Mordem emrê xo de gerek di çîyan ser o zaf vindero. Nê çîyan ra yew (jû) ziwanê (zonê) maya însanî yo, yew kî erdo (hardo) ke no ziwan û kultur ser o amê qisêykerdene û ciwîyayene, yanê welatê mordemî yo. Welatî û ziwan bê yewbînî (jûbînî) qet nêbenê. Însanê yew welatî û yew ziwanî kî bê yewbînî nêbenê. Naye ra vanê qedero ortax.
Însanê ke qederê xo ortax o, qisêykerdena ziwanê înan (dîna) ke çîn bo qet nêbeno. Gerek hem ziwanê xo qisêy bikerê, hem kî na qisêykerdena xo biresnê ewladanê xo. Ewladê înan kî biresnê êwladanê xo .Wina (nîya) bo ke ziwanê maya înan vîndî nêbo.
Ma kurdî miletêde zaf kan îme. Însanetîya (îsantîna) ma , miletanê bînan rê kî zaf bîya. Na çi hekmet a kes nêzano, ma zaf doniman (doliman) welatê xo ra qet wayîr nêvêjîyayîme. Ma zaf wext ne dewlete waşta, ne kî ziwanê xo waşto. Labelê ma ziwanê xo hertim qisey kerdo. Coka ke ziwanê maya ma vîndî nêbîyo, hetanî nika amo qiseykerdene.
Edebîyatê mayo nivîsnaye çîn bîyo hetanî nika. Kulturê ma ziwan bi ziwan amo hetanî ewro. Ewro edebîyatê ma kî êno nivisnayene. Labelê gerek xebata têdeyê (hemeyê) kurdan bibo (hem kurmancan, hem kirmancan/zazayan).
Welato ke ma ser o ciwîyayê ,namêyê nê welatî Kurdîstan o. Kurdîstan welatêde zaf girs o, zaf kî kan o. Kalikanê ma , nê welatî de bê dewlet û bê nivisnayîna ziwanê xo wextêde zaf derg emr kerdo.
Wext vêrdo ra, mîyan ra serrî şîyê, qiseykerdena ziwanê ma kî men bîya. Ma kurdî bê welat û bê ziwan mendîme. Heq û huqûqê ma têde men kerdê. Çiqas ke qederê ma kurdan pîya bî kî ma miletêde bê qeder say benîme.
Ma ra vanê parçeker (bölücü). Ma qet welatê kêsî kî qelfe (parçe) nêkerdo. Çîyo winasî (nîyanên) kalikanê ma xêyal kî nêkerdo. Feqet înan, daîma ma ra vato parçeker. Ma parçeker nîme. Ma heq û huqûqê xo waşto. Qet guneyê ma no derheq de çin o. Şima ke heqe pers kerê, esas parçeker ê yê ke naye ma ra vanê. Çunke înan welatê ma parçe kerdo, înan ma bê welat verdayîme. Erdê ma înan gurewto (gureto) binê bandura xo. Ewro zaf rind kifş o ke kamî welatê kamî parçe kerdo.
Dewletanê dinya û dewletê ke cîranê ma kurdan ê, ma ser o dek û dolabî zaf çarnê. Ma seba emelanê xo zaf çilqnayîme.
Nê kerdenan ser o kî vato kurdî tewr çin ê. Na zura girsa bedewe kî kerda. Kurdan ra xora nêşermayîyê, dirokî (tarixî) ra kî nêşermayîyê.
Wext-wext pîştîya kurdan mîşt da, zurî kerdê, kurdî xapitê. Vato ma dostê şima yîme. Peyê cû kî kurdî tewr çin ê, vato. Sankî nê kerdênê xo şenik bîyê, heto bîn ra kî mîyanê kurdan de fesadîne kerda, ê xo bi xo veradê pê. Kurdan wext-wext na xapitene zanita, wext-wext kî nêzanita. Labelê mîyanê xo de zaf wextêde derg do pêro, bîyê dişmenê yewbînî. Dîrokê kurdan de sey nê meseleyan bi sedan meseleyî estê. Rojê dîrokê huqûqê însanan nê dek û dolabanê zurekeran keno eşkera, nivisneno. Hetê ra nê kerdenê xirabî bîyê heto bîn ra kî miletê kurdî estbîyayîna xo dewam kerda, ziwanê xo qisey kerdo, kulturê xo sevekno, hetanî na roje ardo. Nê miletê bê dewlete, hetanî ewro ziwanê xo û kulturê xo sevekno.
