Aştî û Aqil

Şaîr Cahît Sitkî Taranci şîîra xo ya  “memleket isterim” (welatê wazeno) de vano:

“Ez jû welat wazeno

Asmênê xo kewe, darberê xo kesk, hêgayê xo çeqer  bo

Wa cayê çûçikan û çîçegan bo

Ez jû welat wazeno

Ne serran de derd, ne kî  zerrîyan de hesrete bibo

Wa qewxaya biratîye rê  peynîye bo

Ez jû welat wazeno

Ne ferqê dewlemend û feqîrî, ne kî  ferqê min û to bibo

Wa roja zimistanî çê û alanga her kesî bo

Ez jû welat wazeno

Emr ramitene, sey heskerdiş  zere û can ra bo

Eke gerreyêde mi bibo, wa o kî poxê merdene ra bo”

Cahît Sitkî Taranci 1910 de Amed de ameyo dinya. Nameyê çêyê xo bi tirkî “Pîrînççîzadeler” o. Kurdanê Amedî ra yo. Herçiqas ke şîîrê xo bi tirkî nuştê kî ruhê xo ge-ge bi şîîranê xo do nas kerdene. Derdê Cahît Sitkî kî aştî û têdûştî ya. La kam goş nano Cahît Sitkî ser? Wextê Mistefa Kemalî yo. Pelê daran bîlê bê emrê Mistefa Kemalî nêlewînê. Kes bê emrê Mistefa Kemalî bîna xo bîle nêşikîno bîcêro. Qudret ey der o, selahîyet ey der o, morê îqtîdarî destê ey der o. Ne kurd, ne tirk, ne ereb, ne çerkez ne kî şarê bînî fendê ey raşt kenê. Kesê ke  îsyan kenê ya kî nîyetê xo  bi îsyan der o, înan kî jû bi jû qetl keno. Nimûneyê nê qirkerdişan zaf ê. Qoçgirî, Şêx Sêîd, Dêrsim, Zîlan, Çerkez Etem, hevalê xo ûêb.

Nîyetê şaranê Anatolîye aştî û têdûştî ya. La nîyetê Mistefa Kemalî nîya nîyo. O wazeno ke vernîye ca bido linganê xo. Dîktatorîya xo zixm kero û peyê cû kî jû bi jû vatenanê xo bîyaro ca. Henî kî keno. Peynîya peyêne de çin bîyene ra miletê tirkî virazeno. Îdeologê nê fikrî zafêrî tirk nîyê. La tersanê Mistefa Kemalî ra benê tirk. Bi aye kî nêvindenê, înkarîya xo ser o tirkêde zulimkar, bêmerhamet, qetilkar û xalîs tirk virazenê. No tirk tirko bitahluk o û gonîwer o.

Bi se serran dewam kerd zulmê nê zulmkaran. Peynîya peyêne de tebat nêmend şarê kurdî de, şarê çepkîrî de, şarê demokratî de. şarê bisilmanî de, şarê elewî de. Ewro her kes xo het ra heqanê xo wazeno. La îqtîdarê Mistefa Kemalî hona hukmdar o, hona fendkar o, hona xapênok o.

Nê şaranê Anatolîye ra şaro kurd  bi se serran o binê bandure der o. Ge-ge binê bandura selçukan de, ge-ge binê bandura osmanîyan de, ewro kî binê bandura tirkan der o. Tirk xerîb o. Tirk şiwan o. Tirk şiwaneyê Asyaya Mîyanên o. Koyanê Asyaya Mîyanêne ra ame û bî bisilman. Çênê xo day ereban û bî dostê ereban. Peynîye de mintiqa Mezopotamya de bî hukmdar. Kurdan ci rê ray kerdî ya û xo eşt Anatolîye. A roje na roje bi nameyê dostîye çikê kurdan bî dest ra girewt. Zaf xirabî ardî kurdan ser. Peynîya peyêne de kî kurdan ra vat tirk û înkar kerdî.

