Rojane: Weçînitişê Parlamentoyê 2015

 

Ewro sindoqê Tirkîya seba raydayîş benê ra. 53 ra zêde weçînitoxî parlamentoyêde newe çînenê we. Raydayîş saeta 08:00 de dest keno ci û heta saeta 17:00 şono. Resmî, 20 partîyê sîyasîyî lîste de estê. Pêro pîya 550 parlamenterî yenê weçînitene Meclîsê Miletî yê Girsî yê Tirkîya. Barajê partîyan %10 yê pêro rayan o ke dekewo parlamento. Yanî, beno ke ke partîyêk yew mintiqa de partîya tewr pête bo, labelê eke %10 nêvîyarena, fayde nêkeno. Komara Tirkîya de 85 mintiqayê resmîyî estê.

Weçînitişo emserrên bitaybetî seba kurdan muhîm o. Texmînan ra gore Tirkîya de 20-25 kurdî ciwîyenê – yanî 1/5 yê nusufî yê. Partîya Demokratîk a Şaran (HDP) ke heqanê kurdan temsîl kena, emser wazena barajî bivîyarno. Duştê ney de partîya hukmdare AKP esta. Planê AKP ya ke 330 qoltuxan bicêro. Nîya AKP besebikero bi zafêrîya rayan qanûnê bingeyî yê Tirkîya bivurno.

Dezgehê Weçînitişî yo Berz saeta 21:00 de derheqê netîceyê weçînitişî de xeberan dano weşanayene. Beno ke Dezgeh destûr dano ke 21:00 ra ver kî xeberî bêrê neşr kerdene.

08:57: Partîya rastgira muhafezekare MHP verê Lîseya Anadolî ya Tarsusî de bi xebata xo ya weçînitişî dewam kena. Eslê xo de seba her partîye ewro xebata weçînitişî û propaganda qedexe yê.

09:00: Dibistana Kozaciogluyî ya Tarsusî de muşahîdê HDP nêameyî zere girewtene.

09:15: Mesela dibistana Tarsusî hel bîye, muşahîdê HDP nika sereyê sindoqan der ê.

09:41: Lîseyêda Giresunî de sindoqê bi nr. 1021 de yew merdimê kalî ke reya xo nêda, wezîfedarî zerfe ey dest ra girewta û eşta sindoqe. Na rewşe îtîraz dîye.

09:42: Mersîn de vilawekê ke verba HDP propaganda kenê, ameyî dîyene.

09:45: Taxa Cumhurîyetî yê Îstanbulî Bahçelîevlerî de elektrîk birîya. Ancîya xebata raydayîşî dewam bena.

09:50: Dibistanêda Samsunî de yew kes bi pisûleya ke mohrê AKP ser o estbî, ame dîyene.

09:55: Eskîşehîr de mabênê muşahîdanê AKP û MHP de werênayîş vejîya.

10:00: Îzmîr de kî verê dibistanêk de vilawekê ke verba HDP propaganda kenê, ameyî dîyene.

10:13: Îstanbul Bahçelîevler de xeylê taxan de elektrîk birîya. Yeno vatene ke yew problemo teknîk esto.

10:15: Dibistanêda Manîsa de hewt polîsê bi unîforma waşt ke bi teçzîhatê xo ray bidê. Îtîrazê berpirsîyarê banî ser o avûkatî û serekê baroyê Manîsa kewt mabên. Polîsan ancîya ray da

10:30: Hemserekê HDP Selahettîn Dermîtaşî taxa Sultangazî ya Îstanbulî de, wendegehê Mevlana de raya xo da sindoqa bi nr. 1114. Hemsereke Fîdene Yuksekdag kî Wan de sindoqa bi nr. 2178 de ray da.

10:40: Wendegehê Evlîya Çelebî ya Îzmît de seba sindoqa bi nr. 2124 380 weçînitoxî estê. Labelê turik ra 315 zerfî û 390 pisûleyî vejîyayî.

10:45: Yew dibistana Anqara de 1 karmendê polîsî ceribna ke hîrê reyî ray bido. Bi mucadeleyê muşahîdan ra ray nêameya hesibnayene.

10:45: Sindoqa bi nr. 1242 ya Lîseya Emlak Konutî ya Îstanbul Bahçelîevlerî ra pisûleyê ke ser o xora mohrî estbîyê, vejîyayî.

11:15: Dibistana Soma Altintaşî yê Manîsa de serekê sindoqa bi nr. 1154 muşahîdanê HDP ra va ke “Tîya ez qanûnan nana ro. Şima besenêkenê bêrê zere.”

