaneyî. Sebebê tewqîfkerdişî yo resmî kî “piştîdayîş û propagandaya rêxistina terorîste, PKK” îlan bîya. Sebebêde pêroyî yo ke hukmê OHAL (halo îstîsnayî) de keyfê Erdogan û rejîmê xo ra gore seba dişmenanê xo ame xebitnayene (û hîna yeno xebitnayene), la eslê xo de bêbinge yo. Çi esto ke, eke dadgerê tirkan waştişê dozgerîye rê îtaet kenê, 140 serrî ceza ha pabeyê Demîrtaşî yê.

Ma kam o no merdimo ke partîya tirkan hende ci ra tersenê? Merdimo ke seba tirkan terorîst bî, seba kurdan kî sembolê hêvî? Merdimo ke çapemenîya dinya de sey aştîber û Mandelaya kurdan name bîyo?

Keyeyê Kirdan

Selahadîn Demîrtaş 10. nîsane 1973 Xarpêt, Pali de maya xo ra bîyo. Keyeyê Demîrtaşî kird (zaza) o, ziwanê xo yê dayîke kî kirdkî (zazakî) ya. Seba ke domanêde rindek bî, waşt nameyê “Eser”î pira nê, la badê cû nameyê ey o resmî bî “Selahadîn” û êndî henî mendo.

Pîyê Demîrtaşî, Tahîr Demîrtaş, tesîsatkar bî. Lajê ey uca de gureyayêne, dest dayêne pîyê xo. Wexto ke bar kerd Dîyarbekirî, bi taxa Sûrî, vanê ke domanan bi gozan xare kay kerdêne (pere çin bî o wext). Ewro Sûr xan-xirabe yo, bîyo xatiraya domanênî.

Di birayê xo û çar wayê xo estê, pêro pîya hewt doman ê. Yew waya xo, Aygule, huqûqnas a û sey Selahadîn Demîrtaşî avûkatîya serbeste kerde. Di wayê bînî kî bîyê malîmî û waya çarine sey dîzaynkare gureyena. Yew bira muhendîsê tekstîlî yo. Keyeyê Demîrtaşî nimûneyêde rind yê raverşîyayîşê komelkî yo. Pêro wayîrê meslekanê serkewteyan ê; no seba îmaj û karîyerê sîyasetî avantaj bî.

Birayê xo yo bîn meselêna ya. Nuredîn Demîrtaşo ke vîst û di serrî bî, cezaya hepisxaneyî werde. Wexto ke tahlîye bî, sey serekê partîya BDP aktîf bî û ancîya verba cezaya hepsî de mend û na rey rema şî Qandîl bî tewrê PKK. Nê serranê peyênan de Nuredîn Demîrtaşî virendîya DAÎŞ de mucadele da. Bêguman, medyaya Tirkîya o xo rê kerd hedef, pê Nuredîn Demîrtaşî ceribna îmajê birayî sist bikerê, ey goreyê propagandaya xo xêz bikerê.

Cinîya Demîrtaşî, Başake, ey domanênîya xo ra nas û hes kena. A bi xo kî keyeyêde feqîr ra ameya, ewro malime û wayîra di kênayan a. Di kêneyê Demîrtaşan estê: Delale û Dilda. Merdimo ke resimê keyeyî gêno, tey nîyadano, di kênayê şîrinî, cinîya zerrîşenika perwerdebîyaye û merdimê keyeyî, avûkatê heqanê merdiman, kirdo xas û sîyasetmedarê ciraameyeyî vîneno; karîzma û karîyerê Selahadîn Demîrtaşî rind fehm benê.

Perwerde û Gamê Sîyasî

Selahadîn Demîrtaş 1990 de Lîse ra mezûn bî, serrê ra dime ezmûnê unîversîte girewt ke şêro Îzmîr “Xebitnayîşê Deryayî“ biwano. La Demîrtaşî pê ê beşî qayîl nêbî û 1993 de ancîya kewt ezmûnan, na fay xo şana hetê unîversîteya Anqare û uca de dest bi wendişê huqûqî kerd.

Tayê vanê qeder, tayêna vanê aqil bî. Labelê hebikê mendbî ke Demîrtaş şêro sey birayê xo tewrê gerîlayan bibo. 19serrîya xo de hevalanê ey ê wextî ci ra vatbî ke mesela kurdan bi sîyaset ney, la bi ceng û çekan çareser beno. “Senî beno ke ti hîna wanenî, la her kes şono koyan?” Peynîye de Demîrtaş îkna bibî, la kontakê xo yê PKK ke waşt ey bero koyan, tewqîf bî. “A game de mi fam kerd”, Demîrtaş badê cû rojnamegeran ra vano, “ke mucadeleya sîyasî û meşrûye hîna tesîrdar a”.

