Rojanê peyênan de rojeva kurdan de kiştişê hîrê sîyasetkaran Sakîne Cansiz, Fîdan Dogan û Leyla Şaylemez bî. Netîce û texmînê nê înfazî hetê xeylê rêxistin, partî û kesan ra şîrove bîy. Kamî se va, kamî nêva, fikrê şar û rayaumûmî çik o? Çêr ra lîsteya tayê kesan esta ke no mewzû ser o fikrê xo pare kerd.
Not: Tayê qisayî kontekst ra cîya amey nuştene û tena fikrê vatoxî/e temsîl kenê. Berpirsîyarîya her vatoxî/e bi xo ya. Na meqale wext ra wext aktualîze bena.
Partîya Karkeran a Kurdîstanî (PKK):
“No qetlîamo muşterek û profesyonel ê hêzanê mîyanneteweyî û gladîoyê tirkan o.”
Koma Cematan a Kurdîstanî (KCK):
“No cinayetêde organîzebîyaye, plankerde û profesyonel o. Eşkera yo ke kerdoxê nê cinayetî hêzê profesyonelî bîy ke seba ney mîyanneteweyî hereket kenê. (…) No kerdişê ê dormeyan o ke dewamê somurgekerdişê şarê kurdî wazenê.”
Kongreya Netewe ya Kurdîstanî (KNK):
“Ma nika prosesê dîyalogî der îme. Coka ma no suîkast sey usûlê cengê qilêrinî û hêrişê hêzanê nîyetxirab û nimitan vînenîme. (…) No suîkast merkezo ke ci ra pêro şaro kurd ey bivîno, uca ra ame kerdene.”
Zubeyîr Aydar, berpirsîyarê PKK ê Ewropa:
“No cinayetêde zaf profesyonel o. Sey karê îstîxbaratê perwerdebîyayeyî yo. Gelo zereyê Tirkîya ra, teber ra, dayîreyê cengî yê taybetî ya kî hêzê cîya yê mintiqa yê, ez nêzana. La yeno dîyene ke yew hêz o ke prosesê aştî ra narehet beno.”
Ahmet Turk & Aysel Tugluk, sîyasetkarî:
“No qetlîam musneno ke hetta werteyê Ewropa de şaro kurd rastê wehşetî beno. Gerek ke dewletê Ewropa, sere de Fransa, tevgerê xo duştê nê qirkerdişî de eşkera bikerê û gerek, bê ke gumanê bimano, no qetlîam bêro kifş kerdene.”
Selahattîn Demîrtaş, hemserekê Partîya Aştî û Demokrasî (BDP):
“Kam ke Kurdîstan û kurdan pelixneno, kam ke wazeno kurdan esîr bikero, kam ke wazeno kurdî çok ronê, înan naye kerd. (…) Kes ma ra mevajo ke xebera ey merkezê Parîsî de înfazê hîrê sîyasetkaranê kurdan ra çin a. Çi delîl û belge ke destê înan de estê, derhal bi rayaumûmîya pare bikerê. (…) No serebût sey ‘înfazê zereyî, hesabkerdiş’ nêno qedênayene.”
“Nê însanî terorîst nîyê. Ê kesê ke kişîyay, însan ê ke sîyaseto sîvîl ramenê.”
Gulten Kişanak, hemsereka Partîya Aştî û Demokrasî (BDP):
“No qetlîam qetlîamêde alelade nîyo. Eşkera-eşkera cinayetêde girso sîyasî yo. Dam a ke verê çareserîya mesela kurdan de ameye ronayene. (…) Ê kesê ke vanê no ‘zereyê rêxistine de înfaz’ bî, ya qetilan zanenê ya kî qetilan seveknenê.”
