25 serrî yo ke ekonomîya Japonya binê krîz û deflasyonî ra nêxeleşîya. Her kes Japonya de zaneno ke êndî gerek ke tayê çîyî bivurîyê, labelê çî, no hona yeno qisey kerdene. Heta nika tayê hukmatan ceribna ke programanê neweyan biceribnê, hama her çî hurendîya xo de mend, tena deynê dewlete bî jêde, erja dovîzê Yenî bî qewetin.
Çekuya efsûnê neweyî ke no taw Japonya fekê miletî de cêrena, “Abenomics” o. Seba xeylê japonan ra Abenomics şanso peyên ê welatê înan o. Na çekuye programa newîye seba raverberdişê ekonomîya Japonya tarîf kena û nameyê xo serekwezîrê neweyî Şînzo Abeyî ra girewto. Şînzo Abe na rey ebe programêde girs onca ame weçînitene. Abe ebe nê programî mizgîna qedîyayîşê krîzê ekonomî dano, tena Japonya de ney, pêro dugelan de.
Abenomics ra gore hîrê tîreyî Japonya xelesnenê. Raver, Bankayê Merkezî jêde pere çap bikero û nîya enflasyon berz bikero. Ebe no vernîgirewtiş ra ekonomî deflasyon û fîyatanê nizman ra bivejîyo. Dima ra hukmat wazeno ke tenêna jêde deyn bicêro û nîya poşt bidero ekonomîya zereyî. Problemê tika, deynê Japonya xora xeylê jêde r’ ê. Gama hîrêyine de kî reformê neweyî yenê ronayene, nîya sîstemê ekonomî bibo lîberal. Ebe nê gamanê reformî yeno waştene ke konjukturê Japonya 25 serran ra tepîya bêro xo ser.
Labelê mesele henî bêrîzîko nêasena. Letarjîya ekonomî para girs a kokimbîyayîşê nufusî û deynê giranî karê Japonya kenê çetrefil. Hata nika gama juyene de Japonya serkotena verêne nuşte hesabê xo: 6 asman de erja Yenî duştê Euro û Dollarî de 30% kerd vîndî. Nîya produksîyonê Japonya seba girewtoxanê dugelan bî erjan û îhracatêde fewqalede vet meydan. Heto bîn ra kî borsayê Tokyoyî werteyê 6 asman de 50% vejîya ser. Kesî onca jêde herînayêne, produktê luksî roşînê. Marketê banan de 1990 ra tepîya erja banan xo giran û giran lewneno. No sebeb ra Şînzo Abe hetê şarê xo ra yeno pîroz kerdene.
Duştê planê ekonomîya Abenomicsî de û semedê warroginayîşê Yenî ra Çîn, Ewropa û DYA qahrînê. No qahrîyayîş ebe ju herbê nizmkerdişê dovîzanê bînan yeno dewam kerdene û beno ke peynîya xo jê serranê 1930an qedîno, çike serkotoxê herbê dovîzî çin o. Xeylê spekulatoran, jê George Sorosî, duştê Yenî de îdda girewt û vanê ke werteyê di serran de Japonya kuna binê juna krizê giran a deynan.
Nê di serrê ke verê ma der ê, cewabê nê îdda danê ma.
To mi rê winasêrî da mojnayene ke Japonya eşkêna ekonomîya xo bi Abenomicse newe ra newe bika. Ez ekonomîye ra hema bivaj qet fehm nêkena, la çîyê ez vînena o yo ke ekonomîyan bînan ê dinya, sey DYA û YE, gore ekonomîya Japonya hîna eşkêna qeweta xo bidomna.