Alarmê Awbendê Çînî

Awbendê tewr girsî yê dinya, Awbendê Hîrê Tirran, qapaxê xo no hewte kerd ra, çike nê rojan de xeylê şilîye Çîn de vara (vora) û sewîyeya awe zaf bîye berze. Vengê hewanasan ra gore germbîyayîşê hewa yê dinya serranê ameyoxan de do xeylê problemê awbendan bîyaro xo ser.

Rîyê germîya dinya ra Çînî de zaf şîliye varena (vorena). No semed ra her ca laser cêno, barajî benê pirr, erozyonî her ca de yeno meydan. Rojnameyê dinya nusenê, eke nîya şêro, barajê Çînî do birijîyê û felaketêde zaf girs ra Çîn do binê awe de bimano. Rewşa hewa ya dinya bi (ebe) zêdîyayîşê varişê (vorişê) şilîye, îspat kenê ke viraştena awbendan êndî (êdî) henî projeyêde biaqil nîyo. Çînî serranê verênan de awbendî da viraştene, xeylê dewijan dewê xo terk kerd şîy şaristananê girsan, çikê endustrîyê Çînî rê zaf enerjî lazim o. Na aşme tarîxê xo de reya verêne Çîn Amerîka ra zêde enerjî gurena.

Peynîye de sîyasetkarê Çînî kenê eşkera ke viraştişê awbendan hende faydekar nêbî. Çike xeylê cayê rindekî binê awe de mend, her serre bi erozyonan ra xeylê herre bena vîndî, xeylê dewijan dewê xo terk kerd û nika bêkar û feqir şaristananê girsan de weşîya xo bi zehmetîye ramenê. Heto bîn ra sewîya awe rîyê şilîye ra zaf bena berze û no semed ra zaf mesref beno.

Heta nika sebebê laser û şilîye ra 500 kesî merdî û seyan ra zêde kes kî bîy vîndî. Dewijê Çînî vanê ke barajan ra ver ê cayan de zaf şilîye nêvara, bi barajan her serre zêde variş beno. Tam 100 hezar banî (bonî) bîy xirabinî û 13 mîlyon kesî cayê xo ra bar kerd şîy. No kî nîşan dano ke barkerdiş rîyê awbendan ra viraştişê awbendan ra tepîya hîna dewam keno. Viraştişê Awbendê Hîrê Tirran ra ver 1,3 mîlyonî kesan dewê xo terk kerdîbî. Na hûmare nika bîya 13 mîlyonî.

Semedê zêde ra varişê şilîye ra awe ser de şîye û tersê rijîyayîşê awbendî, qapaxê ey ame rakerdene.