11:45: Wan, Colemêrg û Bidlîs de xeylê weçînitoxî şonê sindoqan ser. Verê sindoqan de şar vindeno ke ray bido.  Wan de 596.809 weçînitoxî 2.012 sindoqan ser ray danê. Colemêrg de 507 sindoqan rê 154.705 weçînitoxî estê. Bidlîs de kî 188.176 weçînitoxî 804 sindoqan rê ray danê.

Şaredarê Dêrsimî rayê xo dayî

12:00: Hemserekê Şaredarîya Dêrsimî Mehmet Alî Bul û Nurhayat Altun, ray da. Hemserekî Taxa Sihenkî de sindoqa bi nr. 1013 rê ray da. Raydayîş de hemserekan da zanayene ke no weçînitişê şansê demokrasî, birayîye û aştî yo. O ra dime her di hemserekan bi parlamenteranê HDP Edîbe Şahîn û Alîcan Onluyî de pîya wendegehî zîyaret kerdî.

12:15: Riha de îdayê ke duştê muşahîdan de tehdîd û derb ameyî kerdene, benê vila. Sewrêgi, Wêranşar, Hênîyê Xezalan û merkezê Riha de sindoqan ser o rayê rakerdeyî ameyî kerdene. Muşahîd û HDPijê ke virênîye ro ci kerde, rastê ezebî bîyê. Cendirme qayît kerd la mucadele nêkerd.

Sewrêgi de hêrişê Qorucîyan: 1 dirbetin

12:20: Goreyê xebera DÎHA ra Riha de taxa Yenikoyî de di muşahîdê HDP nêameyî zere girewtene.

12:25: Sewrêgi de HDPijanê duştê rayanê rakerdeyan de protesto kerd, ezab dî. Qorucîyan hêrişê terefgiranê HDP kerd. Kesê dirbetinî ameyî berdene nêweşxaneyê dewlete.

Melumat ra gore qorucîyan bi çekan na hewa ra, dima pê kardî HDPijî kerdî dirbetinî. Dirbetinî ameyî berdene nêweşxaneyê Sewrêgi ke tedawî bivînê. Dirbetinan ra yewê, Sînan Oktan, cîgere ra kardî bîyo. Yeno vatene ke halê ey krîtîk o. Parlamenterê HDP yê Riha Îbrahîm Ayhanî dirbetinî zîyaret kerdî.

Nika heyetê baroyê Riha û ÎHD şî cayê sindoqan.

12:30: Erzirom de yew kesê ke waşt 10 hebî zerfanê seba AKP bido, ame pêgirewtene.

12:35: Dibistana Bogazkoyî ya Îstanbul Başakşehîrî de serekê sindoqa bi nr. 2119 sebebê zordarîya polîsî ra wezîfedarê rayan eşt teber.

12:45: Xebera ANF ra gore taxa Kulturî ya Çewlîgî de AKPijan bi pereyan rayî waştî. Xortanê çewlîgijan ke mudaxele kerd venga polîsî da. Hîrê cinîkanê ke pere pêşkêş kerdo, nika binê nezaretî der ê.

13:00: Îzmîr de gerek 8 sindoqî estbê, la tena 7 hebî tespît bîyê. Muşahîd û avûkatan veng da ke sindoqî bêrê hûmaritene.

13:05: Dihê (Sêrt) de Mehmet Eseno ke vatenan ra gore 130 serrî yo, raya xo daya. Esenî va ke “Ez raya xo seba aştî û birayîye dana.” Mehmet Esen dewa Êrsî ya Dihê ra yo. Bi hetkarîya tornanê xo Esen ame sindoqan ser.

Dirbetinê Teqayîşî şîyo sindoqe ser

13:15: Huseyîn Toprak ke hêrişê bomba yê Dîyarbekirî de bî dirbetin, şî sindoqe ser ke raya xo bido HDP.

13:25: Mêrdin de muşahîdê HDP rastê hêrişî bîyê. Dîya zanayene ke muşahîdanê AKP bi rastkerdişê polîsî waşt ke muşahîdê HDP bierzê teber. Goreyê xebera DÎHA ra, pê reaksîyonê taxe muşahîdê HDP ancîya ameyî sindoqan ser.

