Deyîrbaz Kerem Sevînçî de Roportaj

DêrsimInfo (DI): Kek Kerem, xo ma rê dana nas kerdene? Ti kotî ra ya, key maya xo ra bîya, kotî nişena ro? Ti kotî û key şîya mekteb?

Kerem Sevînç (KS): Heme çîyan ra ver ez wazena wendox û goşdaranê şimayê erjayeyan rê selamanê xo vajî.

DI: Sipas.

KS: Ez serra 1976 de qezaya Dîyarbekirî Pîran (bi tirkî: Dicle) de dadîya xo ra bîya. Hetanî 19serrîya xo ez tîya de menda. Dima semedê perwerdeyê unîversîte ra ameya Dîyarbekir, serranê verênan de zî semedê perwerdebîyayîşê muzîkî ra mi xo Îstanbul de dîyo. Badê ke mi perwerdeyê waranê teknolojîyanê qeydî, teknîkê eyarê mîkrofonan û armonî de qedênaybî, gêra ra bi Dîyarbekir. Mi ke serra 2000 de warê cografya de perwerdeyê xo qedêna, mi dest bi perwerdeyê lîsansê berzî yê warê zanyarîya feza kerd. Serra 2002 de mi semedo ke sinavê konservatuarî qezenc kerd, mecbur mend ke perwerdeyê lîsansê berzî bîyarî peynî. Serra 2003 de mi sinavê deyîrbazîye yê TRT qezenc kerd û wextêk TRT de xebitîya. Ez hewna xebata xo ya muzîkî Dîyarbekir de dewam kena û noca de ciwîyêna.

DI: Keremê xo ra tayê karîyerê xo yê muzîkî ser o qisey bike. Hunermendîya xo senî dest pêkerde?

KS: Ez vana qey serranê wendegehê mîyanênî de na sewda dest pêkerde. Hemserê mi ke tim xeyalê bîsîkletan de bîyêne, wa mi ê serran de xo de sey xelata karneyêkê holî hewnê baxlemeyêk dîyêne. La rasta ci, eleqeya mina rastikên a muzîkî nêmeyo dîyin ê 1990an de reşte. Grûba maya verêne “Koma Kulikên Med” de mi dest bi xebatêka aktîf a muzîkî kerdo. Mi a grûbe de baxleme, tembure, cure û gîtar cinitêne. Aye ra zî wet solîst bîyêne. Çiqas ke ma ê serran de xebatê ke ma grûbe reyde ardê meydan, nêkerdî albumêk, tesîrê înan mi û muzîkê mino nikayênî ser o zaf o. Tesîro tewr muhîm zî o bî ke mi hişê xo ke ziwanê xo yê dayîke de kilaman vajî, ê serran de girewto.

DI: Heyatê xo de kamcîn hunermendan ti tesîr kerdo?

KS: Vengê Rençber Ezîz, Alî Baran û Şakîroyî dewrê domanî û ciwanîya mi de mezgê mi de cayê xo girewtê. 13-14serrîya xo de ez pêheşîya ke yew mêmanê ma behsê heyatê trajîkî yê Rençber Ezîzî kerdo. Dima, şewanê zimistanî de ke derg û vewrin û bê elektrîk vîyartêne, mi cinitoxê kasetan ke dês ser o aliqnaye bîyo, girewto û hetanî ke pîlê ey biqedênayêne, mi goşdarîya Rençber Ezîzî kerdêne.

DI: Albuma xoya newîye “Lome” nê rojan vejîya ya kî vejîna. Ti “Lome” senî tarîf kena?

KS: “Lome” yew konsept o ke ez hem rastîya maya kulturkî û roştîya venganê mayê otontîkan ra, hem zî faydeyê perwerdeyê muzîkê rojawanî ra viraşto. Mi ceribna ke hîsêde akustîk merkezê gîtarî ra bivirazî.

“Lome” nameyê yew kilama albume zî nîyo. Manaya pêroyî de, ez ke şîya ser ke rastîya lomêka zafêrîya kilamanê albume vejîya mîyan, mi qerar da ke no name bikewo albume ro.

DI: Ti 15 serran ra deyîrbazîye kena. Ti derheqê hunerê kirmanckî (kirdkî/zazakî) ewro vana se?

KS: Aşmeyanê peyênan de mi nuşteyêko balkêş wend ke tede UNESCO zazakî verê tehlukeyê vîndîbîyayîşî de kategorîze kerd. Mi nêşaya ke hesîranê xo rê wayîr bivejî, zerrîya mi dejaya. Nişka ve ra des serrê verê ma amey mi vîr. Mi senaryoyê vîndîbîyayîşê kulturê xo sereyê xo de xeyal kerd û zaf kewta xo ser. No semed ra lazim o ke zazakî wayîrê meqale, şîîr û kilaman bibo. Na babete de wezîfeyê ma ciwanan girs o. Ganî ma ziwanê xo keyeyan ra bivejê û bîyarê kuçe, unîversîte û dezgehanê kulturî û hunerî.

DI: Deyîrbazîya kirmanckî ewro zehmetin a. To ra gore problemê tewr girsî çik ê?

KS: Fikrê mi ra gore zazakî ziwanêkê holo nuştekî û yê deyîran o. Tabî xeylê zehmetîyî tede estê, înan ra tewr muhîm zî varyantê cîya-cîyayî yê zazakî yê. Varyantê mintiqayanê Qoçgîrî, Dêrsim, Pîran, Çewlîg, Gimgim û Çermugî, çiqas ke sînorê înan tam bellî nîyê, yeno zanayene ke înan mîyan ferqî estê û na rastîya ma hemîne ya. Labelê ez naye sey dewlemendîye vînena. Ez vana qey zêde ristimê zazakî çin bibîyêne, hende varyantê fekan zî çin bîyêne.