Osman Baydemîr, serekê beledîyaya Dîyarbekirî (BDP):
“Dinya û faşîştî êdî bizanê. Şima ke dest nanê yew kurdî ro, 40 mîlyon kurdî ci rê wayîr vejînê. Kes besenêkeno kurdan bêwayîr bikero. Axir tarîx tekrar nêbeno. Birayê hêca yê elewîyan, şima tena nîyê. Ma pîya r’ îme, yew can îme. (…) Nê erdî êdî dejê canî û gonî tehemul nêkenê. Pîyê Fîdane kî pîyê min o.”
Asyel Tugluk, parlamentere (BDP):
“Ez bawer kena ke Tirkîya de hêzê xorînî hîna estê. Bawerîya min a ke nê hêzî wazenê ke prosesê aştîye sabote bikerê, biratîya tirk û kurdan red kenê ya kî wazenê bişiknê.”
Sebahat Tuncel, parlamentere (BDP):
“Nê hîrê kesî ke amey kiştene, hemwelatîyê Tirkîya yê. Tirkîya besekena cigêrayîşan biramê ke kamî duştê hemwelatîyanê xo de suîkastêde nîyanên kerd. Gerek berpirsîyarî eşkera bê.”
Meclîsê Cinîyan ê BDP:
“Gerek merdim nê zîhnîyetî ra naye bivîno: bi qetlkerdiş ne raya aştîye bena ra, ne kî tevgerê azadî yê kurdan qedîno.”
Kemal Burkay, sîyasetkar:
“Kiştişê hîrê cinîyan Parîs de, sey hêrişê Çukurca yo. Beno ke no karê ê kesan bî ke sabotekerdişê muzakeran bi Ocalanî wazenê. Aye ra kî dot, beno ke çalakîyê bînî benê. Armanc o yo ke tesîr bêro dayene fikrêumûmîya û mabênê her di hetan de bêîtîbarî zêde bo. Tayê do vajê ‘PKK kerd’, tayê do vajê ‘dewlete kerd’. (…) Ez bawer kena ke ê kî yew merkez ra organîze nêbenê. Beno ke merkezanê cîya-cîyayan ra yenê. Beno ke tede Sûrîye esta. Beno ke Îran, beno ke dewleta xorîne bo. ”
Mesûd Barzanî, serekê Herêma Federal a Kurdîstanî (PDK):
“Ma nê qetlîam û pêro şekilê şidetî şermezar kenîme. (…) Sereyê keyeyanê hîrê sîyasetkaran weş bo. Gerek hukmat û berpirsîyarê Fransa no serebût ser o cigêrayîş bikero. (…) Heta nika qet rêxistin û hetî mesûlîyetê encamanê nê serebûtî xo ser nêgirewt. Seba naye hukmatê herêma Kurdîstanî encamê cigêrayîşî paweno. (…) Ma nika nêşikînîme no serebût ser o çîyê vajîme, tena ke zelal nîyo ke kam peyê nê hêrişî der o. Labelê hukmatê herêma Kurdîstanî seba çareserkerdişê mesela kurde Tirkîya de bi aştî û raya dîyalogî biîsrar o.”
Parlamentoyê Kurdîstanî:
“Parlamentoyê Kurdîstanî hêrişê Parîsî hîrê cinîyanê kurdan ser o giran şermezar keno. Gerek ke selahîyetdarê fransizî seba têpiştişê faîlan tenêna lebate bikerê û hêzê ke peyê qetlîamî der ê, eşkera bikerê.”
Dr. Berham Salîh, endamê ofîsê sîyasî yê Yewîya Niştimanî ya Kurdîstanî (YNK):
“Ez qetlîam şermezar kena, ci ra zaf xemgîn bîya.”
Recep Tayyîp Erdogan, serekwezîrê Komara Tirkîya (AKP):
“Gerek ma raver ra îzehkerdişê serebûtî pawenîme. Nika desinde şîrovekerdiş xelet o. Beno ke no yew hesabkerdişê zereyî bo, aye ra kî teber ma no taw duştê terorî de mucadele kenîme, ma mesafe wazenîme. Ê estê ke naye nêwazenê, beno ke hetê înan ra teşebusêde nîya provokatîf ame kerdene.”
