Leteyêk ra leteyo bîn
Berê Sînorê Qapikoyî resayî erebe ra ameyî war. Her kes şî dekewt rêzê kontrolkerdişê pasaportan. Nawat ame mi, ez şîyo verê camê odaya kontrolkerdişê pasaportan, seba ke mi nêzanênî ke pûl erînenî, ez agêrnayo ez şîyo mi paçês lîra da pûl erîna. Ez hewna kewto rêz. Karê pasoporta mi qedîya, ez hetê tirkan derbazê hetê farisan bîyo. Karmendêkê hetê tirkan de pasaportî kontrol kerdênî, zaf qure bî, xo çiqas berz dîyênî, manênî kesêke zaf pîsî. Hetê farisan de çend cayan de pasaport îmza kerd û çantaya mi kontrol kerde. Ez derbaz bîyo. Leteyêk ra letoyo bîn. Mi de heme sînoran û sînorronayoxan…
Ez ke berê awanîya pasaportan ra kewtî teber, ca de di sarafkarê seyarî ameyî mi het, waşt ke ma peran wirdî bikî. Verê cû bi îngilizkî, dima ra bander bîyî ke ez kurd o, agêrayî kirdaskî ser. Nê di sarafkaranê ke ma înan de bîyî şinasî, nameyê yewî Erslan o, bîn zî Çîyako bî. Nê her di zî kesatîya înan roniştibî û ma mîyanê saetêke de sohbetêko zaf bikeyf kerd. Ma ra vatênî, ewro ma şîrî dewa ma de bibê meymanê ma. Gelek şîret û tawsîye dayî ma. Ma ra va saeta xo seatêk û nêm bigîrê apey. Ma bi nê embazan bander bîyî ke mîyanê saeta dewlata Tirkîya û Îranî de saetêk û nêm ferq esto.
Planê ma bî ma Xoy ra şîrî Tebrîz, şewêke Tebrîz de bimanî, uca ra şîrî Urmîye, la nê di embazan planê ma bedelna. Va ke azerî pîs ê, kurdan hes nêkenî. Şima şîrî uca, teda bîkî şima. Va Xoy ra şîrê Selmas, uca de kurmancî estî. Hetkarîya şima bikerî. Ez ewnîyayo der û dor, qasî vîst sarafkarê seyarî estbîyî. Sarafkarê seyarî porî zî yew dewe ra û merdimê yewbînan bî. Çîyo ke ez pê şaş bîyo. Kirdaskîya porîn zî zaf zelal û bê çekuyanê fariskî bîye. Ma ke Qapikoy ra heta Xoy şîyî, di cayan de hewna kontrolê pasaportan bîyî. Leşkerê ke amênî pasaportî kontrol kerdenî, azerkî qisey kerdênî. Çîyo ke zaf ecib mi rê ame, ma Vakur yan zî Tirkîya de mi qet nêdîyo ke polîsêke yan eskerêke gureyê xo yo fermî de bi kurdkî yan zî teberê tirkî bi sewbîna ziwan qisey kerdo. Dewleta Îranî de polîtîkaya asmîlasyonî yan nêtepişt yan zî bi mekanîzmaya cîyaye xebetîna.
heta Xoy koyî têmiyan de yî
Qapikoy ra heta Xoy koyî têmiyan de yî. Koyî bê dare, sipî kenî, zaf zî kereyîn nîyî. Qinda koyan û serê koyan de dewî asênî. Deweyê kurdanê kurmancan î. Ma çiqas nêzdîyê Xoy benî, koyî benî tûnêk, ma dekewnî mîyanê deştan de, deştî ca bi ca benî qilînî. Bostan, hêgayî zêdîyênî. Ma ke rayîr de mîyanê qezayêk yan dewêk ra vêrênî, rayîr ser o bitaybetî zî seba raywanan dikanan vînenî. Her ca de bi alfabeya erebkî nusîyayo. Ez nêşêno biwanî û mi rê bêmana yeno. Xora çîyêko tu mananêkerî zaf mekanîk beno.
Ma ke resayî Xoy, saete şeş yerê bî. Ma waştî ke ma Xoy biney bigêrî û werd biwerî. Ci ra pey şîrî Selmaz, la ney, otogar de taksîkaran yaxê ma tepîşto veranêdanî. “Şima şîrî Selmas, taksî ha hedre ya”. Hem ma va ma erey kewenî hem zî zor ra taksîyan ra ma qerarê Selmasşîyayîşî da.
