Rojnameyê lîberalê amerîkayijî New York Times (NYT) hûmara xo ya 1. hezîrane de derheqê kultur û mesela kurdan de ju (yew) meqale neşr kerd.
Meqela bi sernameyê “Seba kurdanê Tirkîya otonomî muzîk der a” ya NYT de dîyayîşê nasnameyê kurdan ser o nusîno. Bitaybetî qalê muzîkê kurdkî beno ke mewzûyo bingeyên ê meqale yo. Yeno vatene ke no taw albumê kurdkî serbest yenê rotene û eke merdim (mordem) demanê verênan de muqayese bikero, herçiqas ke hîna zaf problemî estê kî, kulturê kurdan tenêna xoser o. Meqale de rotoxê CDyan Abdulwahap Çîftçî vano ke o hewte de nêzdîyê 250 CDyanê kurdkî roşeno, albumê tirkî tay roşînê.
Hetê sîyasetî ra kî bellî yo ke problemê kurdan zaf ê û hende çîp nênê hel kerdene. NYT ra gore mesela kurdan lejêde gonino tewr derg ê dinya o, labelê ewro gamê zaf qijkekî yenê eştene ke kurdî biresê heqanê xo, mesela televîzyon, kitab û radyo benê xoser. La heto bîn ra kî yeno çim ke serranê 1992 û 1994 de hetê hêzanê dewleta tirke ra xeylê rojnamegerê kurdî amey kiştene. Naye ser o kî nika fîlmê “Press”î ame viraştene ke qalê hîkayeya rojnameyê Özgür Gündemî keno.
Muzîk û medya ra teber kî derheqê sîyasetê kurdan de yeno nuştene ke kurdî her çî ra raver wazenê ke zonê (ziwanê) xo serbest qisey bikerê. Zon (ziwan) yeno ra manaya nasnameyê kurdan ke komel û kulturê xo ra ramebirîyê.
Rejîsorê fîlmê Pressî, Sedat Yilmaz, derheqê mesela azadbîyayîşê zonê (ziwanê) kurdan de nîya qisey keno: “Merdim (mordem) ke tirkan ra ewro pers keno eke, manaya pêroyî de, însanî zonê (ziwanê) xo yê dayîke serbest qisey bikerê ya ney, zafêrîya înan tabî bivatêne ‘heya’. La qal ke yeno ra kurdkî ser, ters kuno zerrîya însanan. Waştişê zonî (ziwanî) waştişêde tewr girs o, çike zon (ziwan) yeno ra manaya nasnameyî. Zon (ziwan) bingeyê her kulturî yo û zafê kurdan ke zonê (ziwanê) înan qedexe bîyo, êndî ewro hetta bingeyê gramerê kurdkî nêzanenê. Axir, aye ra zon (ziwan) merkezê munaqeşe der o. Seba ke merdim (mordem) zon (ziwan) ra teber heqanê xo yê kulturî biwazo, însanê kalîfîye lazim ê ke kayan binusê û huner bivirazê. Serranê 1980an de xeylê kurdan îşkence dîyo ke o wext kes meselanê kulturî ser o nêfikirîyayêne, yanî coka raya ma hîna zaf derg a.”
Gulten Kişanak, hemsereka BDP, kî yena ra zon (ziwan) û vana, eke dewlete zonê (ziwanê) kurdkî mekteban de qedexe bikero, beno ke des-vîst serran ra tepîya kurdkî têde vîndî bo. “Coka waştişê mayo sîyasîyo tewr muhîmî kî waştişêde kulturî yo: xebitnayîş û qiseykerdişê zonê (ziwanê) dayîke. (…) Şaristanbîyayîşê Tirkîya de hertim kulturê kurdkî tehluke de bîyo. Kultur, muzîk, lorik û sanikê ma ke dewan ra yenê, ma pê înan mîrazê xo danîme neslanê neweyan.”
Yeno nuştene ke 80% ra zêde kurdî nasnameyê xo ewro muzîk de vînenê. Kurdê ke nêşikînê zonê (ziwanê) xo qisey bikerê, feqet xo kurd zanenê, nasnameyê xo muzîkê kurdkî de vînenê. Nîya benê parçeyêde lej û kulturê kurdan.
