Eşqê Bawa Xidirî û Didar Ana
Albuma newî ya Mikaîl Aslan “Pelguzar” (“pelgê zerrî”) vejîyaya. Na albuma pancine (poncine) yê hundermendê dêrsimijî ya. Na fay kî hîkayeya na albume esta, ma cêr ra ci ra tayê bidîme nas kerdene. Mikaîl Aslan “Pelguzar” ser o nîya nuseno: “Serre 2007 bîye, siraya ke mi Tewfîq şahîn nas kerd. Tewfîqî qalê karê xoyê neweyî kerd, va: ‘Ez şîyo koyanê Qoçgirîye de dewe be dewe, çê (keye) be çê fetelîyo, mi xeylê kilamî day arê.’ Dima kî eşqê Bawa Xidirî ra qisey kerd:
‘Linga Bawa Xidirî kewta qeraj, uca (uza) de têşan mendo, zereyê xo veşo, pojîyo (pewjîyo). Çi esto ke no qeraj de xo ra yew (jû) leye esta, nameyê na leye Didar Ana ya. Wertê qerajî de tik û tena (teyna), bê awe û bêkes a, hama ancîya (oncîya) kî pelgê xo rej û kewe yê. Bawa Xidirî xeylê wext sîya (şîya) na dare de çerexîno, hama dima gineno piro, ‘Hey waxt, sîya dare’ vano. Heya, sîya dare kesî rê yare nêbena. Didar Ana, na dinya ra êndî (êdî) bîya serdine, verda ra şîya. Ruhê xo rew ra şîyo resto mekanê dewreşan (derweşan).’
Tewfîqî henî hewes ra qal kerd ke, wertê kilamanê Bawa Xidirî û halê Didar Ana de aqil û hişê mi embazîya (olvozîya) waneno.
‘Ez hewnê xorîn ra wuşto ra, mi vat, ‘Heya, na destana melem a, destana pelga zerrî ya’.’
Mi ke goş na ro qeydê birayê Cevdere ser, ti vana roştî kewte çimanê mi ver. Aye ra tepîya fikrê mi bî kamil. Badê ma şîyîme koyanê Alpî de yew hewte (heşte) mendîme. Hezaran çekuyî Tewfîqî birayî daybî arê. Wertê nê çekuyan de pergalê ma ame ra xo, bî araze. Ma xo da bi sewdaya Bawa Xidirî û îtîqatê Didar Ana ser. Ma ser o gureyayîme, wertê nê hende çekuyan ra tayê kilamî serba şima cinitî we. Nê kilaman ra yê tayêne qeyda xo bîye, êyê bînî kî mi bi xo êmiş kerdî.
Hevalanê mi Levent Gunes û Cemîl Koçgunî ra kî Heq razî bo, înan zaf piştî (poştî) daybî mi. Hama no proje ver de en zaf bira Tewfiqî emeg werdo. Ez ci ra zaf razî yo ke ey ez berdo resno ruhê Didar Ana û sewdaya Bawa Xidirî. Xiziro Kal sîya înan ma ser ra kêmî mekero, se vajî.”
Didar Ana 1914 de Qoçgirî de dewa Zeyva de ameya dinya û 1956 ma caverda. Yew helbesta xo de nîya vana Didar Ana:
Rozê yena, însan vano: hard kotî yo?
Hard nêvîneno
Rozê kî yena, hard vano: însan kotî yo?
Însanî nêvîneno
Didar Ana raya Heqî ramita û heta merdene qewmê xo rê rayberîye kerda. Derd û kulê qewmê xo rê bîya derman, feqir û bêkesan rê bîya ana. Serra 1956 de Didar Ana reşta rehmetê Heqî, mezela xo bîya zîyare. Didar Ana ma ra vatêne:
“Qîymetê hardê dewresî bizonê. Wisar ke ame, serê na dina de birrî kewe bê, pelgê birrî na dina bixemelnê, awe bijêdîyo, çemî bixusîyê. Dina çol û gewr mekerê û na dina jê sitê maya xu pak bicêrê.”
Tewfîq Sahîn Bawa Xidir (Birayê Cevdere) ser o (1885-1940) nîya vano: “Bawa Xidir deyîs û lawikan vano, cem girê dano. Kûno adir, kûno kile, nêveseno. Zerrî nano Didar Ana ra, hetê merdene aye ser o kilaman vano:
Bejna to ke menda ra sivika serê telî…
Şono ware, uca vilikan ra vano. Koyan ser de şono, vewra wisarî ra vano. Sey (jê) pepûkê wisarî waneno, sey temmuzî çizeno. Wertê yew qerajî de sitara xo tik û tena Didar Ana ya. Dermanê derdan, qederê cîgeran, omidê xo, melema xo Didar Ana ya. Bawa Xidir hetê merdene binê sîya Didar Ana nêkûno dûrî. Saete ke koto bextê Didar Ana.”
Na albume de hewt kilamî estê. Helbest û qeydeyê na albume sey îtîqatê xorîn û mîstîk a. Eşq, hêvî, zerrîzîzîye pêro kilaman de zere û gosanê însanî de yeno cinitene. Vengê Mikaîlî kî kilamanê hîsdaran rê zaf rind şîyo. Sey nimûne, “Melem’ Yare” yew kilama eşqî ya, bi deja xorîne:
Ne çênê mi va, na gêncîye ma ke verde
Faydê na kokimênî min û to rê çik o?
Melem’ yarê
Kilame bîne “Întîzar” de cîyayênî yena vatene:
Binê dewe hegayê hergî
Melema mi, hegayê hergî
Cênê exbale min û to ra
Nê rojî çayê honde bîyê dergî?
Ma ra gore kilamêda rinda rind a na albume kî “Xatir” o. Helbest, qeyde û ritm zaf rind vengê Mikaîlî şîyo.
Koyê ma miz û duman o
Kam se vano wa vazo
Omirê mi to de wertax o
Kotî ke vana sond wenû
Kilame Leya Qerajî de homete û resîyayîsê eşqî yenê ra ziwan (zon).
Na dina bêfayde ya
Melema mi, bêfayde ya
Destê xo destê mi ke
Şîme miradê xo resîme
Na albume yew raywanîya vizêrêne, raywanîya eşqê girsî, raywanîya hîsanê xorînan a. Kam ke wazeno no eşqê giran û delal ser goş bidero, na albume biherîno. Redaksyonê ma pê albume reyna zaf bî qayîl. Pêsnîyaza ma: şêrê û goşdarî bikerê.
