Kurdîstanê Rojawanî beno “Sûrîyeya Federale”

Qerar ame dayene: Kurdîstanê Rojawanî sîstemê kantonan caverdano û beno herêma Sûrîye ya federale. Plan beno ke newroza emserrêne de federasyon bêro îlan kerdene.

Roja 16.03.2016 de Rimêlan (Kurdîstanê Rojawanî) de meclîsê awankerdişê “Sîstemê Sûrîye yê federalê demokratîkî” ame têlewe. Kombîyayîşo ke di rojî şî, tede her hîrê kantonanê Rojawanî ra, ser o kî mintiqayanê Girê Sipî, Şedaddê, Halep û Şehba ra 31 partî û rêxistinê kurd, ereb, suryanî, tirkmen, çeçen û asurî beşdar bîyî. PYD tede, Pêro pîya 200 heyetî tewrê nê mîtîngî bîyî.

31 partî û rêxistinan pîya qerar da

Sey netîce qerar dîya ke Kurdîstanê Rojawanî sîstemê xo vurneno û federasyonî îlan keno. Meclîsî da zanayene ke “Nê panc serranê verênan de bi gonîya şehîdanê Rojawanî yew ceribnayîşo demonkratîk ronîya û ceribnîya. No kî seba ma firsend o ke ma Sûrîye û Rojawan de yew sîstemo federalo demokratîk awan bikerîme.” Vilaweka ke hetê hemserekê meclîsî Mensur El-Selumî ra wanîya, tede ame vatene ke pêro temsîlkarê herêmanê corênan seba aştbîyayîş ameyî têhet. Meclîsî giranî da ser o ke yew sîstemo federal û demokratîk seba pêro sûryeyijan bingeyêde pêt o. Armanc o yo ke binê çatîya federalîzmî de pêro şar û dînî serbest biciwîyê. Nîya yewîya şaran a sîyasî, komelkî, ekonomîk û kulturî raver şêro, biratîya şaran û aştî peyda bibo. Her şaro ke hetê DAÎŞ ra ame azad kerdene, bi xo besekeno weçîno eke wazeno beşdarê sîstemê federalî bibo yan ney. Meclîsî da zanayene ke Sûrîye parçe nêbena. Rojawan – Surîyeya Demokratîka Federale – zereyê sînoranê dewleta Sûrîye de maneno. “No model yew modelê seba pêro dinya yo.”

“Sûrîye Parçe nêbena”

Meclîsî hemserekîye û heyetê rêxistine (31 kesî) çînitî we. Seba îstîqbal plan beno ke nê şeş aşmanê ameyoxan de yew peymana komelkî bêro amade kerdene ke ci ra binawanîya sîyasî û huqûqî virazîyo.Yew qanûnê bingeyî yo newe do têkilîya parçeyanê federalan û Şamî tarîf bikero. O ra dime nê pêro belgeyî bêro rusnayene Miletanê Yewbîyayeyan (MY). Plan beno ke îlano resmî roja newroze, 21.03.2016 de, bêro kerdene.

Seba muzakeranê aştîye ke Cenevre de yenê kerdene, no federsayono newe zerar o. Bi zor û zehmetî MY besekerd ke temsîlkaranê partîyanê Sûrîye bîyaro yew masa – hîna netîceyê muzakeran o ciddî kî çin o – nika kî şarê ke Cenevre de silayî nêbîyî, mesajo zelal danê: bê înan Sûrîye de çare çin o. Çi esto ke Cenevre ra dewleta Sûrîye yê Beşar el-Asadî fikrê federalîzmî qebul nêkerd. Hetê muxalefetê ereban ra kî mesaj ame ke sîstemêde nîyanên “welatî parçe keno û caran qebul nêbeno.”

La tena hukmat û muxalefet ney, dewleta Tirkîya zî fikrê Rojawanê federalî ra weş nîya. Hukmatê AKP çend rey îqaz kerd ke yewna herêma kurdan a xosere qebul nêbena. Seba Tirkîya PYD û PKK yew ê. Coka dewleta tirke hertim ceribnena ke DYA hetkarîya xo bi PYD û YPG bibirno. La nafîle. Herçiqas ke DYA heta nika mutefîqê YPG û PYD bî, polîtîkaya înan nêvurîyaya. Amerîka ra gore wa Sûrîye yew bimano. Ê nêwazenê ke Sûrîye de kî sey Kurdîstanê Başûrî de mintiqaya newîye awan bibo. Heto bîn de Rûsya hetê PYD keno. Rûsya waşt ke PYD beşdarê muzakeranê Cenevre bibo, la Tirkîya qebul nêkerdbî. Naye ra kî dot, PYD Moskova de yew ofîso resmî kerd ra. Herçiqas ke Rûsya sey DYA yewbîyayîşê Sûrîye wazena, a duştê fikrê federalîzmî de nîya.

Eke merdim analîz bikero, na game surprîz nîyo. Çeleyê 2014 ra bi nat Rojawan de hîrê kantonî estê ke hema-hema xoser ê. Tede pêro grûbê etnîkî hukmat de ca cênê û serbest ê. Medyaya kurdan de îlankerdişê federasyonî fikrê cîya-cîyayî ard meydan: tayê vanê ke no seba xoserîye gamêna ya, tayêna kî vanê wa Rojawan zereyê sînoranê Sûrîye de nêmano. Hetê Kurdîstanê Başûrî ra partîyanê PDK û YNK fikrê xo derheqê îlanê federasyonî de da zanayene. Endamê heyetê îdareyî yê PDK Elî Ewnî qerarê Rojawanî ser o keyfweşîya xo arde ziwan û va “Federasyon heqê şarê ma yo.” Goreyê Ewnî no qerar cewabêde rind seba muzakeranê Cenevre yo. Heto bîn ra YNK ra Herêm Kemal Axayî qerarê PYD û meclîsî goyna. “Labelê nêbeno ke Rojawan de tekhukmdarîye dewam bibo, gerek pêro hetî beşdarê desthelatdarîye bibê.”