Nuştoxê dêrsimijî Haydar Karataşî romanê xoyo verênî “Perperik-a söe” (Perperika şewe) vet. No kitab de Karataş qalê trajedîyê Dêrsimî yê 1938 bi (ebe) dej keno.
Bi no roman ra Haydar Karataş xovîrrakerdiş ra caverdano û wendoxanê xo rê qirkerdiş, tertele û dejê ê rojan musneno. Cumle û çekuyê nê romanî ra bêveng no dej xorîn, bi hêrs û xezeb dilope keno. Nê dilopeyî zerrîya însanî ra yew (ju) parçeyê heyatî qirifnenê. Dêrsim 1938 trajedîyêde nîyanên bî ke merdim (mordem) ters û dej ra zil keno.
Kokimê Dêrsimî henî bêveng zereyê xo de berbay û henî merdî. Înan her wext vatêne ke, “Çiyo ke dewleta tirke ro ma kerdo, kesî însanî rê nêkerdo.” Na rastîye merdim no roman de vîneno û demê ra dima însanîya xo ra şermayeno.
“Meleke bi domananê xo eskeran ra remaybî, ters ra cizikê (çiçikê) aye bîbî huşkî û tede şit (sit) nêmendîbî, sey (jê) kemerêda huşke bîye. Aye nîyada ke domanê xo nêvindeno, yew beçika xo kerda fekê domanî ke bilîno. Domanî henî îman kerdo ke şit beçike ra yeno şono zereyê xo… Hama a roje o doman vêşanîye ra mireno.”
No trajedî ra dûrî, însanetîye ra dûrî çîyo ke merdim besenêkeno ke tarîf bikero û ser o qesey bikero. Rastîya Dêrsim 38 ma hîna henî nas nêkerde. No roman de dejê yew doman û yew cinîke mezgê wendoxî keno têwerte ro, beno ke zerrîya merdimî dano vindetene. A serre Dêrsim de wa di teneyî ney, sey hezar kesî amey qirkerdene. Gerek ke hîkayeyê înan bêrê nuştene ke zerrîya na dinya sey zerrîya merdim bêro vindernayene.
Perperika şewe yew rîpelê trajedî û destana jenosîdê 1938î ya. Hîkayeya hezar rîpelan ra yew o.
“Maya mi zanayêne ke ez qesey kena, çênaya (kênaya) Perîhanî kî zanayêne. Belkî ewro ez henî îman kena. Vatêne ke dîyayîşê sereyê (sareyê) pîyê mi ke hetê eskeran ra birnaybî qet qesey nêkerdêne. La no mi vîr nêno.”
Haydar Karataş 37 serre der o. O dewa Xozatî Haçelî de ameyo dinya, ey heta 6serrîya xo qet bi tirkî nêzanayêne, teyna kirmanckî qisey kerdêne. 1992 ra heta serra 2002 hepisxane de mendo. Nika bi xo Swêd de maneno û uca (uza) weşîya xo rameno.
Haydar Karataş, Gece Kelebeği – Perperik-a söe (Perperika Şewe), Weşanê Îletîşîmî, Îstanbul 2010, 255 rîpelî
