Gureyê beledîyayan tena pakkerdiş û paktepiştişê ê bajarî, viraştişê kanalîzasîyon û peydakerdişê awa ê bajarî nîyo. Gureyê beledîyayan kişta nê gureyan de, gureyêko zaf muhîm zî xebata ziwan û kulturê şarê ê bajarî yo. Ewro beledîyê bajaran ê hetê Kurdîstanî ra yê ke xebata kultur û zîwanê şarê xo kenê, estê. Nê beledîyayan ra tayê tera zî roje bi roje nê warî de xebatanê xo zêdenenê. Beno ke nê xebatî tayê bê, beno ke vêşî bê, la ganî nê xebatî nêvinderê û nê xebatî timûtim goreba yew plan û yew programî rojeve de bimanê. Nê beledîyayan ra tayê tera zî tena festîvalan de û yew-di panel û konferansan de xebata ziwanî û xebata kulturî kenê.
Serrêk de bi çend rojan yew festîval de qal û qiseyê ziwanî û kulturî kerdiş qîm nêkeno. Serrêk de yew roj bi çend ziwanzanayan reyde raştişê yew panele de vatişê meseleya kulturî û ziwanî qîm nêkeno. Ganî sewbîn zî xebatî û çepernayîşî bibê. Ganî heme belediyayê ê bajaranê Kurdîstanî goreba yew plan û yew program xebata kultur û ziwanî, xo ver şanî û bêvinderte bixebetîyê. Tena beledîyayê bajaranê kurdan ney, esas xebata kultur û ziwanê kurdan ser, heme sazgehê kurdan ganî xo berpirsîyar bivînê û nê warî de xebatêka ciddî bîkerê. Eke ma pêro pîya xo ver a xebatanê winasî nêkerê ma do lingêka lezêr nêşikê (nêeşkê) biresayê kultur û ziwanê xo yê rastikênî. Na xebate, xebata ziwanî û yê kulturî xebata heme katagorîyê komelê (toplumê) kurdan a.
Şaro serdest gama ke bi serdest, senî verê heme çîyan dest eşt zîwan û kulturê ma, senî kultur û zîwanê ma sey ke dînamîte bierzo bin, wina şa ra û heme cayan de kulturê ma kerd xirbe û verda. Ganî ma zî nê firsatanê ewroyênî ra îstîfade bikerê û lingêka leztir ma dest bierzê ziwan û kulturê xo. Nê dewletê serdestan çîye ke şê ra ganî ma newe ra dest bierzê înan û ma înan xelas bikerê.
Nê warî de, warê xebata ziwan û kulturê ma kurdan de beledîyaya Pêrtage (Pertek, qezaya Dêrsimî) dest bi xebatêka zaf rinde û zaf entresane (balkêş) kerda. Goreba vengûvajê rojnameyê “Tuncelînîn Sesî” (Vengê Dêrsimî) yê tarîxa 9. temmuze 2010î beledîya Pêrtage heme dewan û mîyanê Pêrtage de çiqas merdimê ke emrê (serrê) înan 70 ra vêşêr estê bi wasitayê muxtaranê dewan û muxtaranê taxanê Pêrtage û bi wasitayê “saxlik Ocaxîyan” înan tespît kerda û veng daya înan. Bi înan reyde bi nameyê “Sozlî Tarîx Çalişmasi” (xebata tarîxî ya fekkî) dest bi xebatêka nimûne kerda.
Serekê beledîyaya Pêrtage birêz Kenan Çetîn, yew beyanat dayo nê rojnameyî. Birêz Çetîn nê beyanatê xo de derheqê na mesela de vano: “Ma verê verkan bi no rayîr nê merdimanê pîran (kokiman) dewan û taxan de ca (tespît) kerd. Verê ma derheqê kultur û ziwanê xo de, 60 hebî persan hedre kerdîbî. Ma, goreba usulêke û qaydeyêke nê merdimanê kokiman ra nê persan persenê. Nê merdimî zî mayaxorabîyayîş ra hetanî nê emrî çîyê ke dîyê, çîyê ke şawitê, yew bi yew ma ra vanê. Nê vatişê înan bi heme tewirî (çeşît) yenê qeydkerdiş û dima zî do bêrê muhafezekerdiş. Nê cewabê înan hem bi qeydê vengî hem zî bi qeydê vîdeoyî yenî qeydkerdişî.” Birêz Kenan Çelîk dewamê beyanatê xo de vano: “Gayeyê ma wa kulturê ma vîndî nêbo. Û ê merdimê ke ma ra dima yenê, ma înan rê yew mîras biverdê. Ma projeya na xebata xo de çar embazan gureynenê. Bê nê çar kesan sosyolog û pîsporê nê gureyî zî estê û ma înan ra zî îstîfade kenê. Ez bi xo zî beşdarê na xebate bena. Sewbîna zî endamê meclîsa encumena ma û endamê xebata meclîsa ma zî kewena mîyanê na xebate. Qezaya ma de sazgehê demokratîkî zî piştî danê na xebata ma. Bi tewrêko kolektîf ma na xebata xo ramnenê.”
Roje bi roje ziwanê ma ra kulturê ma ra zaf çîyî benê vindî. Zafêr zî kultur û dîyalekta kirmanckî (zazakî) ra çî vîndî benê. Eke ma pêro pîya bizmanê xo nêşemernê û leze nêkerê, nê çîyê ke hende muhîmê do roj bêro nê çî heme ko bimirê û vîndî bibê şêrê. Tîya ra 30-40 serre verê cû zaf çî bîyê vîndî û şîyê hey şîye. Ewro ma se kerê zî ma nêşenê ê çîyan dest fînê. Eke ma kirmancî sey na xebata beledîyaya Pêrtage verê ra xebate bikerdêne zaf çîyê ma vîndî nêbêne. Ez hêvî kena ke na xebata beledîyaya Pêrtage do verê cû beledîyayê ma yê bînan rê, dima zî heme berpirsîyaranê sazgehanê ma rê bibo nimûne.
Mehmud NÊŞITE
