Seba petrolê kurdan waştiş beno kêmî

Fuarê Hewlêrî yê Petrol û Gazî ke no hewte ame viraştene, tede xeylê sermayegozar û karsazî beşdar bîyî. La çîyê ke bale ante o bî ke şîrketê girsê namdarî sey Shell, Chevron û Exxon-Mobil tey çin bîyê.

Serrê ra ver, nê şîrketan Herêma Federal a Kurdîstanî de bi hewesêde pîl seba petrol kinitêne. Labelê rîyê tehlukeyê cengê duştê çeteyanê “Dewleta Îslamî” (DÎ) ra, meraqê sermayegozaranê dinya tepîya şî. Ser o kî mesela petrolî mabênê Bexdad û Hewlêrî hîna hel nêbîye. Nê serebûtî benê sebeb ke şîrketê mîyanneteweyî Kurdîstan de karkerdişî guman bikerê.

Ewro Herêma Kurdîstanî de hîrê şîrketê mîyanneteweyî mendî

Fuaro ke ewro qedîya, ci ra bellî beno ke par ra gore tayê çîyî kêmî yê. Sey nimûne, hûmara beşdaran hîna qij a. Şîrketê petrolê kurdî Qaywanî ra Aryan Barzanî da zanayene ke “Tesîrê asayîşî esto, bitaybetî şîrketanê mîyanneteweyî yê gaz û petrolî de, çike zafane warê înan ê petrolî ê mintiqayanê ke nêzdîyê cebheyî der ê, uca yê. Ê hazir nîyê ke heyatanê karkerdoxanê xo bifîyê rîzîko ver.”

Ewro Herêma Kurdîstanî de hîrê şîrketê mîyanneteweyî mendî: Genel Ernegy (Tirkîya/Îngilîstan), Gulf Keystone Petroleum (Îngilîstan) û DNO (Norweç). Sermayegozarîya nê şîrketan kî hende girs a ke peyserantiş do zerarêde girs bidîyo înan. Kîrk Sowellî, yew analîsto sîyasî û weşangerê Inside Iraqi Politicsî no derheq de va ke: “Ewro vîndîkerdişê hukmatê Herêma Federal a Kurdîstanî seba înanê ke zaf pere kerd ci, mumkîn nîyo. Seba şîrketanê enternasyonalan ê petrolî, aktraktîvîteyê na mintiqa girêdayeyê pere û karî yo. Seke aseno, kurdî no taw besenêkenê pere bidê şîrketanê petrolî. No do hîna dewam bikero, hetta texmînan ra zêde, heta ke mesref qedîyayî û ci ra kar vejîya bi îhtîmal çend serrî vîyarenê.” Heto bîn ra reşwa nikayin ê şîrketanê petrolî zafê mezunanê unîversîte ke nê warî ser o wend, kerdî bêkar.

Bexdad û Hewlêr hîna îtîbarê xo bi yewbînan nêanê

Texmînan ra gore Herêma Federal a Kurdîstanî de 45 bîlyon varîlî petrolî estê. Petrolê Kurdîstanî rehet yeno vetene, labelê rîyê rewşa asayîşî ra nê şeş aşmanê verênan de fîyatê petrolî %50 kewt. Sereyê 2014 de hukmatê Herême petrol dîrekt Tirkîya ser ra îxracat kerdêne, bê Bexdad ra biperso. Sey netîce Bexdadî kî para butçeyî yê Herêma (%17 yê butçeya serrane) birnabîye. Semedê naye ra û binê tehlukeyê cengî de, aşma kanûne Hewlêr gêra ra peymana kane û nika her roje 550.000 varîlan petrol rusneno Bexdad ke nîya para xo ya butçeyî peyser bicêro.

Çi esto ke na peymane kî hende pêt nêasena. Her di hetî hîna îtîbarê xo bi yewbînan nêanê. Hetê ra kurdî mîqdarê petrolî temamîya xo de nêrusnenê -vanê ke rîyê problemanê teknîkî ra yo-, hukmatê Îraqî kî para butçeyî ke aşmane da-600 mîlyon Dollarî ya, temamîya xo de nêrusneno. Gumanê Bexdadî yo ke Hewlêr parçeyê petrolî nimitkî biroşo yewna ca.