Demîrtaşî qerar da ke nêbo cengdar û nîya wendişê xo ra dewam kerd. 1998 de beşê huqûqî ra mezûn bî, cêra ra Dîyarbekirî û uca sey avûkato serbest gurîya. Pisporîya Demîrtaşî beşê heqanê merdiman bî. Rew bî namdar. Avûkato xirt bî, vejîya koyan ke meyîtanê şehîdanê gerîla peyser bîyaro keyeyan ke ê cendeganê domananê xo wedarê. Pede-pede o çimê dewleta tirkan de sey hetkarê terorîstan ame dîyene. Ey no kar heta serra 2000î ramit. Demîtaşî a serre – sey Osman Baydemîrî – sermîyanîya avûkatîya heqanê merdiman kerde. Hetta mîyanê awankeranê “Rêxistina Efû ya Mîyanneteweyî – Beşê Dîyarbekirî” û Weqfê Heqanê Merdiman ê Tirkîya de cayê xo girewto. Serra 2004 de bî serekê Rêxistina Heqanê Merdiman, wezîyeto ke raver ra yê Wedat Aydinî bî – heta ke 1991 de amebî kiştene.

Karê Demîrtaşî mabencî bî: roje bi roje mabênê temsîlkaranê dewleta Tirkîya, sazger, dadger, esker, ajan û polîs, û fermandaranê PKK de muzakere kerdbî. Nîya, werte de mendbî û ewro kî ha uca r’ o: Hetê ra dewleta tirkan, heto bîn ra PKK. Hedefê Demîrtaşî tim aştîye bîye. Merdimo ke goşdarîya qiseykerdişanê xo keno, di çekuyê ke tewr zaf vejîyenê werte “aştî” û “çareserî” yê.

Peynîya serra 2006î de Demîrtaş wexto kilmek de leşkerîya xo kerde û gama ke racêra, ofîsê xo yê avûkatîye kerd ra. Serra 2007î de karîyerê xo yê sîyasî dest kerdbî ci: weçînitişê a serre de Demîrtaş bi pêşnîyazê dorûverê xo û partîyanê sey DTP, EMEP, ÖDP û SDP (ke pêro pişt dayêne hereketê “hezar namzedê omidî””) sey namzedo xoser xo da weçînitene û peynîye de kewt meclîs.

Sîyasetmedar

Serra ke kewt meclîs, 2007 de, Demîrtaşî wezîfeya serparlamenterî ya DTP girewte. Badê ke partîya DTP ameye wêdardene, pêro endamî şîyê partîya newîye kerde ra: BDP. Weçînitişê sermîyanîya BDP de Demîrtaşî 289 rayan ra 288 rayî girewtî û nîya bî serekê BDP. Eke ma rêça sîyasî ya Demîrtaşî ya wextê BDP û DTP têver o nîme, merdim şîkîno vajo ke Demîrtaş wextê BDP de hîna zaf sîyasetmedaro aktîf bî.

Qirkerdişê Roboskî û dawayê KCK de beşdar bî. Demîrtaşî û partîya xo waşt ke kurdî Tirkîya de bi ziwanê kurdkî xo mahkeme de biseveknê. Weçînitişê serra 2011î de Demîrtaş reyna sey namzedo xoser ame weçînitene.

Serra 2012 de kadroyê BDP ra xeylê kesî bîyî beşdarê partîya newîye HDP. Demîrtaşî bi xo awankerdişê partîye de rolêde muhîm kay kerd. HDP do partîyêda bêemsale bibîyêne: reya verêne bena ke partîyêda kurde barajê %10 vêrena ra. Demîrtaş kî ser de. Fîgen Yuksekdag ra pîya sey serekê HDP ameyî weçînitene. Karîyerê xo yê sîyasî serra 2014î de cayêde muhîm cêno, çike a serre Demîrtaş kewt weçînitişê serekkomarîya Tirkîya. Ey ra teber hîrêna namzedî xo danê weçînitene: Erdogan û Îhsanoglu. Demîrtaş bi %9,77 bî hîrêyin. Axir, weçînitişê 07. hezîrane 2015 de HDP û Demîrtaşî pîya baraj rijna û bi %13 û 80 parlamentaran kewt1i parlamentoyê Tirkîya.

Bi serfirazîya HDP Demîrtaş û partîya xo çimê Erdoganî de bîyî tehdîd. Bi netîceyê %13, hukmatê AKP mecbur mend ke koalîsyon rono, ney ra ver 13 serrî zafêrîya parlamentoyî destê AKP de bîye. Demîrtaşo ke parlamento de da zanayene ke HDP caran AKP de pîya nêgurîna, çepikê girsî girewtî. “Muzakereyo qilêrin çin o. Ma destûr nêdanîme ke ti benî serekkomar”. Seba prensîbanê xo Demîrtaş pîroz bî, çi esto ke peynîye de AKP ancîya reşte hedefê xo.