13:35: Mûş de yewna hêrişê qorucîyan: Dêrxasê Mûşî ra xebere ameya ke namzedê AKP Ebdulselam Er bi merdim û qorucîyanê xo de pîya şîyo ray daya. Berpirsîyarê sindoqan mecbur bîyî ke mudaxele bikerê. Parlementerê Mûşî yê HDP Bucu Çelîk Ozkan û Ehmed Yildirim bi muşahîd, rojnameger û avûkatan de pîya şîyê cayê sindoqan ke mesele bigêrê. Îfadeyan ra gore nê kesî hetê merdimê Erî û qorucîyan ra rastê hêrişî bîyê. Qorucîyan dest de çekî kî estê. Eskerê ucayî mudaxele nêkerd. Qorucîyan destûr nêda ke HDPijî bikewê zereyê mektebî.

13:40: Verê Lîseya Anadolî ya Îmam Hatîbî ya Îstanbul Sarîyerî de erebeyê bêplakayî vindenê.

13:45: Merkezê Pêroyî yê Komela Heqanê Merdiman (ÎHD) lîsteya îhlalanê weçînitişî weşana. Tede tayê serebûtê ke ewro qewimîyayî, rêz benê. Lîste dewam bena. Muhtewaya ci ra tayê nuqteyî:

• Sêrt de muşahîdê ÎHD hetê polîsî ra nêameyî girewtene zereyê mektebî.
• Dewa Karaoglan a Anqara de muşahîdê HDP yê sindoqanê bi nr. 1129 û 1130 rîyê tehdîdan ra sindoqan ra bîyê dûrî.
• Anqara Lalahan de muşahîdê HDP ameyî fetilnayene.
• Aydin de 3 muşahîdê HDP ameyî asteng kerdene. No sebeb ra yew saete sindoqa bi nr. 2774 de ray nêame dayene.
• Reşqelas de sindoqa bi 350 rayan, seba ke pisûleyan ser o mohr çin bî, ame îptal kerdene. Melumatan ra gore zafêrîya weçînitoxanê ucayî yê HDP yê.

14:00: Sîyasetmedarê kurdî Osman Baydemîrî muşahîdê HDP ke Sewrêgi de bîyo dirbetin, o nêweşxane de zîyaret kerdo.

14:20: Qayîtkerdoxê danîmarkayijî yê HDP seba Sêrt hetê cendirme ra destûr nêgirewt ke weçînitiş nêzdî ra taqîb bikerê.

14:30: Xeylê qezayan de sindoqan de pisûleyî kêmî vejîyayî. Avûkatê HDP ke mewzû de eleqedar ê, muracatê Dezgehanê Weçînitişî kerd. Hûmara pisûleyan û hûmara kesanê ke ray danê, tayê cayan de yew nîyê.

14:45: Muşahîdê HDP mekteban de hetê mudirê mektebî yan polîsî ra asteng benê. Dibistana Dumplupinarî ya Îstanbul Pendîkî de muşahîdî nêameyî zere girewtene.

15:00: Hûmara dirbetinanê Riha bîya 10. Muşahîdê ke Riha de binê çimanê cendirme de rastê hêrişî bîyê, nika nêweşxane de tedawî vînenê.

15:10: Sariyer de di wezîfedarê mektebî rastê hêrişî bîyê.

15:25: Eskîşehîr de muşahîdê HDP hetê grûba terefgiranê MHP ra teda dîye. MHPijan va ke “Nê bêbextan mekteb ra bierzê”, dima pêrodayîşo qij vejîya.

15:40: Verê mektebê Zîya Gokalp yê Bismillî de kî wasitayê bêplakayî ameyî dîyene.

15:45: Dibistana Kutlu Aktaşî ya Îzmîrî de bî eşkera ke yew AKPijî sindoqa bi nr. 1127 de çar rayî dayî.

15:55: Payîzawa (Wan) de qaymeqam û qumandanê cendirmeyan demêde derg sereyê sindoqan de bîyê.

16:00: Îzmîr de yew kesê ke fotografê pisûleya bi mohrê AKP ant, ame pêgirewtene. Kolejêde Gazîemîrî yê Îzmîrî de yew kesî fotografê pisûleya bi mohrê AKP ant. Serekê sindoqe ke no ferq kerd, venga polîsî da. Antoxê fotografî va ke o seba fotografê xo hetê AKP ra pere cêno.

16:10: Zêtka (Agirî) de sindoqanê nr. 1031 û 1032 de pisûleyî de mohr çin ê. Nêzdîyê 150 weçînitoxî ray da, la goreyê ÎHD ra Dezgehê Weçînitişî yê Qeza pisûleyî mohr nêkerdî.

16:20: Xebera DÎHA ra gore, qezaya Wanî Bêgirî de terefgirê AKP HDPijan tehdîd kenê. Weçînitoxê HDP ke bi saetan seba raydayîş vindenê, hetê terefgiranê AKP bi çekan tehdîd benê.