Ewro gerek ma ziwanê xo û kulturê xo vizêrî ra zafêr biseveknîme. Zaf qisey bikeme, zaf binivisnîme. Wina bikeme ke no ziwano rindek vîndî nêbo. Her roj ra zafêr, ewro ziwanê ma wayîr wazeno. Ewro zaf rojêda teng a. Ma naye gerek xo vîr ra mekeme.
Nînan kulîne ma zanîme. Ma zanîme labelê gerek çend persan kî xo ra pers bikeme:
-Hetanî nika, ma seba ziwanê xo çi kerdo?
-Naye ra dime gerek ma çi bikeme? Çi xebate bikeme?
Cewabê nê persan zaf rehet nîyo. Feqet ma gerek cewabê nê persan bidîme. Ez vano ke şaranê bînan hetanî nika seba ziwanê xo çi kerdo ma kî ey bikeme. Dirokî ra derse bigême (bicême). Destê ma ra çi êno, o derheq de bixebetîme. Binivisnîme, biwanîme, bimusnîme nêzanayan. Her çî ra daha zîyadeyêr ziwanê xo qisey bikeme.
Qey her kes her ca de ziwanê xo qisey keno, qey ma ziwanê xo her ca de qisey nêkenîme? Ma kî ziwanê xo her ca de qisey bikeme. Yew hetê welatî ra hetanî heto bîn, her ca de qiseykerdena ziwanê xo bîyame ca. Qiseykerdena ziwanê xo ra meşermayîme. Sînema ra hetanî cayê al û vêrî, her ca de ziwanê xo qisey bikeme. No heqê ma yo. Kes kî nêşîkîno ma ra çîyê vajo!
Ma mîyanê sendîkayan, dernegan û partîyan de ziwanê xo qisey nêkenîme. Zure çîyêde rind nîyo. Ez vano ke mi nêheşno, mi bi nê çimanê xo dîyo ke ma qet cayê de kî ziwanê xo qisey nêkenîme. Êyê ke vanê ma demokrat îme, ê kî sendîkayan, dernegan û partîyan de qiseykerdena ma rê qet qayîl nîyê. Wa qet kî ê qayîl nêbê. Wa qet talaşê ma nêbo. Ma gerek goş înan ser mênîme û qiseykerdena xo bîyame ca.
Kovaranê nê dernegan, sendîqayan û partîyan de qey şanikê ma û meselayê ma nênivisnînê? Qey helbestê ma nênê wendene? Ma qey partîyanê xo de bîle ziwanê xo qisey nêkenîme? Na çi hekmet a? Hem wazenîme hem nêwanenîme,nênivisnenîme. Pêkî o wext kam ma ra vano ke şima zaf heqlî yê? Na dirûyîne nîya?
Ma mêmantîya xo de gerek ziwanê xo qisey bikeme. Ez bawer keno ke ma kurdî mêmantîya xo de bîle tirkî qisey kenîme. Ma dernegan, sendîqayan û partîyan de muciltîna xo de tirkî qisey kenîme. Na bêşermî ya. Bêrê ma na bêşermîye mekeme.
Ziwan çîyê de zaf birûmet o. Ziwanê xo bêkes meverdîme.
Raşt xeyal bikeme. Raşt biciwîme. Kurdkî xeyal bikeme, kurdkî biwanîme û binivisnîme.
Eke wina mekeme, waştena ma û cuya (heyatê) ma benê cîya (başqe ). O wext kî ma bênîme dirû.
Bêrê ma donimêna xeyal bikeme. Xeyal çîyêde rind o. Çîyê rindî xeyalan ser o bîyê şên.
Belkî rojê seba ma kî roj vêjîno. Kam çi zano.
Alî Beytaş
_____
Çime: Vate – Kovara kulturî, hûmare 13 (33), Îstanbul, payîz 2009, rîpel 29-31
