1990an: Hêkatê Ma Kam Vano? -I

Ko nêzdî, bajar dûrî, ma qij bî

Leşker û herî

Ko nêzdî, bajar dûrî, ma qij bî. Vengê sîlehan ameyêne çi mana, ma nêzanêne ê wextan. Labelê ma hêrs bîyêne. Çunke wexto ke koyan ra ê vengî ameyêne, kayî qedîyêne. Ma şîyêne keye û pawitêne, pawitêne, pawitêne… Pencerayan ra dûrî de, pey’ yew berê girewteyî de, zereyê yew bêvengî de. Teber de mîrçikî, gil de gozî, dest de çatalastikî mendêne. O mekteb û mamosta bira kewtêne ma vîr. No pawitiş de eke ma yew qal bivatêne, cewabê pîlan bellî bi: “Bênamûs, qalî meke, ziwanê to lal bo!” Ez derg mekerî… Hewna wina yew pêrodayîş ra dima ma xo eşt teber. Dewe ra biney dûrî de yew baxçe estbî, saya nê baxçeyî weş bi, ma zî şîbîyî dizdîye. Ma hera Memed Elîyî uca de, binê dêsê baxçeyî de, versîya dare de dî. Yew hera boz’. Leşa here de qulê guleyan. Yewî va “Hadê, ma bihûmare!” Ma va “Ney!” Ma hema qij bî, labelê ma pê dejaybîyî. Mi zereyê xo ra va “Werrekna boça aye biqesnênê û dima biveradênê.” Ma şî, xeber da dewijan. Leşkerî zî qereqol ra ameyî na curcuna. Komutanê leşkeran va “Ma na pa, ma kişt, ma va qey terorîst a. Ma hewna herî şima mevînî tîya de.” Memed Elî çîyêk nêva, tena ewnîya hera boz’ ra. Mi heta o wext çi rey merde nêdîbî. Çimê here akerde mendbîyî. Mi va “Ap Elî, Ap Elî! Hela biewnî. Çimê here akerde yê.” Mi hema cumleya xo temam nêkerd ke yew rast ra yew çep ra lepate ameyî. Mi va ez biney bibermî, labelê kêna melayî zî uca de bî. Ez se bikerî, cayê here mi çimê xo qefelnayî.

Vita

Çi semed ra wina bî, ez nêzana. Her keye de zereyê tenekeyo zerdan de yew rûn estbî: Vita. Eke rûnê keleyê şima estbî zî, şima no Vita ra girewtêne. Vatêne “No rûn hîna hol o.” Mi boya nê rûnî ra qet hes nêkerdêne. Wexto ke rûn qedîyêne, tenekeyê ey mendêne, o rind bi ha yo, her gure rê bîyêne. Yew wake estbîye, şew û roje Ferdî Tayfur goşdarî kerdêne. Na wake zereyê nê tenekeyan de çîçegî ramitêne mesela. Arapsaçi û rihan zî. Na wake rey-rey nimite cixara zî şimitêne, teyîbe de “Huzurum kalmadı.” (Huzurê mi nêmend). Bade cû na kêneke remaye yew şoforî, qetî Ferdî Tayfurî ra zî seba na şoforî hes kerdêne. Wexto ke na wake şî, mi waşt ke her kes toxim bierzo tenekeyê Vitayan. Nêbî. Vernî rûnê Sanayî pîyase girewt destê xo, dima zî rûnê verrojikî. O semed ra keyeyan de û pencerayan de çîçegî bî kêmî. Pencerayê bêçîçegî, biney zî çinbîyayîşê Vitayî ra yê.

“Xo vîr ra meke, xovîrrabîyayeyî xovîrrakerdoxan…”

Vernî ma sond wendêne, ma vatêne “Willayî zî, bîllayî zî ez do sewbîna nuşteyan nêwanena.” Wexto ke ma defterê yadîgarî girewtê û şînê odaya mêmanan, ewilê ewilan ma sondê xo xo vîr ra kerdêne. Rîpelan ra manî, vateyê kilaman, qelbî vîyartêne, qelb ra gonî zî ameyêne ca-ca û îleh ke yew cumle: “Xo vîr ra meke, xovîrabîyayeyî caran xovîrrakerdoxan xo vîr ra nêkenê.”  Ma pêroyê rîpelan wendêne û dima nuştêne. Sewbîna embazî zî nuşteyê ma wendêne, ma zanêne. Mi yew rey nîyetê xo xeripna, mi va se beno se wa bibo, zereyê mi ra çina vîyart se mi nuşt. Mi çi nêva zî “Mani maniye geldim, kaymak yemeye geldim…” Kêneke wazda û ame, va “Eyb nîyo?” Va “Ma hema doman ê… Eyb nîyo?” Mi va “Ti raşt vana, ma biney doman ê willayî.” Kêneke huyaye û şî. O wext ra pey mi nê defteran rê çiyêk nênuşt. Kam ke pers kerd va “Qey?” Mi va “Eyb nîyo… Ma hinî domanî nîyê. Eyb nîyo?”

“Yardım û yataklik”

Nameyê ey heyat bi. Vatêne yew dinya esta, vatêne na dinya ha gêrena. Çar parçeyî, sînorî, Ferat û Dîcle, orteyî de ma. Ajans û xeberan de merdeyê bênameyî, nameyê înan çin bîyî, tena hûmara înan. Her kes yew game de bi vîndî, bi yew hûmare. Wina bi. Xortî rîyê xo çarnabîyî hetê koyan, ma wayê û birayê înan bi, dadî û pîyê ma, dadî û pîyê înan zî. Labelê yew çiko ecêb estbî, nameyê nê xortan ziwanan de bi qicê koyî. Îlmê koyî zaf o, mîras o û no name zaf weş o. Qereqolî yew çî da bawikan’ ma, yew kaxite, manenê karneyan’ ma. Mavajîme, yew keye de des tenî estê, qereqolî vatêne nê keyeyî rê yew serre de panc kîloyî mercû bes o, hewt kîloyî belxur bes o. Leşkerî nêqefilîyê, mînîbusa dewe vinderna û yew bi yew ewnîyî zereyê poşêtan ra. Wina beno kek’ mi, çi rey wina beno! Nê qicî koyan ra yenî, nê qicî do helbet koyan ra bêrî. Ê wextan de her ca de yew hêkat vatêne. Hakimê mehkeme sucê dewijî waneno, vano “Ti terorîstan rê ‘yardım’ û ‘yataklık’ kerdo.” Cewabê dewijî kilm o: “Hakim Beg, rast o, mi ardim kerdo. Labelê mi cilê xo nêda kesî, na zur a, îftîra ya.” Nê qicî koyan ra yenî, nê qicî helbet…

Dolmuşa sûre û Helîme

Yew wextê hereyî de penceraya dolmuşa sûre de yew perperika kewe asaye. Ma dêsê mektebî ser o roniştîbîyî. Aparloyê dolmuşa de yew kilama derdin. “Were were lê wer Helîmê…” Yew cinîke vejiye keyeyê xo ra, vernîya dolmuşe de vindert. Sereyê aye berz bi, bi engişteyê xo îşaretê serkewtişî viraşt. Cinîke ewnîyê destê xo ra, nêeşkenê îşaret bivirazê. Cinîke huyayê. Ma zî huyayî. Serreyî vîyartî, her çî vurîya. Na cinîke musaye, nika eşkena ê îşaretî bivirazo. Labelê seba ma, seba a cinîke yew çî nêvurîya: A dolmuşa sûre û a kilame.

Her kes yew game de bi vîndî, bi yew hûmare