Dewayê derûdorê Xoyî kurmanc î, la merkezê Xoy heme azerî yî. Merkezê Selmasî nêm kurmanc, nêm zî azerî yî. Deweyê Selmasî zî kurmanc î. Ma Xoy ra bi taksîsêk modelê aye serranê neweyan û zereyê aye zaf lêmîn bî, heta Selmas şîyî. Ez û embazê xo, cinîyêk û keyna xo, ma raywan î. Edetêk wina esto, kamo ke qoltuxê verênî yê taksî de ronişo, goreyê qoltuxanê peyênan hîna zaf peran dano. Ma bi tirkî û taksîkar bi azerkî qisey keno, heta ma yewbîn fehm kenî, sereyê ma dejeno. Ma rayîr de kontrolo verên de no edet bander benî: Îran de raywanîkerdiş de taksî bena, otobûse bena, çi beno wa bibo, verê cû lîsteya raywanan hedre bena. Rayîran de cayê kontrolanê ke estî, ganî ke ramîtoxî nê cayan de vinderê, lîsta bêro mohrkerdiş û dewam kemo. Seba no metod ra merdim de hîsê “ez ha yeno taqîpkerdiş” virazîyeno, dekeweno mîyanê derûnîya “ez se keno û çi keno, dewlete zana”. Mi taksî de dî ke hema radyoyê bantan yeno şuxulnayîş, ez şaş kerdo. Ramîtoxî bantêk kerd pa, dest pê deyîranê azerîyan kerd. Tirkîya de des serran ra zaf bîyo ke bant tenya nîyî, CD zî hawanîyayê. Çîyo ke Tirkîya de “gendûgemar” bîyo, Îran de luks o.
goreyê qoltuxanê peyênan hîna zaf peran dano
Xoy ra şonî Selmas, deştî hîna heray benî. Rayîrê beyntarê Xoy û Selmasî duz û heray o, sey Qapikoy û Xoy xirab, çalîn, hokîn û teng nîyo. Saetêk ra pey ma resenî Selmas. Taksîkar ma mîyanê çarşî de ronayî. Selmas da banî zafanê diqatin î. Çarşî de zî tekûtûk însanî estî. Dikan zî akerde yî, la dikanan de yew-di kes estî. Vayê awe kîşta binerdî ra kîşta rayîran ra şonê. Ma gêrenî, werdxaneyêk ma nêvînenî. Ma epey rayêr şîyî, ma ancax cayêkê werdxaneyî dî. Ma di şîşan kebabê Edena wazenî. Wayîrê werdxaneyî kurdê kurmancan o, la zaf nêwazeno ma dir bikewo têkilî. Serdin o, zaf qal nîyo. Ma kebabê qedênenî, la tehmêko cîya ma ci ra gînî. Hesab diwêz Lîra yo. Werdexaneyî de hîrê gedeyî estî, ewnîyenî ma ra huyenî. Selmas de ma nêwaşt vinderî, ma şêrî Urmîye. Lajekê ke dî mi şelwarî pay kerdibî, şelwaranê mi ra fehm kerd ke ma kurd î, ame ma dir qisey kerdî: “Şima kotî ra yî, tîya de se kenî?”
Ma ti ra va ke ma ra vatibî nêm Selmas kurd î, la cê ma zaf kurdî nêdîyî, lajêk va ke şima tîya de nêşîyî hetê Kurdîstanî. Lajekî ma ra vatênî, emşo bêrê ma şêrî keyeyê ma de bibê meyman. Mi çiqas israr kerd zî ma ti ra va, ma wazenî şêrî Urmîye. Ma wenişê taksîyêk, ma şêrî otogar. Taksîkar heqê xo ra zaf ma ra pereyî girewtî. Ez ci ra pey museno ke no edet zaf esto, eke merdim hîşyar nêbo, hîna zaf gênî. Semedê taksîkaran Rojhalet de zafê reyan ma şîret kerdênî vatênî, taksîkaran dir qisey mekê, zafanê înan cehş î.
Ma taksîyêk seba şîyayîşê Urmîye vînenî. Ramîtox xort o, ez û embazê xo, yew keynaya ciwane û lajo ciwan raywan î. Taksî de deyîrê arebeskanê azerkî cenîyenê. Vengê muzîkî zaf berz o, la ramitox nêşêno bifikirîyo ke raywanî nêrehet benî. Ramitoxî zaf zî qal kerdênî, goreyê înan her cayê ma de Dollar estî û ma zaf zengîn î. Raşt a, mi zî ke turîstêk bidênî, mi zî vatênî qey zaf zengîn o.
goreyê înan her cayê ma de Dollar estî
Ez xo de xo ra va, çi kar û gureyê ma tîya de esto? Ma ûte de se kenî? Ez bêzar o ke oryantalîstî mîyan de yo zî. Ti çîyêna xeyal kenî, ti yenî çîyêna vînenî. Xeyal û raştî sey yewbînî nîyê. Ti mîyanê krîzê raştî û xeyalî de manenî. Ti cayan û însanan cêr vînenî. Terso ke zereyê mi de esto. Dinya zî bîya tarî. Xora tarî tersa însanan hîna zêdenena…
Resim: Beyntarê Banê û Merîwanî de cayêk (Welat Ramînazad).