Mucadeleyêde girse û birûmet ra dime kurdî duştê şaranê dinya de kurdîya xo îspat kerde. Dostan û dişmenan şaro kurd dî û verê şarê kurdî de vileyê xo na ro. La îqtîdarê Mistefa Kemalî hona dewam keno. Kam beno hukmat wa hukmat bo, îqtîdar de Mistefa Kemal vinete yo. Coka fend hona îqtîdar der o, zure hona îqtîdar der a, xapênokîye hona îqtîdar der a.

La dinya dinyaya verêne nîya. Kurd kurdo verên nîyo. Rojhelato mîyanên gîrîno. Her çî ya vurîno ya kî vurîyayîş ser şono. Kurdistanê Başûr sereyê îqtîdarê Mistefa Kemalî dejneno. Kurdistanê Rojawanî zereyê îqtîdarê Mistefa Kemalî fîno werê. Kurdistanê Rojhelatî de kar sey vatena îqtîdare Mistefa Kemalî rayir ra nêşono. Kurdistanê Vakurî hîris serran ra zêde yo mezgê îqtîdarê Mistefa Kemalî çilqneno. Bi vateyo kilm, îqtîdarê Mistefa Kemalî zor der o. Çare nêmendo. La hona bi fendan o. Hona destê xo seba aştîye derg nêkeno. Hona mezgê xo de xapênokîye vinete ya.

Îqtîdar vano çi wa vajo. Fesadî û qetîlan çi fend çarnenê wa biçarnê. Meqsedê înan qetl û şer o. La aştî sey mewsîmê wisarî yo. Aştî kewetîya gul û sosinan a. Aştî têdûştî ya. Aştî huyayîş o, haştî dewlemendî ya, aştî biratî ya. Aştî ma kurdan rê çîyêde bêemsal o. Ma nêşikînîme aştî ra derbaz bibîme. Heqê de ma yo nîyanên çin o. Aştî nameyê ma yo, peynameyê ma yo. Aştî nan û awa ma ya. Aştî heq û huqûqê ma yo. Ma aştî yîme, aştî kî ma ya.

La qet çîyê bê aqilî nêbeno. Xapênok ke îqtîdar de bo, aştî bê aqil qet nêbeno. Fend ke îqtîdar de bo, aştî bê aqil qet nêbeno. Aqil muhîm o. Aqil dîplomasî ya. Aqil polîtîkaya aştî ya. Aqil her çî yo.

Şer kerdene yê her kesî ya. La aştî karê biaqilan o. Her kes şikîno şer virazo. La her kes nêşikîno aştî virazo. Karê aştî de polîtîkaya en barîye, en kibare, en qurnaze, en dîplomatîke esta. Şer kerdene rehet a, la haştî çîyêde zor o. Zor kî karê biaqilan o. Wextê aştî de, gere aqil her ca de bo. Aqil girawe de bo, aqil Ewropa de bo, aqil koyan de bo, aqil partîyanê kurdan de bo. Aqil kurd bo, kurd kî aqil bo.

Aştî rind o, la fend hona îqtîdar der o. Xapênokîye hona îqtîdar der a. Çimke Mistefa Kemal hona îqtîdar der o. Qey kî rewşe henêne bo .Çi beno wa bibo, kurd bê aştî, aştî bê kurdî nêbeno. La bêaqil kî qet çîyê nêbeno.

Her kes aqilê xo top kero û sereyê xo de rind ca kero. Gere goş nêdo fesadan û qetîlan ser. Çimke her kes karê  xo ano ca. Fesad û qetilkarî kî wezîfeyê xo anê ca. Ê qetîl ê. Ma mazlum îme, ma belengaz îme. Ma Sakîne û  Fîdan û Leyla yîme. Ê qetîl ê, ma aştî yîme.

Roje roja heq û hûquqê kurdan a. Gere goş heşnaye bimano, çim akerde bimano, aqil ca bi ca bifetelîyo. Roja xo ke ameye, her çî beno, la qet çîyê bê aqil nêbeno.

Şer helbet çîyê yo, la aştî her çî yo. Aqilo dîplomatîk kî dermanê  her dîyan o.