Roja 11.03.2011 Japonya de erdlerzo (zelzeleyo) bi şidetê 9,0 qewimîya. Tsunamî ke semedê erdlerzî ra vejîya, zafê cayê welatî kerdî xan-xirabe. Heta nika dorê 1.800 însanî merdî, bi hezaran hîna vîndîbîyaye yê. Erdlerz ra tepîya kî riskê teqayîşê santralanê nukleerî esto.
Ju (yew) erdlerzo bi şidetê 9,0 Japonya şanaye ra. No Japonya de erdlerzo tewr girs ê 140 serran bîyo. Merkezê erdlerzî paytextê Tokîo ra 400km dûrî derya de bî. Erdlerz ra tepîya ju (yew) tsunamîya pête da qeraxanê welatî ro û xeylê cayî kerdî têbin û têser. Vatenan ra gore pêlê tsunamî 10 metreyî derg bî, erebe, kalek û banî (bonî) rijnay tey berdî.
Heta nika hûmara merdeyan tam nêna zanayene, texmînan ra gore bi deshezaran însanî canê xo day, labelê heta nika 1.800 merdeyî amey dîyene. Nînan ra nameyê 1597 ispat bîy, polîs ra gore kî hîna 1.481 kesî vîndîbîyaye yê. Serekê polîsî ra gore bi (ebe) îhtîmalêde girs hîna zêde kesî merdê ke nika xebera kesî înan ra çin a. Cayan de ke erdlerz zeraro en girs kerdo, 530.000 kesî mecbur mend ke çêyanê (keyeyanê) xo terk bikerê. Xeylê cayan de kî werd, benzîn û ceyeran nêmend.
Aye ra kî dot 80.000 însanî sebebê riskê teqayîşê santralê nukleerî ra çêyanê (keyeyanê) xo ra tehlîye bîy. 20km dormeyê santralan nika hetê dewlete ra ame tal (tol) kerdene. Serekwezîrê Japonya Naoto Kanî ra gore kî tehlukeyê teqayîşê santralê nukleerî yê şaristanê Fukuşîma esto. Durum cidî yo. Nika hîrê santralî de riskî bîyê zêde. Yeno vatene ke sîstemê serdkerdişê madeyan zerar girewto, eke nêno tamîr kerdene, beno ke santralê nukleerî teqeno. Jê (sey) tedbîr bi hezaran kesî amey tahlîye kerdene. Hukmat kî cerebneno ke radyoaktîvîteyê cayan bicêrê binê kontrolê xo.
Ewropa û Amerîka ra hêzê ardimî dest danê hukmatê Japonya ke duştê felaketê erdlerzî de bivejîyê. Nika tersenê ke juna (yewna) erdlerz bi şideto 7,0 welat û bitaybetî santralanê nukleeran rê zerar bido.