16:35: Dîyarbekir ra dîmenê renginî: Kuçeya Ekîncîlerî ya Dîyarbekirî ra yew cite wasitaya xo bi keskûsûre xemilnaye û ser o nuşt “Dîlane û Serkan. Vevye û Zama Ver bi Veyve, Ma Kî Ver bi Meclîs”

16:40: Weranşar (Riha) de yew trafo teqayo, coka elektrîk birîya.

17:00: Raydayîş resmî qedîya. Nika siraya hûmaritişî ya.

wasitayê bêplakayî Yê Polîsî yê

17:10: Xebera ANF ra gore, taxa Sultangazî ya Îstanbulî de ame zanayene ke wasitayêda bêplaka yê polîsî ya. Medyayanê sosyalan ser o xeylê fotografî vejînê ke tede verê cayê sindoqan de wasitayê bêplaka yenê dîyene. Nê erebeyî ke zafê cayan de yenê dîyene, ANF ra gore erebeyê polîsî yê.

Tersê weçînitoxan o ke nê wasitayî seba diznayîşê rayan ê. Yew mektebê Îstanbulî de ame dîyene ke turiko sîya bagaj ra ame vetene û berdene zereyê banê sindoqe. Muhtawaya nê turikî hîna nêna zanayene. Medyaya sosyale ser o hemwelatîyî tekerê erebeyanê bêplaka teqnayê.

17:20: Goreyê sendika.org, tayê şaristananê rojawanê Tirkîya de sindoqî ameyî diznayene.

17:25: Xebera DÎHA ra gore AKP panc mektebanê Eskîşehîrî de pê nameyanê merdeyan ray da. 15 rayî bi nameyanê kesanê ke merdê, ameyî dayene. Hîna kesanê ke no kerd, yenê cêrayene.

17:45: Dezgehê Weçînitişî yê Tirkîya da zanayene ke pêro netîceyê sindoqan ke saeta 19:00 ra ver yenê neşr kerdene, nênê hesibnayen.

18:00: Google Trends çekuyanê cigêrayîşî Google ser o tesbît keno. Ney ra gore aşma hezîrane de “HDP” partîyanê bînan ra hîna zêde ameye cêrayene.

18:15: Seba ke kontrol û qayîtê weçînitişî bikero, sereka şaredarîya Stockholmî (Swêd) Ann-Margarethe Lîvh ameya Çewlîg. Lîvh va ke nê weçînitişî de “eşkera-eşkera hîle yeno kerdene”. Çewlîg de di muşahîdê weçînitişî “hetê eskeran ra bi çekanê otomatîkan ra” tehdîd bîyê.

18:30: Qezaya Mêrdinî Şemrex de kî elektrîk birîya.

18:40: HDP: Emşo qet cayê de qet yew tewir de pîrozkerdiş çin o.

18:45: Netîceyê verênî yê neresmîyî hetê ajansanê xeberan ra weşanîyayî. Ney ra gore mabênê %30 û %35 de yê sindoqan bîyê ra. HDP %8-8,8 der a.

18:50: Dezgehê Weçînitişî yo Berz (YSK) heta saeta 21:00 qedexe kerdo ke derheqê netîceyan de xeberê resmîyî bêrê weşanayene.

19:00: HDP Dîyarbekir: Ma sindoqanê xo nêteriknenîme. Ma cayanê xo yê wezîfe nêverdanîme.

19:05: Taxa 8. Tebax a Bidlîsî de, verê dibistane de, di mînîbusê bêplakayî ameyî dîyene. Leyê mînîbusan de polîsê resmî û sîvîlî estê.

Cîhan: HDP rê %11

19:10: Ajansê Xeberan a Cîhanî ra gore %25 yê sindoqan bîyê ra. Ney ra gore heta nika AKP %42,5, CHP %23,8, MHP %18 û HDP %11,3 yê rayan girewtî.

19:30: Ajansê Reutersî seba netîceyê weçînitişî 3 senaryoyî dano. Nê senaryoyan de bellî beno ke seba vurnayîşê qanûnê bingeyî AKP rê çi lazim o.

19:45: Tirkîya û Kurdîstanê Vakurî ra netîceyê nêresmîyî yê ajansan benê vila. Eke nê reqemî rast ê, HDP Kurdîstan xeylê rayî girewtê. Bitaybetî Dîyarbekir de tayê çimeyan HDP rê %81 rayan nîşan danê. ANF seba Kurdîstan lîsteya neresmîye amade kerda.

20:00: Netîceyanê verênan ra gore Qezaya Amedî Licê de HDP %98 yê rayan girewto.

