Şingal cayêde kano kurd o. Şopê tarîxî zaf rind asenê. Coka Şingal beno cayêde taybet. Bêguman merdim nêşêno tena rastîyanê tarîxî reyde bicuyo. Averşîyayîşê ewroyî bîyê, merdim nêvîno o zî beno xeletîye. Labelê cu, urf û edet ganî tarîx ra nêro birnayene. Bêkokî hol nîya û bêeslîbîyayîşê bi xo ra ana raste. Aya raste na ya: ganî merdim averşîyayîşî ser kokê tarîxî de awan bikero. O wext merdim şêno pêameyîşo hol virazo.
Şingal de kokimî estê. Çi cinî ba, çi camêrd, înan ra boya kulturê kanî yena. Şexsê înan de merdim şêno cuyayîşê verî bivîno. Nê kokiman de, heta biwazê, fikrêde demokratîk esto. Qet zorvajî nêkenê. Çi destebere ra ame, aye kenê. Rastîyan mojnenê û vêşî zî îkna kenê. Merdimê Şingalî yê ke eslê xo vîndî nêkerdo, her kesî ra vêşî bê hesab û kitab ciwîyenê. Hetêk ra bêhesabî esta, heto bîn ra zî rayfistişê cuyî esto. Tesîrê desthelatî û sermayedarî nînan ser de çin a. Kes winî fikr nêkeno ke bibo dewlemendo gird yan zî bibo desthelatêde winî ke desthelatîya xo ser her kesî ro rameno. Çîyî sey xo yê. Yanî, xozayî (tebîî) yê. Coka no cuyayîşêde winasî zaf qedirberz o.
Çi cinî ba, çi camêrd, înan ra boya kulturê kanî yena
Merdimê ke xo rê vanê modern, nêşinê nê merdimanê tîyayî. Her çî ra ver ez şêna naye vajî: koleyê çaxê klasîkî, zanayêne ke kole yê. Koleyê çaxê modernî nêzanê ke kole yê. No nuqte ganî rind bêro fam kerdene. Merdimanê şaristananê girdan de ameyê pêser neçarê peynîya menge ser o fikr bikerê. Neçarê meaş ser o fikr bikerê. Û winî zî hesab kenê û vanê “Gelo meaş do besebikero”. Çaxo klasîk de koledar vatêne şima kole yê û şima neçar ê, qandê tasêde germî mi rê gure bikerê. Koledaro ewroyên winî nêvano û koledarîya xo bi metodo barîk dano ramitene. Kole zî winî zaneno ke o azad o. No kay o. Zaf gird o. Merdimîye pê ameyo xapenayene. Merdimo ke hesabê awe mekero, çin o. Merdimo ke hesabê elektrîk û kîra mekero, çin o. Îşte koledar bi no tewir koledarîya xo rameno. Êyê ke ci ra bestaye yê, winî zanenê ke qey senî biwazê wînî kenê. Labelê rastîye wina nîya. Naye ra zî fînak na ya, çi kes goreyê waşteka xo çina xo ra nêdano. Modager estê, paçî birnenê danê deştene û reklamê ci kenê. Komelî ra vanê nînan bi no hewa xo ra bidê. Qet kes şêno ver bi naye de vindero û vajo: “Nê ez nînan ney, la ê bînî xo ra dana”? Eke yew vejîyo û nînan vajo, komel ey ra vano xînt o. Seba komel verî ra ameyo musnayene. Bi no hewa koletîya moderne komelî danê werdene. Mezgê komelî bi no tewrir pirr kenê.
Yew merdimê/a modernî/e ra ti nêşênê vajê, “Ti kole yê”. Qet qebul nêkeno. Xo azad vîneno û vano ez demokrat a. Çi heyf! Merdimê ke nêşênê goreyê keyfê xo çina xo ra dê, gelo çiqas azad ê ke. Heme çî merkezî yeno amade kerdene û komel zî goreyê naye ciwîyeno. Na babete de fikr ameyo çin kerdene. Gelo merdimo bêfikr bo, şêno xo ra vajo “ez azad a”!
Cuyayîş ameyo dîzayn kerdene
Heme çî bi rayîra Înternet, televîzyon, nuşte û vengî mojnenê komelî. Gelo o komelo ke heme çîyê ci teber ra ci rê yeno dayene, çiqas azad o ke! Cuyayîş ameyo dîzayn kerdene. Her kes goreyê naye cuyeno. Kes nêşêno vejîyo teberê nê dîzaynî. Tena şoreşgêr şênê sere wedarê û xo azad kerê.
Şingal de merdim şêno yê kan û newe bîyaro têver. Seba yê kan û newe kîşta yewbînî de yo. Kokimî yê kehanî temsîl kenê. Gencî zî yê newe. Genc her vîsta veng manenê, hema telefon vejenê û kewenê Facebook. Kokimî zî bi awiranê heskerdişî ewnenê û dest bi galegalî kenê. Gencî çîyê basît û şenikî ser o xoşebere kenê, la kokimî problemanê komelî galegal kenê. Kulturo klasîk û yê populîst hemverê yewbînî de vinderto û lej keno. Tabî no lej bêgonî yo. Labelê peynî de lej o. Aya raste na ya ke ganî merdim kan û newe bi hewayo rast dekero têmîyan. O wext averşîyayîş hîna rastêr beno. Şenik vistişê çîyê kan û girdî kerdişê popularîzmî kay o. No kay zî yê qaşo lîberalan a. Hetêk ra azadîya sexte mojnenê, heto bîn ra zî lejo tewr gird vejenê û benê sebebê komkiştişan û koçberîye.
Peynî de pêşnîyaza mi na ya: êyê ke heqîqet gêrenê, wa verê xo bidê dewanê Kurdîstan û kulturê ci. Wa Şingal û cuya dewanê ci de ya rind cigêrayîş û têgêrayîş bikerê. No het ra zî ganî merdim çimakerde bo. Eke winî mebo, gelek çî esto û gelek kes nînan nêvînenê. Wa vîrê ma nêşiro, sîstem û çimê merdimî besta yo. Ganî heme çî ra ver merdimîye çimê xo akerê!
Ameyox do dew û kulturê Kurdîstanî ser o awan Bibo
Ez zaf hêvîdar a. Ameyox do dewan û kulturê Kurdîstanî ser o bêro awan kerdene. Seba ke azadî û demokrasî komelê ma mîyan de nimite yo. Bi hêvîya rojanê azadan.