Weçînitiş ra dime yewna weçînitiş ame, la HDP fayna serê barajî de mende. Erdogan destê xo yê aştîwaz kurdan ra ant û cêra ra sîyasetê 1990an: zilm û teda kurdan ser o varna. Wexto ke Kobanî duştê DAÎŞ de xo ver o dayêne, Demîrtaş ver bi Erdoganî de vejîya. Serkewtişê Kobanî kurdanê Vakurî ser o tesîr kerd, HDP rê bî faydeyin. Kurdan dî ke Erdogan xeyrê înan nêwazeno. Demîrtaşo ke tim ceribna aştîye bisevekno, dî ke her di hetî, dewlete û PKK, xo seba ceng amade kerdêne. Çîkê mendbî ke adirê cengî reyna webo. Peynîye de webî: 20. temmuza 2015î de hêrişê Pirsûsî de 33 însanan canê xo dayî – zafêriya înan kurd bîye. Demîrtaşî da zanayene ke peyê hêrişî de dewlete esta û fermandarê ci Erdogan o. Ceng cêrabî ra, hem kuçeyan de, hem warê sîyasetî de.

Hepsîyo Tewr Namdar

Serre 2016 a: partîyanê tirkan HDP sey terorîstan nîşan da. Kayê înan qilêrin o, wazenê ke masunîyetê parlamenteranê HDP o teşrîî bêrê wedardene ke înan tewqîf bikerê. Peynîye de kî planê înan yeno ca: 4. teşrîna peyên a 2016î de des û yew parlamenterê HDP yenê pêgirewtene. Şewlete hemserekê partî, Selahadîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag, parlamenterê Nursel Aydogan, Sirri Sureyya Onder, Selma Irmak, Zîya Pîr, Ferhat Encu, Gulsere Yildirim, Îdrîs Baluken, Leyla Bîrlîk û Îmam Taşçier zereyê keyeyanê xo de hetê polîsê tirkan ra tewqîf benê. Sureyya, Onder, Pîr û Taşçier caverdînê, ê bînî badê wedardişê masunîyetê xo kewenê hepisxaneyanê cîya-cîyayan. Goreyê vatena cinîya xo Başak, Selahadîn Demîrtaşî zana ke dewlete waşt ey bierzo hepisxane. Nas û dostê ey ci ra vato ke biremo, la Demîrtaş qebul nêkerdo.

Ewro dorê 1/3 yê endamanê HDP hepsî yê. Înan mîyan de Demîrtaş hepsîyo tewr namdar o. Reqibê Erdoganî yo, serekê hêvîya kurdanê Kurdîstanê Vakurî yo. Seke ma sere de da zanayene, Demîrtaş ewro tam di serrî hepisxane de nişeno ro. 31. gulane 2017 de Demîrtaş kewt grevê vêşanîye û henî piştî da hepsîyanê bînan. Eynî şan de grevê xo qedêna, çike halê hepsîyanê bînan ame rindêrkerdene.

Emser Demîrtaşî hepisxane ra bîbî namzedê weçînitişê serekîya Tirkîya û 8,84% girewt. HDP reyna besekerd barajî birijno û bikewo meclîsî. Demîrtaş hîna hepsî mend.

Avûkatê Demîrtaşî, Mahsûnî Kahramanî, da zanayene ke qet yew çime çin o ke ke Demîrtaşî piştî daya rêxistinêda terorîste, teyna semedê qiseykerdişanê xo yê parlamentoyî hîna ey zere de pêcênê û serbest nêverdanê. 7. êlula 2018î de qerarê mehkeme ame: cezaya çar serrî û heşt aşmî. Sebebo resmî qiseykerdişê Demîrtaşî yê newroza 2013î bî: ey uca hîrê şehîdê Parîsî yad kerdbîyî. “No qerar qerarêde sîyasî yo”, Seruhan Oluçî, hetkarê serekî yê HDP, va. Demîrtaşî bi xo derheqê qerarê mehkeme de fikrê xo nîya ard ziwan: “Bi seyan endamê partîya ma newroze de ameyî kiştene. Eke şima vanê ‘to propagandaya terorî kerde’, çike mi şehîdê ma yad kerdî, o wext ez qeseyanê xo peyser nêcêna, cezaya mi 1.000 serrî bo kî!”

Herçiqas ke pêro kurdî pê sîyasetê Demîrtaşî qayîl nêbîyî – tayêne rê zêde çepgir bî, tayêne rê kî zêde aştîwaz bî – ewro o bî sembolê hêvîye. O neteweperwero kurd o, la ney ra kî dot sîyasetê pêro Tirkîya keno. Eke hepisxaneyî ra vejîno, potansîyelê Demîrtaşî esto ke seba kurdanê Vakurî çareserîya aştî bivîno. Vizêr, serrgêra tewqîfbîyayîşê xo de, Demîrtaş û hemhepsîyê xo mektuba rakerdîye beyan kerde. Va, “Ma hîna bi israr mucadeleya xo seba demokrasî, azadî û aştî ramenîme. Darbeya 4. teşrîna peyêne hîna peynîye nêreşta, nêresena. Duştê pêro tedayan de ma vizêr ra gore ewro hîna pêt îme.”