20:05: Wan de %53 yê sindoqan bîyê ra. Ney ra gore HDP %70,45, AKP kî %22,29 der a. Eke nê reqemî nîya manenê, HDP Wan ra 6 parlamenteran vejenê, AKP kî 2.

20:10: Qezaya Norşînî (Bidlîs) Kotnî ra xebere ameya ke eskerîye ceribna sindoqanê nr. 1054 û 1055 bidizno. Muşahîdanê HDP virênîyo ro ci girewt.

20:20: Hemserekê HDP Demîrtaş pê Twîtter nuşt ke “Keremê xo ra hevalê ma cayanê xo yê wezîfe meteriknê. Seba pîrozkerdiş nêvejîyê kuîeyan. Şima pêro şabîyayîş heq kenê, la hema ney.”

20:25: Sirri Sureyya Onderî kî çapemenîye rê qisey kerd va: Ma ewro qet pîrozkerdiş nêkenîme. Mevejîye kuçeyan, mêrê provokasyon.

20:30: Xeberanê verênan ra gore Dêrsim de %60 yê rayan şîyê HDP. Çemîşgezek netede, pêro qezayan de HDP verên ame.

HDP: %11,1

20:35: Qedexeyê YSK ke darîyo we, netîceyê verênî neşr benê. Heta nika %73 yê sindoqan ameyî hûmaritene.

Ney ra gore partîyan nîya ray girewtê:

• HDP: % 11,1
  AKP: % 42,9
  CHP: % 24,6
  MHP: % 17,0

20:40: 6 qezayan de HDP ra teber qet parlamenterî nêvejîno: Dêrsim (2), Şirnex (4), Colemêrg (3), Mûş (3), Agirî (4) û Reşqelas (2).

20:50: Şarê Dîyarbekirî meydanê newroze de kom beno ke netîceyan pîroz bikero. No qerar hetê HDPa Dîyarbekirî ra ame girewtene. Bi hezaran kesî kewtî kuçeyan. Seba ke hûmaritişê rayan hîna dewam beno, wezîfedarî sindoqan ser de manenê.

21:10: Goreyê Ajansê Xeberan a Cîhanî ra %89,7 yê sindoqan bîyê ra. Ney ra gore rayî nîya r’ ê:

• HDP: % 12,45
  AKP: % 40,62
  CHP: % 25,50
  MHP: % 16,77

21:15: Serekwezîrê Tirkîya Ehmed Devutogluyî derheqê netîceyê weçînitişî de qisey kerd va ke kes meraq mekero, qerarê miletî rê hurmetê xo esto.

21:20: Parlamenterê AKP Burhan Kuzyî BBC de qisey kerd va “Ma no netîce heq nêkerd.” Ancîya, Kuzuyî va ke hurmet ro qerarê miletî musneno. Derheqê parlamentoyî de Kuzuyî nîya şîrove kerd: “No tablo ra hukmat nêvejîno. Koalîsyon kî nêvejîno. Henî aseno ke weçînitişo newe mecburî yo.”

Dêrsimijî kuçeyan der ê

21:30: Şarê Dêrsimî Meydanê Azadî yê Mamekîye de kom bîyo ke serkewtişê HDP bimbarek bikero. Dêrsimijî meşte saeta 17:00 de de resmî netîceyan bimbarek kenê.

Parlamenterê Dêrsimî Alîcan Onluyî Meydanê Azadî de qisey kerd va “Ma Dêrsim ra seba 38 û seba Dîyarbekir cewabêde tarîxî da. Ma Dêrsim ra bîyîme Mizur, herikîyayîme ver bi aştî, edalet û azadîye. Ma CHP rê cewabo tewr rind da. Ma reyna Dêrsim 38 ra bi nat bi mucadeleyê Seyîd Riza, Zarîfe, Besê, Sakîne û Mazlumî ra cewabê sîyasetê înkar, îmha û asîmîlasyonî da.”

Netîceyanê nikayinan ra gore Dêrsim de HDP 31.667, CHP 10.691 û AKP 5.560 rayî girewtî. Parlamenterê Dêrsimî ke vejîyayî Alîcan Onlu û Edîbe Şahîn ê.

21:45: Kurdîstanê Başûrî de kî netîceyê HDP pîroz beno. Hewlêr, Silêmanî û Kelar de bi seyan kesî konvoyan virazenê. Kurdîstanê Rojawanî de kî şaro kurd duştê pêro cengî de seba vakurijan şa yo. Şarê Kobanê bitaybetî netîceyê HDP pîroz kerd.