Abdullah Gul, serekkomarê Komara Tirkîya (AKP):
“Çend rojî lazim ê seba ke merdim eslê na mesele bimusno, peyê perdeyan de çi esto. O taw ma kî rastê na mesele do bivînîme. Çi ke nika yeno vatene, tena texmîn ê.”
Kemal Kiliçdarogulu, serekê Partîya Şar û Komare (CHP):
“Cayê de yew cinayet bî, yew înfaz bi. Labelê rast nîyo ke ma seba naye proses[ê aştîye] bivindarnê. (…) Gerek proses bi xo raver şêro.”
Huseyîn Aygun, parlamenter (CHP):
“Wexto ke yew cîrana ma merde, yewe bîye şehîd, ma şonîme cenaze, zîyaret kenîme. No teberê sîyasetî der o.”
Françoîs Hollande, serekkomarê Komara Fransa:
“No fecî yo. No hîrê kesan eleqedar keno ke nînan ra yewe mi û xeylê aktoranê sîyasetî nas kerdêne, çike a wext ra wext ameyêne ma dîyêne.”
Manuel Valls, Wezîrê Karanê Zereyî yê Fransa:
“Qirayîşê her şarî no şaristan de olan da, labelê heta ewro qet qirayîş sey şîn û şiwara kurdan ro tarîx nênişto.”
Le Figaro, rojnameyo fransiz:
“Goreyê xeylê pisporan ra hîna zaf muhtemel beno ke kiştoxê Parîsî bi muzakeran ra girêdaye yê ke hêvîya aştî yê şarê kurd û tirkî ke ceng ra bêzar bîyê (…), kerde we. Labelê [muzakeran] kî ancîya dişmenîye kerde candare.”
Frankfurter Allgemeine Zeitung, rojnameyo alman:
“Huseyîn Çelîkî desinde û biteferûat zana: bê ke xebera otorîteyanê fransizan bipawo, hetkarê serekî yo pêroyî yê AKP roja panşemîye vejîya rayaumûmî ver û da zanayene ke kiştişê hîrê cinîyan Parîs de hesabkerdişê zereyê PKK de bê. Ma Çelîkî no melumat senî û kotî ra girewt, bê ke polîso fransiz ya kî dayîreyê resmî yê bînî beyanatê da, ey nêva.”
El País, rojnameyo spanyol:
“Her çî nîşan dano ke no suîkast bi muzakeranê aştîye ra girêdaye yo (…). Na reya verêne nêbîyêne ke PKK reqibîya zereyî bi şidet çareser bikero.”
The Guardian, rojnameyo îngiliz:
“Çîyêde tek ke muheqeq zanîno o bî ke nê kiştişî prosesê aştî yo şermokin (…) ser o do tesîr bikerê. Otorîteyê tirkî bi serekê PKK yo hepsî Adbullah Ocalanî ra muzakeran kenê ke ceng biqedîyo.”
Washington Post, rojnameyê DYA:
“Seba ke teferûatê planê aştîye hîna qetî nîyê, zor o ke merdim vajo kamcîn het no pêameyîş ra hîna bêqewet bibîyêne ya kî gelo kamcîn het beşdarê nê suîkastî bî. Beno ke PKK semedê tawîzê caverdayîşê çekan ra hêrs bîye, ya kî dewleta xorîne û neteweperestê bînê tirkî duştê potansîyelê efkerdişê endamanê PKK de bîy.”
New York Times, rojnameyê DYA:
“Xeylê îsyankaranê kurdan va, ê bawer kenê ke neteweperestê tirkî peyê nê kiştişan der ê. Labelê tîya de reqabetê gumanan esto. Tayê îsyankaran texmîn kerd ke belkî Îranî no înfaz de sponsorîye kerde ke Tirkîya destabîlîze bikero, çike Tirkîya nika duştê muttefîqê Îranî Başar al-Esadî yê Sûrîye de vejîya.”