DI: Xebata to de kamî hetê to kerdo?

KS: Ez şêna vaja ke mi embaz û westayanê xo ra ke kurmanckî û kirmanckî de muzîk virazenê, gelek teşwîq û destek girewtîbî. La ez vana ganî hevalê xoyê sînayeyî Mehmet Atlî rê ke mi ey ra albume de yew kilame vate û Mehmet Akbaşî rê ke mi ey reyde yew duet viraşto, sipasdarîya xo vajî.

DS: Ti ancîna (onca) wayîrê arşîvêde girs ê kilamanê kirmanckî û kurmanckî ya. Yanî ti kulturê ziwanê xo rê wayîr vejîna. Hedefê to naye de çik o?

KS: Arşîvkarîya muzîkî caran koleksîyonviraştiş nîyo, ez naye rê dest nêdana. Ez rey-rey dest nana no arşîvê mi ra, no arşîv rastikên xebatanê mi roşn keno. No arşîvê mino ke eserê lebata xoya kulturkî yo, heme hunermendanê kurdan rê akerde yo. Ez ser o fikirîyêna ke aşmeyanê verê ma de ez pê raya çapemenîye arşîvê xo pêro dezgehanê huner û kulturî yê Kurdîstan,Tirkîya û Ewropa rê ke wazenê no arşîv reyde bixebitnê, birusnê.

DI: Ti bi tirkî kî lawikan (deyîran) wanena?

KS: Helbet vana. Ez tayê kilaman hem performansanê xoyê ganîyan de hem zî konseranê xo de bi sînayîş wanena. Aye ra zî wet ez goşdarîya muzîkî kena ke cayanê cîya-cîyayan ê dinya de plano verên ê unsûranê etnîkan de yo. Hetta ge-gane ez ke rast ro grûbêka hol a goşdaran bena, a game de cinitişê ê kilamanê xeriban de zaf zewq gêna.

DI: Ti ke 15 serran ra kilaman vana, verê cû qet vatişê kilamanê kurdkî de zehmetîye ante ya zî teda dîye?

KS: Ez vana qey ma zafê manîyanê nê mewzûyî çareser kerdî. Xora, ê sahneyî ke ez înan ra silayîye gêna, mi semedê muzîkê xo ra û verê fikranê xoyê hunerkî de dawet kenê. Ez ke tey vejena ke xoser wendişê kilamanê xo de teredut estbo, xora ez a silalîye betal kena.

DI: Ti kilamanê xo kamcîn krîteran ra gore çînena we (vijnenî)?

KS: Ez ceribnena ke winî besteyan bivirazî ke ez şêna înan pê reng û vengê xo bixemilnî. Ez no viraştişê besteyan de ceribnena ke xo rê qûralanê şidênayeyan ronî, çike eke yew hunermend no esna de rastîya xo ra biremo, peynîya peynîye de karêko nêmcet vejîno meydan. No zî mi ra gore nîyo.

DI: Viraştişê muzîkî de ya kî esnaya qaydeyanê albume de qet demê taybetî, mavajîme zaf gamê pozîtîf ya kî negatîfî estbî?

KS: Ez wazena qalê serranê kehenan bikerî. Beno ke cewabê persê ke ez çira bîbîya muzîsyen –naye zaf-zaf mi ra pers kenê- no anektod de nimitkî yo.

Ez ke 9-10 serrî bîyêne, Armenîstan û Kurdîstanê Başûrî ra nasanê xo kasetê vîdeoyî ardêne pîyê mi. Pîyê mi kî venga apanê mi dayêne û pêro pîya bi nimitkî peyê perdeyanê cadayeyan de bi vengêko kilm qayîtê vîdeoyan kerdêne. Seba ke ez nuxrîyê keyeyî bîyo, wezîfe zî dayêne mi. Mi verê berê teberî de nobete girewtêne. Eke mêmano dawetnêkerde yan zî kesêko bîn bivejîyayêne, mi vera tedayêk de veng dayêne. Ge-gane maya mi ameyêne teber ke nobetê mi ra xo emîn bikero û mi keyber ra şênayêne biewnîyî vîdeoyanê televîzyonî ra: merdimêkê erdîşin ke puşî daybî xo ra û destê xo de bi saz qirayêne, deyîran vatêne. Wa mi o wext tam fehm nêkerdêne ke naye çirê qedexe bîyêne.

Wexto ke rîyê mi ame, min dima fehm bikerdêne ke ê kesê ke sazê xo rinda rindek cinitêne, Şivan Perwer bîyo.

DI: Projeyê toyê bînî estî? Ti wazena îstîqbalê ma de se bikerê?

KS: Ez nika ra Şêx Saîd û Seyîd Rizayî ser o projeyêko enstrumental û senfonîk virazena, naye ser o gureyena. Ez nika ra zaf kewta heyecanan.

DI: Destê to tern bê. Wendoxê ma şîkînê albuma to kotî ra biherînê?

KS: Erê, serrêka qefilîyaya ra dime albuma mi “Lome” reşt destanê goşdaran. Ez rind zana ke goşdarî a albume rê do wayîr bivejîyê. Reaksîyonê ke mi girewtê, zaf hêvîdar bîyê. Kam ke wazeno albume marketanê muzîkî ser o bierîno, şêno keyepelê mino resmî www.keremsevinc.com ra bi şekîlêko bawerdar wayîrê albume bibo.

DI: Ma tîya (îta) ra sipas kenîme, ti weş û war bê.