Ertugrul Ozkok, rojnamenus (Hurrîyet):
“48 saetan ra dime netîceyo verên no bî: Hedefê ê kesî ya kî kesan ke amey, Sakîne Cansiz bîye. Ê di cinîyê bînî wexto xelet de cayo xelet de bîy.”
Kenal Nezan, serekê Enstîtuyê Kurdî yê Parîsî:
“Perso ke merdim pers keno, gelo mîyanê nê di serebûtan de têkilîye esta ya çin a. Îhtîmal esto ke her di hetan ra, hem tirk û hem kurd, qisimê radîkalî ke prosesê aştîye nêwazenê, naye kerd.”
Kemal Bulbul, serekê pêroyî yê Komela Kulturî ya Pîr Sultan Abdalî:
“Kulturê ma de merdene çin a. Sakîne şîye heqîya xo. (…) Heqa aye nîyaz bo.”
Îhsan Kaçar, Serekê Komela Heqanê Merdiman a Îstanbulî:
“Muzakeran ra ke bi Ocalanî ra amey kerdene, ez zaf bîbî hêvîdar, labelê badê ke mi xebera cinayetê Parîsî wende, hêvîya mi rijîya.”
Refîk Kamîl, Yewîya Êzîdîyan a Rûsya:
“Kurdan caran duştê zulmî de vilê xo çewt nêkerd. Ma tena verê nê şehîdanê ma yê erjayan de vilê xo kenîme çewt û virqoşînê.”
Mehmet Alî Ertaş, rojnamegerê Ajansa Xeberan a Dîcle (DÎHA):
“Nê cinayetî wextêde zaf muhîm de qewimîyay. Hem operasyonê eskerîye hem kî muzakerî dewam kenê. (…) Yeno dîyene ke kes wazeno kaos bivirazo.”
Şivan Perwer, hunermend:
“Heyfê nê hîrê cinîyan ke qetl bîyê. Mi nînan ra Sakîne zaf rind nas kerdêne, êyê bînî nas nêkerdêne. Serebûtê peyênî yê Parîsî bi muzakeranê Ocalanî û proseso ameyox de eleqedar ê. No proses rê darbêda giran a.”
Ferhat Tunç, hunermend:
“Şaristanê eşiqan, Parîs! Verê Yilmaz Guney, dima Ahmet Kaya, nika kî bi xebera merdena Sakîne ancîya ez rijnayo.”
Huseyîn Yildirim, xalê Sakîne Cansiz:
“Êyê ke Sakîne kişte, aştîye nêwaşte. (…) 30 serrî yo ke însanî tim dej vînenê, mayî berbenê. Ez warkênaya xo kerde vîndî, ez zaf xemgîn a labelê duştê her çî de hîna ez aştîye vana. Qederê ma hertim dej mebo. (…) Ez caran nêfikirîna ke zereyê rêxistine ra yew înfaz bî.”
Cumalî Şaylemez, pîyê Leyla Şaylemez:
“Tayyîp Erdogan hertim vano ke ‘Ma teror qedênîme.’ Heşt doman û hewt tornê mi estê. Heta ewro ma qet ceng nêwaşt. Leyla kî kesî rê çeke pira nênaye. Labelê înan waşt ke vengê aştîye bihesnê. (…) Ê hertim vanê ke ma hesîran nêwazenîme. Ma kurdî hesîran wazenê? (…) Tena yew may û pî zanenê ke yew doman pîlkerdiş çiqas zor o. (…) Kurdî qet reyê terorîst nêbîyêne. Kurdan qet reyê terorîzm nêkerdêne. Eke Leyla terorîst a, ez kî terorîst a. Eke ma, seba ke ma nasnameyê xo yo kurdî waşt, terorîst îme, ma kî terorîst îme.”
